Potencjał geoturystyczny wybranych odsłonięć skał paleozoicznych w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej

• Autorzy: Dzięgiel Maciej

Identyfikatory

DOI

10.7306/2024.7

Warianty tytułu

EN

Geotouristic potential of selected outcrops of Palaeozoic rocks from the southern Kraków-Częstochowa Upland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The paper presents a comparative description of 13 selected Paleozoic rock sites from the southern part of the Kraków-Częstochowa Upland, considered as examples of essential and significant geotouristic potential. Most of them represent carbonate rocks including: Devonian dolomites in the Zbrza Gorge (Dubie village), and limestones in the Ractawka River Valley (Dubie and Dębnik village), Lower Carboniferous limestones in the Szklarka River Valley (Szklary village), Eliaszówka River Valley (Paczółtowice village) and Kamienice River Valley (Miękinia village). In addition, Carboniferous sandstones from Tenczynek, Kwaczata Arkose (Kwaczata village), Permian Myślachowice Conglomerate and Karniowice Travertine (Karniowice), and volcanic rocks: porphyres in Miękinia and melaphyres in Regulice, are described. All of them are situated in the eastern margin of the Upper Silesian Basin. The sites are various and picturesque. These are also important examples displaying products of very complex geological processes. The evaluation of comparative geotouristic potentialofall13 sites was made to meet the expectations and needs of tourists, educators and investors to increase their geotouristic meaning. In general, interest in them as geotouristic abiotic nature objects has been growing regularly until today. They have become very widely known in Poland, and could also become very popular worldwide.

Słowa kluczowe

PL

geoturystyka; Wyżyna Krakowsko-Częstochowska; stanowiska skał paleozoicznych

EN

geotourism; southern Kraków-Częstochowa Upland; Palaeozoic rock sites

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2024
• Tom: Vol. 72, nr 5
• Strony: 193--208
• Opis fizyczny: Bibliogr. 56 poz., fot., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Dzięgiel Maciej

Bibliografia

• 1. ALEXANDROWICZ S.W., ALEXANDROWICZ Z. 2003 - Skałki wapienne Doliny Kamienic na Wyżynie Krakowskiej. Chrońmy Przyr. Ojcz., 59 (6): 40-56.
• 2. ALEXANDROWICZ Z. 2006a - Framework of European geosites in Poland. Nature Conserv., 62: 63-87.
• 3. ALEXANDROWICZ Z. 2006b - Geopark - nature protection category aiding the promotion of geotourism (Polish perspectives). Geoturystyka, 2 (5): 3-13.
• 4. ALEXANDROWICZ Z., ALEXANDROWICZ S.W. 2000 - Draft project of Jurassic Geopark in the Kraków-Częstochowa Upland (Southern Poland). European Association for Conservation of the Geological Heritage. Annual Meeting, Praque, Abstracts: 6-7.
• 5. ALEXANDROWICZ Z., MIŚKIEWICZ K. 2016 - Geopark - od idei do realizacji, ze szczególnym uwzględnieniem Polski. Chrońmy Przyr. Ojcz.,72 (4): 243-253.
• 6. BĄK B., KUC P., NIEĆ M. 2016 - Żyłowe złoża kalcytów. Gór. Odkr., 57 (5): 34-41 .
• 7. BIRKENMAJER K., NAIRN ALLAN E.M. 1964 - Studia paleomagnetyczne skał polskich. Rocz. Pol. Tow. Geol., 34 (1-2): 229-231.
• 8. BOJKOWSKI K., BUKOWY S. 1966 - Strefy facjalne dolnego karbonu antyklinorium śląsko-krakowskiego. Acta Geol. Pol., 16 (2): 201-227.
• 9. BUŁA Z. 2011 - Regionalne badania geologiczne Górnego Śląska. Przyr. Gór. Śląska, 64: 7-8, 14.
• 10. ĆWIŻEWICZ M., SZULC J. 1989 - Warunki klimatyczne środowiska sedymentacji martwicy karniowickiej. Prz. Geol., 37 (4): 180-187.
• 11. DŻUŁYŃSKI S. 1953 - Tektonika pd. części Wyżyny Krakowskiej. Acta Geol. Pol., 3: 325-440.
• 12. DŻUŁYŃSKI S. 1955 - O formie geologicznej występowania porfirów zalaskich. Biul. Inst. Geol., 97: 9-38.
• 13. GOLONKA J., STADNIK R. 2012 - Dolina Potoku Rudno. [W:] Słomka T. (red.) 2012, Katalog obiektów geoturystycznych w obrębie pomników i rezerwatów przyrody nieożywionej, AGH, Kraków.
• 14. GÓRECKI J., SERMET E. 2007 - Przeszłość i przyszłość Łomu Karmelickiego w Dębniku. WUG: bezpieczeństwo pracy i ochrona środowiska w górnictwie, 4: 20-21.
• 15. GRADZIŃSKI M. 2006 - „Marmury” w Łomie Karmelitów w Dębniku, [W:] Słomka T., Doktor M., Joniec A., Kicińska-Świderska A. (red.), Katalog obiektów geoturystycznych. AGH, WGGiOŚ, Kraków.
• 16. GRADZIŃSKI R. 1972 - Przewodnik geologiczny po okolicach Krakowa. Wydz. Geol., Warszawa.
• 17. GRADZIŃSKI R. 2005 - Przekrój przez Skałę Łaganową; http://geostanowiska.pgi.gov.pl/gsapp_v2/ObjectDetails.aspx?id=236
• 18. GRADZIŃSKI R. 2009 – Mapa geologiczna okolic Krakowa bez osadów czwartorzędowych i lądowych utworów trzeciorzędowych. ING PAN, Muzeum Geologiczne, Kraków.
• 19. HARAŃCZYK C. 1989 - Rozwój wulkanizmu krakowskiego. [W:] Rut-kowski J. (red.), Przewodnik LX Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, AGH, Kraków: 51-57.
• 20. HEFLIK W., JARCZYK K., DUMAŃSKA-SŁOWIK M. 2016 - Podkrakowskie paleobazalty i możliwości ich wykorzystania. Gór. Odkr., 57(1):11-15.
• 21. https://geopark.org.pl/
• 22. https://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/
• 23. https://geotyda.pl/miejsca/kch/regulice.php
• 24. https://geotyda.pl/miejsca/kra/skalka_pod_sosna.php
• 25. https://kse.agh.edu.pl/centrum-miekinia-agh/
• 26. https://myszkow.naszemiasto.pl/nowa-atrakcja-turystyczna-na-jurze-geo-park-od-czestochowy/ar/c15-8778805
• 27. https://pl.wikipedia.org/wiki/Orley
• 28. https://realgarblog.com/?p=16272
• 29. https://www.muzeumagatowwrudnie.com/nasze-ekspozycje
• 30. http://www.odkryjkrzeszowice.pl/main/e-mapa
• 31. https://zpkwm.pl/o-nas/czym-sie-zajmujemy/
• 32. https://zpkwm.pl/park/tenczynski-park-krajobrazowy/turystyka/propozycje-wycieczek/szlak-dawnego-gornictwa/
• 33. JONIEC A., SŁOMKA T. 2012 - Dolina Racławki. [W:] Słomka T., Doktor M., Joniec A., Kicińska-Świderska A. (red.), Katalog obiektów geoturystycznych. AGH, WGGiOŚ, Kraków.
• 34. KNAPIK R., JAŁAZ., SOBCZYK A., MIGOŃ P., ALEKSANDROWSKI P., SZUSZKIEWICZ A., KRĄPIEC M., MADEJ S., KRAKOWSKI K. 2009 - Inwentaryzacja i waloryzacja geostanowisk Karkonoskiego Parku Narodowego i jego otuliny oraz wykonanie mapy geologicznej tego obszaru. Arch. Karkonoskiego Parku Narodowego, Jelenia Góra.
• 35. KRZECZYŃSKA M., WOŹNIAK P. 2011 - Oblicza geologii-przykładowe projekty ścieżek geoturystycznych. Prz. Geol., 59: 340-351.
• 36. MAKOWSKA D. 2014 - Historia eksploatacji i zastosowania „marmurów” paczółtowickich. [W:] Drzymała J. (red.), Interdyscyplinarne zagadnienia w górnictwie i geologii, 5.
• 37. MANECKI M., HYCNAR E. (red.)2016 - Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska 1946-2016. Mat. Jubileuszu 70-lecia WGGiOŚ AGH, Kraków: 163-178.
• 38. MIGOŃ P. 2012 - Geoturystyka. PWN, Warszawa.
• 39. NARKIEWICZ M., RACKI G. 1984 - Stratygrafia dewonu antykliny Dębnika. Kwart. Geol., 28 (3/4): 513-546.
• 40. OSADCZUK A., OSADCZUK K. 2008 - Szanse i perspektywy rozwoju geoturystyki jako nowej formy postrzegania obiektów przyrody nieożywionej i poznawania zjawisk naturalnych. [W:] Dutkowski M. (red.), Problemy turystyki i rekreacji, 1.Oficyna IN PLUS, Szczecin:131-141.
• 41. PAWLIKOWSKI M., HOLCER Z. 1994 - Badania mineralogiczne skrzemionkowanych pni i arkozy kwaczalskiej. Arch. Miner., 50:69-89.
• 42. PŁONCZYŃSKI J., ŁOPUSIŃSKI Ł. 1993 - Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50000. Ark. Krzeszowice. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 43. RAJCHEL J. 2004 - Kamienny Kraków. AGH, Kraków.
• 44. RADWANEK-BĄK B. (red.) 2016 - Szlakiem górnictwa odkrywkowego w Małopolsce. PIG-PIB, Departament Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, Kraków, Wyd. „Kartogram”, Bolechowice.
• 45. RICHLING A., SOLON J., MACIAS A., BALON J., BORZYSZKOWSKI J., KISTOWSKI M. (red.) 2021 - Regionalna geografia fizyczna Polski. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
• 46. RUTKOWSKI J. 1972 - Osady stefanu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Pr. Inst. Geol., 61: 539-556.
• 47. SERMET E., GÓRECKI J., MUSIAŁ A. 2016 - Gentryfikacja terenu pogórniczego na przykładzie złoża porfiru Miękinia Wschód. Zesz. Nauk. Inst. Gosp. Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, 96: 255-264.
• 48. SIEDLECKI S. 1952 - Podłoże melafiru w Regulicach i problem genezy zlepieńców myślachowickich. Biul. Państw. Inst. Geol., 80: 103-129.
• 49. SIEDLECKI S. 1954 - Utwory paleozoiczne okolic Krakowa. Biul. Inst. Geol., 73:6-210.
• 50. SŁOMKA T., KICIŃSKA-ŚWIDERSKA A. 2004 - Geoturystyka-podstawowe pojęcia. Geoturystyka, 1: 5-7.
• 51. STANISZ J., ZIOBRO A. 2013 - Arkose sandstone - a forgotten treasure of Kwaczała. Piaskowce arkozowe - zapomniany skarb Kwaczały. Geotourism, 1-2 (32-33): 47-58.
• 52. SZRETER A., SKOCZYLAS-ŚNIAZ S., KATARZYNA WIERZBA K., CZOCH P., BOLEK S., KOWAL-KASPRZYK J. 2021 - Educational trails of the Racławka Valley Nature Reserve and their potential for geoeducation. Ścieżki edukacyjne Rezerwatu Przyrody Dolina Racławki i ich potencjał geoedukacyjny. Geotourism, 18, 1-2 (64-65): 35-56.
• 53. SZUWARZYŃSKI M. 2012 - Araukaryty chrzanowskie z punktu widzenia geologa. Chrzanowskie Zeszyty Muzealne: Araukaryty chrzanowskie, 4: 43-62.
• 54. WARDZYŃSKI M. 2022 - Zaplecze materiałowe kamieniarstwa i rzeźbiarstwa w XVIII w. w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Prz. Geol., 70 (2):135-147.
• 55. WÓJCIK T., ZIAJA M., ĆWIK A. 2014 - Potencjał geoturystyczny nieczynnych kamieniołomów Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 26: 155-173.
• 56. ŻELAŹNIEWICZ A., ALEKSANDROWSKI P., BUŁA Z., KARNKOWSKI P.H., KONON A., OSZCZYPKO N., ŚLĄCZKA A., ŻABA J., ŻYTKO K. 2011 - Regionalizacja tektoniczna Polski. Komitet Nauk Geologicznych PAN, Wrocław.