Stanisława Zaremby filozoficzna koncepcja nauki

• Autorzy: Polak P.

Warianty tytułu

EN

Stanisław Zaremba’s philosophical concept of science

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

This paper presents Stanislaw Zaremba’s contribution to the philosophy of science. Zaremba is widely known as a mathematican but his philosophical works are less known. His philosophical view of physics and mathematics is strlongly influenced by the French philosophy of science (H. Poincré, P. Duhem). We could also find parallels with D. Hilbert’s view on axiomatization of physics. He proposed some interesting methodological concepts (e.g. distinction between two stages of theory building: creative and axiomatic, which is similar to later famous Reichenbach’s distinction between “the context of discovery and the context of justification.”). Zaremba presented consistent view of the theory of physics as a deductive structure but certain assumptions related to methods of physics are controversial. His philosophical articles were known to continental philosophers of science, mainly French ones. Unfortunately, Polish philosophers of science from the Lvov–Warsaw School only occasionally cited Zaremba’s papers. It seems that members of the Viena Circle did not know Zaremba’s philosophical papers. In this paper I try to show that Zaremba’s philosophical publications are an important, but forgotten, part of Polish philosophy of science before World War II.

Słowa kluczowe

PL

Zaremba Stanisław; nauka polska; historia nauki; filozofia nauki; filozofia fizyki

EN

Zaremba Stanislaw; Polish science; history of science; philosophy of science; philosophy of physics

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2015
• Tom: R. 60, nr 4
• Strony: 99--130
• Opis fizyczny: Bibliogr. 43 poz.

Twórcy

autor

Polak P.

• Wydział Filozoficzny UPJPII w Krakowie

Bibliografia

• Bibliographie: „Erkenntnis”, 1930, t. 1, s. 315–339.
• Chwistek L.: The limits of science: outline of logic and of the methodology of the exact sciences, London 1949.
• Dąmbska I.: O prawach w nauce, Lwów 1933.
• Enciclopedia filosofica: 3. Gauss-Linguistica: Firenze 1967.
• Estévez J.L.: Introducción a la filosofía del derecho y la ciencia de la legislación, Santiago de Compostela 1959.
• Filkorn V.: Úvod do metodológie vied, Bratislava 1960.
• Heller M., Mączka J.: Krakowska filozofia przyrody w okresie międzywojennym [w:] Krakowska filozofia przyrody w okresie międzywojennym, t. 1, Kraków–Tarnów 2007, s. 5–40.
• Jordan Z.: The development of mathematical logic and of logical positivism in Poland between the two wars, Oxford 1945.
• Kotarbiński T.: Elementy teorji poznania, logiki formalnej i metodologji nauk, Lwów 1929.
• Mostowski A.: Review: Stanislaw Zaremba, Remarks on Method in Mathematics and Physics, „Journal of Symbolic Logic”, 1946, t. 11, nr 3, s. 93.
• Murawski R.: Filozofia matematyki i logiki w Polsce międzywojennej, Toruń 2011.
• Pabjan T.: Eksperymentalna metafizyka: Johna S. Bella filozofia mechaniki kwantowej, Kraków 2011.
• Piechowicz R.: Filozofia matematyki i fizyki Stanisława Zaremby [w:] Krakowska filozofia przyrody w okresie międzywojennym, t. 3, Kraków–Tarnów 2007, s. 543–548.
• Piechowicz R.: Zaremba Stanisław [w:] Encyklopedia Filozofii Polskiej, t. 2, Lublin 2011, s. 684–685.
• Poincaré H.: Électricité et optique. I. Les théories de Maxwell et la théorie électomagnétique da la lumière, Paris 1890.
• Polak P.: Rola refleksji filozoficznych Stanisława Zaremby w kontekście sporu o podstawy teorii względności, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 2014, t. 59, nr 4, s. 55–73.
• Polak P.: Rola wpływów filozofii europejskiej w procesie recepcji teorii względności w Krakowie i we Lwowie w latach 1905–1925 [w:] Filozofia polska na tle filozofii europejskiej w XX w., Częstochowa 2014, s. 47–64.
• Polak P., Hohol M.: Teoria względności Einsteina na tle rozważań metodologicznych Leona Chwistka, „Filozofia Nauki”, 2011, t. 19, nr 3, s. 107–125.
• Robert J.D.: Philosophie et Science, Philosophy and Science: Éléments de Bibliographie, Elements of Bibliography, Paris 1968.
• Sciacca M.F.: Les Grands courants de la pensée mondiale contemporaine: Les tendances principales (2ème partie), Milano 1961, t. 2.
• Sikora M.: Realizm wobec wyzwań antyrealizmu w świetle badań z zakresu filozofii nauki i socjologii wiedzy naukowej [w:] Realizm wobec wyzwań antyrealizmu: multidyscyplinarny przegląd stanowisk, (red. M. Sikora), Wrocław 2011, s. 105–124.
• Stanford K.: Underdetermination of Scientific Theory, [w:] http://plato.stanford.edu/archives/win2013/entries/scientific-underdetermination/ (ostatni dostęp 4 marzec 2014).
• Sztejnbarg D.: Zagadnienie wyjaśniania zjawisk praw przyrodniczych w nowszej literaturze metodologicznej, „Kwartalnik Filozoficzny”, 1929, t. 7, s. 73–92.
• Średniawa B.: Historia filozofii przyrody i fizyki w Uniwersytecie Jagiellońskim, Warszawa 2001.
• Średniawa B.: Recepcja szczególnej i ogólnej teorii względności w Polsce [w:] Recepcja w Polsce nowych kierunków i teorii naukowych, (red. A. Strzałkowski), Kraków 2001, s. 223–243.
• Średniawa B .: Recepcja teorii względności w Polsce, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 1985, t. 30, nr 3–4, s. 555–584.
• Średniawa B.: The Reception of the Theory of Relativity in Poland [w:] The Comparative Reception of Relativity, (red. T. F. Glick), Dordrecht–Boston et al. 1987, s. 327–350.
• Średniawa B.: Współpraca matematyków, fizyków i astronomów w Uniwersytecie Jagiellońskim w XIX i pierwszej połowie XX wieku, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Fizyczne”, 1986, t. 803, nr 25, s. 53–82.
• Woleński J.: Koło Wiedeńskie, „Wissenschaftliche Weltauffassung” i Polska [w:] Naukowa koncepcja świata. Koło Wiedeńskie, Gdańsk 2010, s. 263–273.
• Woleński J.: Szkoła Lwowsko-Warszawska w polemikach, Warszawa 1997.
• Zaremba S.: Arytmetyka teoretyczna, Kraków 1912.
• Zaremba S.: Essai sur la théorie de la démonstration dans les sciences mathématiques, „L’Enseignement Mathématique”, 1916, t. 18, s. 5–43.
• Zaremba S.: La Théorie da la Relativité et les faits observés, „Journal de Mathématiques pures et appliquées”, 1922, t. 1, s. 105–139.
• Zaremba S.: Le caractère propre et la portée de la Physique, „Scientia”, 1920, t. 28, s. 353–362.
• Zaremba S.: O stosunku wzajemnym fizyki i matematyki [w:] Poradnik dla samouków. Matematyka. Uzupełnienia do tomu pierwszego, t. 3, Warszawa 1923, s. 131–167.
• Zaremba S.: Réflexions sur les fondements de la mécanique rationelle, „L’Enseignement Mathématique”, 1939, t. 38, s. 59–69.
• Zaremba S.: Réflexion sur la méthode en mathématique et en physique [w:] Travaux du IXe Congrès international de philosophie, Congrès Descartes, t. 7, Hermann 1937, s. 42–48.
• Zaremba S.: Stosunek teorji względności do doświadczeń i spostrzeżeń, „Przegląd Pedagogiczny”, 1922, nr 2, s. 141–148.
• Zaremba S.: Teorja względności wobec faktów stwierdzonych doświadczeniem, „Dodatek do Rocznika Polskiego Towarzystwa Matematycznego”, 1922, t. 1, s. 1–39.
• Zaremba S.: Uwagi o metodzie w matematyce i fizyce, „Przegląd Filozoficzny”, 1938, t. 41, s. 31–36.
• Zaremba S.: Zarys mechaniki teoretycznej. Tom 1, Wiadomości pomocnicze i kinematyka, Kraków 1933.
• Zaremba S.: Zarys mechaniki teoretycznej. Tom 2, Podstawy matematycznego ujęcia mechaniki, Kraków 1933.
• Zawirski Z.: Refleksje filozoficzne nad teorją względności, „Przegląd Filozoficzny”, 1920, t. 23, s. 343–366.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.