Badania architektoniczne dzwonnicy kościoła pw. św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu

• Autorzy: Doroz-Turek M.

Identyfikatory

DOI

10.5277/arc180402

Warianty tytułu

EN

The architectural research of the belfry of the church of St James the Apostle in Sandomierz

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule zaprezentowano wyniki badań architektonicznych przeprowadzonych w dzwonnicy kościoła pw. św. Jakuba Apostoła klasztoru dominikanów w Sandomierzu. Celem badań było ukazanie autentycznej formy dzwonnicy na tle późniejszych przeobrażeń i prac remontowo-konserwatorskich. Przedstawiony został krótki zarys historii powstania zakonu dominikanów, erekcji klasztoru w Sandomierzu oraz początki średniowiecznej architektury dominikańskiego kościoła. Kwerenda archiwalna i stan badań pozwoliły na przeprowadzenie analizy i interpretacji źródeł ikonograficznych na tle historycznych dokumentów. Dzięki temu i na podstawie własnych badań architektonicznych, opartych na dokładnej inwentaryzacji tej części kościoła, autorka podjęła się próby określenia faz budowy dzwonnicy.

EN

The article presents the results of an architectural research carried out in the belfry of the church of St James the Apostle of the Dominican Monastery in Sandomierz. The aim of the research was to show the authentic form of the belfry in the light of the subsequent transformations as well as renovation and conservation works. A short outline of the history of founding the monastery in Sandomierz along with the beginnings of the medieval architecture of the Dominican church were presented. The archival searchquery and the state of research permitted an analysis and interpretation of iconographic sources in the light of historical documents. In view of the above-mentioned research and by virtue of her own architectural study based on a thorough architectural inventory of this part of the church, the author undertook an attempt to determine the phases of the construction of the belfry.

Słowa kluczowe

PL

Dominikanie; średniowiecze; architektura; dzwonnica; kościół św. Jakuba Apostoła; Sandomierz

EN

Dominicans; Middle Ages; architecture; belfry; church of St James the Apostle; Sandomierz

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2018
• Tom: Nr 4 (56)
• Strony: 13--30
• Opis fizyczny: Bibliogr. 51 poz., il.

Twórcy

autor

Doroz-Turek M.

• Wydział Budownictwa i Architektury Politechniki Świętokrzyskiej/Faculty of Civil Engineering and Architecture, Kielce University of Technology

Bibliografia

• [1] Kłoczowski J., Wspólnoty chrześcijańskie w tworzącej się Europie, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów, Poznań 2003.
• [2] Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222–1972, J. Kłoczowski (red.), t. 1, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze, Warszawa 1975, 26–27.
• [3] Monumenta Germaniae Historica, Chronicae Polonorum, t. 9, Hannoverae 1851.
• [4] Buko A., Najstarsze klasztory dominikańskie w przestrzeni ośrodków wczesnomiejskich na ziemiach polskich, [w:] D.A. Dekański, A. Gołembnik, M. Grubka OP (red.), Dominikanie. Gdańsk – Polska – Europa. Materiały z konferencji międzynarodowej, pt. Gdańsk i Europejskie Dziedzictwo. Zakon Dominikanów w Dziejach Gdańska, Dominikańskie Centrum św. Jacka, Bernardinum, Gdańsk–Pelplin 2003, 287–306.
• [5] Tazbirowa J., Rola polityczna Iwo Odrowąża, „Przegląd Historyczny” 1966, t. 57, nr 2, 199–212.
• [6] Długosz J., Dziejów polskich ksiąg dwanaście, t. 2, przekł. K. Mecherzyńskiego, drukarnia „Czasu” W. Kierchmaiera, Kraków 1868.
• [7] Długosz J., Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, t. 3, Kraków 1864.
• [8] Długosz J., Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego 1455–1480, Kraków 1863–1887.
• [9] Kłoczowski J., Dominikanie polscy na Śląsku w XIII–XIV w., Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1956.
• [10] Kłoczowski J., Zakon Braci Kaznodziejów w Polsce, 1222–1792. Zarys dziejów, [w:] J. Kłoczowski (red.), Studia nad historią zakonu dominikanów w Polsce 1222–1792, t. 1, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów, W drodze, Warszawa 1975, 19–158.
• [11] Gołubiewowa Z., Kościół dominikański p.w. św. Jakuba w Sandomierzu w XIII stuleciu i jego dekoracja architektoniczna, [w:] J. Kłoczowski (red.), Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222–1972, t. 2, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze, Warszawa 1975, 10–196.
• [12] Dekański D.A., Początki zakonu dominikanów prowincji polsko-czeskiej, pokolenie św. Jacka w zakonie, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1999.
• [13] Buko A., Początki Sandomierza, Instytut Archeologii i Etnografii, Warszawa 1998.
• [14] Buliński M., Monografija miasta Sandomierz, wyd. pośmiertne ks. Wawrzyńca Kuklińskiego, Warszawa 1879.
• [15] Wiśniewski J., Monografie Dekanatu Sandomierskiego, Druk. i Lit. „Jan Kanty Trzebiński”, Radom 1915, http://bc.radom.pl/dlibra/docmetadata?id=21022&from=publication [accessed: 12.01.2018].
• [16] Łuszczkiewicz W., Kościół św. Jakuba w Sandomierzu – zabytek budownictwa ceglanego XIII w., „Sprawozdania Komisyi do badania Historyi Sztuki w Polsce” 1881, t. 2, z. 2, 27–52.
• [17] Łuszczkiewicz Wł., Architekci zakonni XIII w. w Polsce i pozostałe ich prace, odbitka z Rocznika Akademii Umiejętności za rok 1889, Kraków 1890, 1–26, http://dk.bu.uni.wroc.pl/cymelia/displayDocumentFotos.htm?docId=8200036185 [accessed: 23.08.2018].
• [18] Wojciechowski J., Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, „Przegląd Techniczny” 1910, t. 48, nr 16, 207–210.
• [19] Świechowski Z., Budownictwo romańskie w Polsce. Katalog zabytków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków 1963.
• [20] Świechowski Z., Znaczenie Włoch dla polskiej architektury i rzeźby romańskiej, „Rocznik Historii Sztuki” 1965, t. 5, 47–88.
• [21] Świechowski Z., Sztuka romańska w Polsce, Arkady, Warszawa 1982.
• [22] Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce. Bibliografia, DiG, Warszawa 2001.
• [23] Świechowski Z., Katalog architektury romańskiej w Polsce, DiG, Warszawa 2009.
• [24] Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII w., M. Walicki (red.), PWN, Warszawa 1971.
• [25] Zachwatowicz J., Architektura późnoromańska w wieku XIII, [w:] Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII w., M. Walicki (red.), t. 1, 2, PWN, Warszawa 1971, 71–194.
• [26] Gołubiewowa Z., Architektura Dominikańska XIII w. w Polsce, „Nasza Przyszłość” 1973, t. 39, 193–212.
• [27] Makarewicz S., Podominikański kościół i klasztor św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu. Przewodnik, Wydawnictwo Diecezjalne, Sandomierz 1979.
• [28] Makarewicz S., Fundacje i dzieje kościoła św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu, „Studia Sandomierskie. Filozofia – Historia – Teologia” 1981, t. 2, 302–304.
• [29] Makarewicz S., Wypisy źródłowe do dziejów kultury artystycznej dominikanów sandomierskich w XVIII w., „Studia Sandomierskie. Filozofia – Historia – Teologia” 1982, t. 3, 493–513.
• [30] Kunkel R.M., Materiały do historii architektury polskiej w zbiorach Archiwum Generalnego Dominikanów w Rzymie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1990, t. 35, z. 1–2, 65–71.
• [31] Kunkel R., Późnoromańskie klasztory zakonu braci mniejszych i braci kaznodziejów w Małopolsce. Uwagi na marginesie projektu rewaloryzacji i adaptacji wschodniego skrzydła klasztoru dominikanów św. Jakuba w Sandomierzu, [w:] T. Janiak (red.), Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje. Materiały Sesji zorganizowanej przez Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, 10–12.04.2008, Biblioteka Muzeum Początków Państwa Polskiego, Gniezno 2009, 587–609.
• [32] Polanowski L., Zub J., Architektura klasztoru dominikanów sandomierskich w świetle ostatnich badań historycznych i archeologicznych, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1991–1992”, 1993, 95–110.
• [33] Polanowski L., Dzieje budowy i konserwacji kościoła i klasztoru p.w. św. Jakuba w Sandomierzu, „Pamiętniki Sandomierskie” 1997, t. 3, 79–114.
• [34] Widoki zabytków Starożytności w Królestwie Polskim służące do objaśnienia opisu tychże starożytności, sporządzonego przez Delegacyę wysłaną z polecenia Rady Administracyjnej Królestwa w latach 1844 i 1846 zebrane. Atlas 1. Gubernia Radomska. Powiaty: Kielecki, Miechowski, Olkuski, i Stopnicki, 1850 [współczesne wydanie oprac. zbiorowe pod red. Jerzego Kowalczyka, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Gabinet Rycin, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków].
• [35] Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, N97, 31 I 1876, Archiwum Diecezjalne Diecezji Sandomierskiej w Sandomierzu.
• [36] Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, N1468, 25 XI 1877 r., Archiwum Diecezjalne Diecezji Sandomierskiej w Sandomierzu.
• [37] Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, N1321, 20 X 1906 r., Archiwum Diecezjalne Diecezji Sandomierskiej w Sandomierzu.
• [38] Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, Spis inwentarski kościoła, VIII 1931, Archiwum Diecezjalne Diecezji Sandomierskiej w Sandomierzu.
• [39] Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, Sprawozdanie z 14 IX 1931, Archiwum Diecezjalne Diecezji Sandomierskiej w Sandomierzu.
• [40] Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, Nr AK 1/Sa/Ki/32, 20 XII 1932, Archiwum Diecezjalne Diecezji Sandomierskiej w Sandomierzu.
• [41] Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, L4229/64, 619, 1 IX 1962, Archiwum Diecezjalne Diecezji Sandomierskiej w Sandomierzu.
• [42] Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, 21 VII 1966, 650, 651, Archiwum Diecezjalne Diecezji Sandomierskiej w Sandomierzu.
• [43] Inwentaryzacja architektoniczna, Kościół św. Jakuba, Sandomierz, wyk. 1968, archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków delegatura Sandomierz.
• [44] Inwentaryzacja architektoniczna, Kościół św. Jakuba, Sandomierz, wyk. mgr inż. W. Szczygieł, mgr inż. arch. T. Kozień, 1971, skala 1:50, [mpis w archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, delegatura w Sandomierzu].
• [45] Inwentaryzacja architektoniczna, Kościół św. Jakuba, Sandomierz, wyk. Z. Chrzanowski, VIII 1983, skala 1:50, [mpis w archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, delegatura w Sandomierzu].
• [46] Kościół pw. św. Jakuba i klasztor Podominikański w Sandomierzu, Dokumentacja opisowo-fotograficzna prac remontowo-konserwatorskich prowadzonych w 1991 r., Kościół pw. św. Jakuba i Klasztor podominikański w Sandomierzu, oprac. mgr L. Polanowski, mgr J. Zub, Sandomierz 1991, [mpis w archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Kielce, delegatura w Sandomierzu].
• [47] Juszczyk E., Zespół podominikański pw. św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu, Sandomierz 1990, [mpis w archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Kielce, delegatura w Sandomierzu].
• [48] Kościół pw. św. Jakuba i klasztor Podominikański w Sandomierzu, Sprawozdanie z nadzoru naukowo-konserwatorskiego nad pracami remontowo-konserwatorskimi za 1990 r., pełniący nadzór mgr L. Polanowski, Sandomierz 1991, [mpis w archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Kielce, delegatura w Sandomierzu].
• [49] Opaska odwadniająca, Kościół pw. św. Jakuba i Klasztor podominikański w Sandomierzu, oprac. arch. W. Zin, arch. A. Kadłuczka, arch. A. Koźlik, Miejskie Biuro Projektów, Kraków 1991, [mpis w archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Kielce, delegatura w Sandomierzu].
• [50] Dokumentacja Technicznych Badań Podłoża Gruntowego, dotycząca zabezpieczenia kościoła św. Jakuba w Sandomierzu, oprac. mgr A. Kopański, Libiąż 1991, [mpis w archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Kielce, delegatura w Sandomierzu].
• [51] Gałkowski J. OP, Przepisy Zakonu Braci Kaznodziejów odnoszące się do budowy kościołów i klasztorów, [w:] D.A. Dekański, A. Gołembnik, M. Grubka OP (red.), Dominikanie. Gdańsk – Polska – Europa,. Materiały z konferencji Międzynarodowej, pt. Gdańsk i Europejskie Dziedzictwo. Zakon Dominikanów w Dziejach Gdańska, Dominikańskie Centrum św. Jacka, Bernardinum, Gdańsk–Pelplin 2003, 279–286.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).