Odrzańskie wyspy Opola – Bolko i Pasieka. Historia, rozwój przestrzenny i walory krajobrazu

• Autorzy: Adamska M. E.

Warianty tytułu

EN

The Odra river’s islands of Opole – Bolko and Pasieka. History, spatial development and landscape values

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Opole, obok Wrocławia, Szczecina i Ostrawy, jest jednym z większych miast położonych nad Odrą. Ważną częścią krajobrazu Opola są dwie sąsiadujące ze sobą wyspy, Bolko i Pasieka, wyznaczone przez Odrę i jej kanały. Wyspa Bolko, bardziej oddalona od historycznego centrum Opola, do pocz. XX w. pozostawała w izolacji pokryta w większości lasem. Obecnie na jej obszarze znajdują się: rozległy park miejski oraz nowoczesny ogród zoologiczny, a lokalizacja w dolinie Odry sprzyja bioróżnorodności flory i fauny. Z położoną w bliskości Starego Miasta Wyspą Pasieką związana jest najstarsza historia Opola – tutaj znajdowała się osada przedlokacyjna, a następnie siedziba książęca. W wyniku XIX-wiecznej urbanizacji większa część wyspy przekształciła się w dzielnicę o charakterze willowym z towarzyszącym parkiem. W artykule przedstawiono etapy historycznego rozwoju obu wysp, poddano analizie zakres ich przemian przestrzennych i funkcjonalnych, a następnie podjęto próbę wskazania ich walorów krajobrazowych.

EN

Opole, beside Wrocław, Szczecin and Ostrava, is one of the major cities located on the Odra river. The important part of Opole’s landscape are two neighboring islands, Bolko and Pasieka, determined by the Odra river and its canals. Bolko Island, more distant from the historical core of Opole, was isolated and covered by the forest till the beginning of the 20th century. Presently a vast public park and a modern zoological garden are located in its territory, location in the Odra river’s valley favors biodiversity of its flora and fauna. The origins of Opole’s history are connected with Pasieka Island – here the pre-location settlement was situated and next the princely residence. In the result of 19th century urbanisation greater part of the island was transformed into villa quarter with an adjacent park. In the paper phases of historical development of both islands are presented, also the scope of their spatial and functional transformations analysed. Furthermore the attempt is made to indicate the landscape values of the Odra river’s islands of Opole.

Słowa kluczowe

PL

odrzańskie wyspy Opola; metoda badań historycznych; walory krajobrazu

EN

Odra river’s islands of Opole; method of historical research; landscape values

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2016
• Tom: nr 33
• Strony: 137--153
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., ryc., fot.

Twórcy

autor

Adamska M. E.

• Politechnika Opolska, Wydział Budownictwa i Architektury, Opole, Polska

Bibliografia

• Adamska M.E., 2005: Pożary i powodzie dawnego Opola. Ochrona przed korozją. 9s/A/2005: 19-26.
• Adamska M.E., 2006: Wybrane aspekty rozwoju przestrzennego Opola w latach 1816-1945. Maszynopis pracy doktorskiej. Politechnika Wrocławska, Wrocław.
• Adamska M.E., 2012: Historyczne i współczesne założenia zieleni miejskiej Opola – od XIX-wiecznych skwerów do realizacji z początku XXI wieku [w:] Historyczne i współczesne ogrody w krajobrazie miast (red.): A. Mitkowska, K. Hodor, K. Łakomy. Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej: 135-143.
• Adamska M.E., 2014: Zabytkowe parki miejskie województwa opolskiego [w:] Współczesna ranga ogrodów zabytkowych (określanie wartości dzieł ogrodowych i ich ochrona) (red.): A. Mitkowska, K. Hodor, K. Łakomy. Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej: 237-254.
• Adamska M.E., 2016: Ogród zoologiczny w Opolu. Harmonia świata roślin i zwierząt (w druku).
• Czaja S.W., 2010: Zmiany krajobrazów doliny Małej Wisły w obrębie Kotliny Oświęcimskiej przez wezbrania powodziowe w XVIII-XX w. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego nr 13: 29-40.
• Dziewulski W., Hawranek F. (red.), 1975: Opole. Monografia miasta. Instytut Śląski, Opole.
• Engel L.J., Jasieńko J., 2003: Wyspa Piaskowa w Kłodzku po powodzi – refleksje konserwatorskie. Wiadomości Konserwatorskie nr 12: 77-81.
• Gediga B, 1970: Początki i rozwój wczesnośredniowiecznego ośrodka miejskiego na Ostrówku w Opolu. Slavia Antiqua, XVI, 105-144.
• Gołębiewski J.I., 2012: Plany rewitalizacji Wyspy Grodzkiej w Szczecinie. Czasopismo Techniczne 1-A/1, z.1, r. 109, 177-188.
• Hawranek F., 1975: W epoce kapitalizmu. Stosunki gospodarcze [w:] Opole. Monografia miasta (red.): W. Dziewulski, F. Hawranek. Instytut Śląski, Opole: 269-295.
• Heffner K., Kreft W., 2011: Opole/Oppeln. Historyczno-topograficzny atlas miast śląskich. Instytut Herdera, Marburg, tom 2.
• Hołubowicz W., 1956: Opole w wiekach 10-12. Śląsk, Katowice.
• Idzikowski F., 1863: Geschichte der Stadt Oppeln, Oppeln.
• Jamka R., 1950: Przeszłość Opola – Ostrówka w świetle badań wykopaliskowych w okresie 1948-1950 r. Ochrona Zabytków nr 2-3: 89-92.
• Kaminsky F. (red.), 1926: Oppeln. Dari, Berlin-Halensee.
• Kondracki J., 2002: Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
• Krzywka Ł., 2006: Historyczna perspektywa planowania przestrzennego na przykładzie Kępy Mieszczańskiej. Quart nr 2: 38-59.
• Michalak S., 1975: Środowisko geograficzne Opola [w:] Opole. Monografia miasta (red.): W. Dziewulski, F. Hawranek. Instytut Śląski, Opole: 12-26.
• Mrass P. (red.), 1995: Oppeln/Opole. Plany miasta, widoki graficzne, fotografie (do 1945 roku). Muzeum Śląska Opolskiego, Opole. Oberschlesisches Landesmuseum, Ratingen-Hösel.
• Myga-Piątek U., Chmielewski T.J., Solon J., 2015: Rola cech charakterystycznych, wyróżników i wyznaczników krajobrazu w klasyfikacji i audycie krajobrazów aktualnych. Problemy Ekologii Krajobrazu, tom XV: 177-185.
• Myga-Piątek U., 2012: Krajobrazy kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne. Uniwersytet Śląski, Katowice.
• Niedźwiecka-Filipiak I., 2009: Wyróżniki krajobrazu i architektury wsi Polski południowo-zachodniej. Monografie LXXV, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.
• Nita J, 2015: Znaczenie wyznaczników i wyróżników w badaniach krajobrazu. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego nr 30: 59-70.
• Niezabitowska E.D., 2014: Metody i techniki badawcze w architekturze. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
• Pancewicz A., 2004: Rzeka w krajobrazie miasta. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
• Paszkowski Z.W., 2009: Planowanie transformacji szczecińskich Wysp Międzyodrza. Przestrzeń i Forma nr 12: 353-372.
• Plit J., 2010: Zmiany koryta Niemna w ciągu 200 lat (na odcinku od Hożej do Mielnika). Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego nr 13: 78-87.
• Prognoza oddziaływania na środowisko projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Śródmieście I – Wyspa Pasieka w Opolu”. Urząd Miasta Opole – Biuro Urbanistyczne, 2007.
• Prognoza oddziaływania na środowiski projektu miejscowego plany zagospodarowania przestrzennego Wyspy Bolko. Urząd Miasta Opole – Biuro Urbanistyczne, 2010.
• Raschke G., 1931: Die Entdeckung des frühgesischtlichen Oppeln. Schlesische Druckerei A-G, Breslau.
• Steinert P., 1925: Oppeln : Oberschlesiens Regierungshauptstadt. Hirt, Breslau.
• Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Dziennik Ustaw z 2003 r. nr 162, poz. 1568, z późniejszymi zmianami.
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dziennik Ustaw z 2004 r. nr 92, poz. 880, z późniejszymi zmianami.
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu, Dziennik Ustaw z 2015 r., poz. 774, 1688.
• www. opole.e-mapa.net
• Zajączkowska U., 2014: Zamek w czasach habsburskich i pruskich [w:] U stóp Wieży Piastowskiej (red.): I. Solisz, R. Miążek. MOSiR, Opole: 41-59.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).