Current state of knowledge and turning points in geomorphologic studies on the present-day evolution of the Tatra Mountains

• Autorzy: Krzemień K. , Kłapyta P.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Studies on the dynamics of geomorphologic processes occurring in the Tatras began in the 1950s and continue to pique the interest of researchers. The history of the study of Tatra relief morphodynamic changes is marked by certain breakthrough stages associated with the emergence of key works yielding multiplier effects. These works identified new directions and sparked new trends in geomorphologic research as well as inspired deeper analysis of the study area. A significant acceleration of geomorphologic research in the Tatras has occurred in the most recent decade. This resulted mostly from the use of complex monitoring of key dynamic geomorphologic processes and the use of lichenometric and dendrogeomorphologic methods, which enable the identification of complete event chronologies. The present study reviews the most important quantitative studies on the evolution and rate of contemporary geomorphologic processes in the Tatras as well as novel research data produced in the last several years. The authors note principal research directions and the discuss relevant works on the identification of contemporary and relict periglacial relief along with papers on the dynamics of slope and fluvial processes and anthropogenic erosion. The paper also describes certain tendencies observed recently in the realm of morphogenetic processes associated with ongoing climate change.

Słowa kluczowe

EN

morphogenetic processes; relief evolution; research history; Tatra Mountains

• Wydawca: Polska Akademia Umiejętności
• Czasopismo: Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica
• Rocznik: 2017/2018
• Tom: Vol. 51/52
• Strony: 107-- 137
• Opis fizyczny: Bibliogr. 183 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Krzemień K.

• Jagiellonian University, Institute of Geography and Spatial Management, Gronostajowa 7, 30–387 Kraków, Poland

autor

Kłapyta P.

• Jagiellonian University, Institute of Geography and Spatial Management, Gronostajowa 7, 30–387 Kraków, Poland

Bibliografia

• Andrusov D., 1954. Polygonàlne pôdy na dne tatranskych plies. Geologicky zbornik 5, 107–110, (in Slovak).
• Baumgart-Kotarba M., Jonasson Ch, Kotarba A., 1990. Studies of the youngest lacustrine sediments in the High Tatra Mountains, Poland. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 24, 161–176.
• Beniston M., 2003. Climatic Change in Mountain Regions: A Review of Possible Impacts. [in:] H.F. Diaz (ed.), Climate Variability and Change in High Elevation Regions: Past, Present & Future. Advances in Global Change Research 15, Springer, Dordrecht, 5–31.
• Boltižiar M., 2007. Štruktúra vysokohorskej krajiny Tatier. Univerzita Konštatnina Filozofa v Nitre, (in Slovak).
• Boltižiar M., 2009. Vplyv reliéfu a morfodynamických procesov na priestorovú štruktúru vysoko-horskej krajiny Tatier. Univerzita Konštantína Filozofa v Nitre, (in Slovak).
• Boltižiar M., 2010. Morphogenetic classification of the spatial patterns in the high-mountain land-scape structure (on example Tatra Mts.). Ekológia (Bratislava) 29, 4, 373–379.
• Boltižiar M., Biskupič M. Barka I., 2016. Spatial avalanche modelling by application of GIS on the selected slopes of Western Tatra Mts. and Belianske Tatra Mts. (Slovakia). Geographia Polonica 2, 79–90.
• Bochniak K., 1988. Niwacja w górnej części Doliny Chochołowskiej. Archiwum Zakładu Geomorfologii IGiGP UJ, Kraków, (in Polish).
• Bokwa A., Wypych A., Ustrnul Z., 2013. Climate changes in the Vertical Zones of the Polish Carpathians in the Last 50 Years. [in:] J. Kozak, K. Ostapowicz, A. Bytnerowicz, B. Wyżga (eds.), The Carpathians: Integrating Nature and Society Towards Sustainability. Environmental Science and Engineering, Environmental Science, Springer, Berlin–Heidelberg, 89–109.
• Czochański, J.T., Szydarowski W., 1996. Turystyka piesza i jej wpływ na środowisko przyrodnicze Tatrzańskiego Parku Narodowego. [in:] Z. Mirek (ed.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a człowiek. 3, Wpływ człowieka, Kraków–Zakopane, 43–45, (in Polish).
• Czudek T., 1986. Pleistocenni permafrost na uzemi Československa. Geograficky Časopis 38, 2–3, 245–252, (in Czech).
• Długosz M., 2015. Debris flows. [in:] K. Dąbrowska, M. Guzik (eds.), Atlas of the Tatra Mountains, Abiotic Nature. Sheet V.2, Zakopane, Tatrzański Park Narodowy.
• Dobiński W., 1994. Lodowce gruzowe. Czasopismo Geograficzne 65, 2, 109–123, (in Polish).
• Dobiński W., 1997. Warunki występowania zmarzliny w alpejskim piętrze Tatr Wysokich. (Unpublished PhD thesis), Archiwum Katedra Geomorfologii, Wydział Nauk o Ziemi UŚ, Sosnowiec, (in Polish).
• Dobiński W., 1998. Problem występowania zmarzliny w Tatrach Wysokich w świetle badań geofizycznych wykonanych w Dolinie Pięciu Stawów Polskich i Świstówce Roztockiej. [in:] A. Kotarba (ed.), Z badań fizycznogeograficznych w Tatrach. III, Dokumentacja Geograficzna 12, 35–58, (in Polish).
• Dobiński W., 2004. Wieloletnia zmarzlina w Tatrach: geneza, cechy, ewolucja. Przegląd Geograficzny 76, 3, 327–343, (in Polish).
• Dobiński W., Gądek B., Żogała B., 1996. Wyniki geoelektrycznych badań osadów czwartorzędowych w piętrze alpejskim Tatr Wysokich. Przegląd Geologiczny 44, 3, 259–261, (in Polish).
• Dzierżek J., Nitychoruk J., 1986. Types of fossil rock glaciers in the Polish High Tatra Mts. Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Earth Sciences 34, 4, 409–418.
• Embleton C., Thornes J., 1979. Process in geomorphology. Edward Arnold Ltd., London.
• Engel Z., Mentlík P., Braucher R., Křížeka M., Pluháčková M., Aster Team, 2017. 10Be exposure age chronology of the last glaciation of the Roháčská Valley in the Western Tatra Mountains, central Europe. Geomorphology 293, 130–142.
• Falarz M., 2007. Snow cover variability in Poland in relation to the macro- and mesoscaleatmospheric circulation in the twentieth century. International Journal of Climatology 27, 2069–2081.
• Fidelus J., 2014. The differentiation of tourist traffic in the Polish and Slovak parts of the Tatra National Park. Folia Turistica 33, 173–192.
• Fidelus J., 2016. Slope transformations within tourist footpaths in the northern and southern parts of the Western Tatra Mountains (Poland, Slovakia). Zeitschrift für Geomorphologie 60, 3, 139–162.
• Fidelus-Orzechowska J., Gorczyca E., K rzemień K., 2017. Geomorfologiczne skutki gospodarki turystycznej w Tatrach. TPN, IGiGP UJ, Kraków, (in Polish).
• Furrer G., 1965. Die subnivale Höhenstufe und ihre Untergrenze in den Bündner und Walliser Alpen. Geographica Helvetica 20, 185–192, (in German).
• Gądek B., 2012. Debris slopes ventilation in the periglacial zone of the Tatra Mountains(Poland and Slovakia): The indicators. Cold Regions Science and Technology 74–75, 1–10.
• Gądek B., 2014. Climatic sensitivity of the non-glaciated mountains cryosphere (Tatra Mts., Poland and Slovakia). Global and Planetary Change121, 2, 1–8.
• Gądek B., Kotyrba A., 2003. Kopalny lód lodowcowy w Tatrach? Przegląd Geologiczny 51, 571, (in Polish).
• Gądek B., Grabiec M., 2008. Glacial ice and permafrost distribution in the Medena Kotlina(Slovak Tatras): Mapped with application of GPR and GST measurements. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 42, 5–22.
• Gądek B., Kędzia S., 2008. Winter ground surface temperature regimes in the zone of sporadic discontinuous permafrost, Tatra Mountains (Poland and Slovakia). Permafrostand Periglacial Process 19, 315–321.
• Gądek B., Kędzia S., 2009. Problem detekcji wieloletniej zmarzliny na podstawie temperatury spągu zimowej pokrywy śnieżnej na przykładzie Tatr. Przegląd Geograficzny 81, 1, 75–91, (in Polish)
• Gądek B., Leszkiewicz J., 2012. Impact of climate warming on the ground surface temperaturein the sporadic permafrost zone of the Tatra Mountains, Poland and Slovakia. Cold Regions Science and Technology 79–80, 75–83.
• Gądek B., Rączkowska Z., Żogała B., 2009. Debris slope morphodynamics as a permafrost indicator in zone of sporadic permafrost, High-Tatras, Slovakia. Zeitschrift für Geomorphologie N.F. 53, Supplement 2, 79–100.
• Gądek B., Grabiec M. Kędzia S., Rączkowska Z., 2016. Reflection of climate changes in the structure and morphodynamics of talus slopes (the Tatra Mountains, Poland). Geomorphology 263, 39–49.
• Gądek B., Kaczka R.J., Rączkowska Z., Rojan E., Casteller A., Bebi P., 2017. Snow avalanche activity in Żleb Żandarmerii in a time of climate change (Tatra Mts., Poland). Catena 158, 201–212.
• Gerlach T., 1959. Needle ice and its role in the displacement of the cover of waste materialin the Tatra Mts. Przegląd Geograficzny 31, 590–605, (in Polish).
• Głazek J., G rodzicki J., 1996. Karst and caves. [in:] Z. Mirek (ed.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego. Tatrzański Park Narodowy, Kraków, 139–168.
• Gorczyca E., 2000. Wpływ ruchu turystycznego na przekształcanie rzeźby wysokogórskiej na przykładzie masywu Czerwonych Wierchów i Regli Zakopiańskich. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne 105, 369–389, (in Polish).
• Gorczyca E., K rzemień K., 2002. Wpływ ruchu turystycznego na rzeźbę Tatrzańskiego Parku Narodowego [in:] W. Borowiec, A. Kotarba, A. Kownacki, Z. Krzan, Z. Mirek (eds.), Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr. TPN, PTPNoZ, Oddział w Krakowie, Kraków-Zakopane, 389–393, (in Polish).
• Gorczyca E., K rzemień K., Wrońska-Wałach D., Boniecki M., 2014. Significance of extreme hydrogeomorphological events in the transformation of mountain valleys (Northern Slopes of the Western Tatra Range, Carpathian Mountains, Poland). Catena 121, 127–141.
• Gradziński M., Hercman H., Kicińska D., Barczyk G., Bella P., Holúbek P., 2009. Kras tatrzański— rozwój wiedzy w ostatnich trzydziestu latach. Przegląd Geologiczny 57, 8, 674–723, (in Polish).
• Górnik M., Holko L., Pociask-Karteczka J., Bičárová S., 2017. Variability of precipitation and runoff in the entire Tatra mountains in the period 1961–2010. Prace Geograficzne 151, 53–74.
• Hreško J., Boltižiar M., 2001. The influence of the morphodynamic processes to landscape structure in the high mountains (Tatra Mts.). Ekológia (Bratislava) 20, Supplement 3, 141–148.
• Hreško J., Boltižiar M., Bugár G., 2003. Spatial structures of geomorphic processes in high-mountain landscape of the Belianske Tatry Mts. Ekológia (Bratislava) 22, Supplement 3, 341–348.
• Hreško J., Bugár G., Boltižiar M., Kohút F., 2008. The dynamics of recent geomorphic processes in the alpine zone of the Tatra Mountains. Geographia Polonica 81, 1, 53–65.
• Hreško J., Kanásová, D., Bugár, G., Petrovič, F., Mačutek J., 2012. Morphodynamic effects on lacustrine deposits in the High Tatra Mts. Ekológia (Bratislava) 31, 4, 390–404.
• Izmaiłow B., 1984a. Eolian processes in Alpine belt of the High Tatra Mountains, Poland. Earth Surface Processes and Landforms 9, 2, 143–151.
• Izmaiłow B., 1984b. Eolian deposition above the upper timber line in the Gąsienicowa valley in the Tatra Mts. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficznie 61, 43–59.
• Jahn A., 1950. Gleby strukturalne w polskiej części Tatr. Przegląd Geograficzny 22, 121–139, (in Polish).
• Jahn A., 1958. Mikrorelief peryglacjalny Tatr i Babiej Góry. Biuletyn Peryglacjalny 6, 57–80, (in Polish).
• Jahn A., 1970. Najniższe stanowisko czynnych gruntów strukturalnych w Tatrach i problem dolnej granicy występowania zjawisk peryglacjalnych w górach. Acta Geographica Lodziensia 24, 217––223, (in Polish).
• Jahn A., 1975. Problems of the Periglacial Zone. PWN, Warszawa.
• Kaczka R.J., Lempa M., Czajka B., Janecka K., Rączkowska Z., Hreško J., Bugar G., 2015. The recent timberline changes in the Tatra Mountains: a case study of the Mengusovská Valley (Slovakia) and the Rybi Potok Valley (Poland). Geographica Polonica 88, 2, 33–51.
• Kaczka R.J., Spyt B., Janecka K., Lempa M., Rączkowska Z., 2016. What can we learn from archve records of snow avalanches in the Tatra Mountains? Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 40, 33–51.
• Kapusta J., Stankoviansky M., Boltižiar M., 2010. Changes in activity and geomorphiceffectiveness of debris flows in the High Tatra Mts within the last six decades (on the example of the Velická dolina and Dolina Zeleného plesa valleys). Studia Geomorphologica Carpatho-Balcani-ca 44, 5–34.
• Kapusta J., H reško J., Petrovič F., Tomko-Králo D., Gallik J., 2018. Water Surface Over-growing of the Tatra’s Lakes. Ekológia (Bratislava) 37, 1, 11–23.
• Kaszowski L., 1970. Outline of methodes for investigating fluvial processes in the Valley of Potok Biały in the Tatra Mts. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 4, 189–203.
• Kaszowski L., 1973. Morphological activity of the mountain stream s (with Biały Potok in the Tatra Mts. as example). Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne 31.
• Kaszowski L., 1975. Morfodynamika koryta Potoku Białego w Tatrach. Folia Geographica, Geographica – Physica 9, 5–41, (in Polish).
• Kaszowski L., 1985. Rzeźba i modelowanie gór wysokich strefy suchej na przykładzie Hindukuszu Munjan. Rozprawy Habilitacyjne UJ 94, Kraków, (in Polish).
• Kaszowski L., Kotarba A., Krzemień K., 1984. Badania geomorfologiczne w Tatrzańskim Parku Narodowym. Parki i rezerwaty w Polsce, Białowieża, 107–118.
• Kaszowski L., Kotarba A., 1985. Mapa współczesnych procesów morfogenetycznych TPN. Atlas Tatrzańskiego Parku Narodowego, Zakopane–Kraków.
• Kaszowski L., K rzemień K., Libelt P., 1988. Postglacjalne modelowanie cyrków lodowcowych w Tatrach Zachodnich. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne 71, 121–141, (in Polish).
• Kędzia S., 2013. Nowa krzywa lichenometryczna dla polskiej części Tatr. Przegląd Geograficzny 85, 1, 53–63.
• Kędzia S., 2014. Are there any active rock glaciers in the Tatra Mountains? Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 48, 5–16.
• Kędzia S., 2015. Zarys historii badań przemarzania gruntu i wieloletniej zmarzliny w polskiej części Tatr. Przegląd Geograficzny 87, 1, 53–69, (in Polish).
• Kędzia S., Kotarba A., Mościcki J., 2004. Lodowiec gruzowy nad Wielkim Hińczowym Stawem w Tatrach Słowackich – wyniki wstępnych badań termicznych. [in:] A. Styczyńska, A.A. Marsz (eds.), 30 Międzynarodowe sympozjum polarne. Gdynia, Akademia Morska, 167–177.
• Kędzia S., Kotarba A., 2018. The Little Ice Age in the Tatra Mountains. Cuadernos de Investigación Geográfica 44, 1, 47–67.
• Kidová A., Lehotský M., Rusnák M., 2016. Geomorphic diversity in the braided-wandering Belá River, Slovak Carpathians, as a response to flood variability and environmental changes. Geomorphology 271, 137–149.
• Klimaszewski M., 1948. Polskie Karpaty Zachodnie w okresie dyluwialnym. Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, B, 7, (in Polish).
• Klimaszewski M., 1988. Rzeźba Tatr Polskich. PWN, Warszawa, (in Polish).
• Kłapa M., 1959. Lawiny. Wierchy 28, 127–163, (in Polish).
• Kłapa M., 1963. Prace Stacji Badawczej Instytutu Geografii PAN na Hali Gąsienicowej w latach 1960 i 1961. Przegląd Geograficzny 35, 2, 221–237, (in Polish).
• Kłapa M., 1966. Prace Stacji Badawczej Instytutu Geografii PAN na Hali Gąsienicowej w latach 1962–1964. Przegląd Geograficzny 38, 2, 253–268, (in Polish).
• Kłapa M., 1980. Procesy morfogenetyczne i ich związek z sezonowymi zmianami pogody w otoczeniu Hali Gąsienicowej w Tatrach. Dokumentacja Geograficzna 4, IGiPZPAN, Warszawa, 4, (in Polish).
• Kłapyta P., 2011. Relative surface dating of rock glacier systems in the Žiarska Valley, the Western Tatra Mountains, Slovakia. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 45, 89–106.
• Kłapyta, P., 2012. Ewolucja rzeźby wysokogórskiej Tatr Zachodnich w późnym glacjale i holocenie. Uniwersytet Jagielloński, Kraków, (in Polish).
• Kłapyta P., 2013. Application of Schmidt hammer relative age dating to Late Pleistocene moraines and rock glaciers in the Western Tatra Mountains, Slovakia. Catena 111, 104–121.
• Kłapyta P., 2015. Rzeźba wybranych regionów Tatr Zachodnich. [in:] K. Dąbrowska, M. Guzik (eds.), Atlas of the Tatra Mountains, Abiotic Nature. Sheet V.5, Zakopane, Tatrzański Park Narodowy.
• Kłapyta P., Zasadni J., 2018. The history of glacial geomorphological research in the Tatra Mountains. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica (in print).
• Kňazovicky L., 1970. Západne Tatry, Vydavatelstvo SAV, Bratislava, (in Slovak).
• Koszyk H., 1977. Zróżnicowanie procesów grawitacyjnych we współczesnym modelowaniu rzeźby krystalicznej części Tatr Zachodnich na przykładzie Doliny Starorobociańskiej. Archiwum IGiGP UJ, (in Polish).
• Kot M., 1996. Denudacja chemiczna Tatr Wysokich. [in:] A. Kotarba (ed.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a człowiek. 1, Nauki o Ziemi, TPN, PTPNoZ, Oddział w Krakowie, Kraków-Zakopane, 117–119, (in Polish).
• Kotarba A., 1970. The morphogenetic role of foehn wind in the Tatra Mts. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 4, 171–188.
• Kotarba A., 1971. The course and intensity of present-day superficial chemical denudation in the Western Tatra Mts., Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 5, 111–127.
• Kotarba A., 1972. Powierzchniowa denudacja chemiczna w wapienno-dolomitowych Tatrach Zachodnich. Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 96, (in Polish).
• Kotarba A., 1976, Współczesne modelowanie węglanowych stoków wysokogórskich na przykładzie Czerwonych Wierchów w Tatrach Zachodnich. Prace Geograficzne IGiPZ PAN 120, (in Polish).
• Kotarba A., 1984. Elevation differentation of slope geomorphic processes in the Polish Tatra Mountains. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 18, 117–132.
• Kotarba A., 1986. Lodowce gruzowe w Tatrach. Wszechświat 87, 5, 97–99, (in Polish).
• Kotarba A., 1987. Krakowski ośrodek geomorfologiczny w latach 1946–1983. Folia Geographica, Geographica Physica, 19, 7–31, (in Polish).
• Kotarba A., 1988a. Lichenometria i jej zastosowanie w badaniach geomorfologicznychw Tatrach. Wszechświat 89, 1, 13–15, (in Polish).
• Kotarba A., 1988b. Tendencies of debris slope evolution in the High Tatra Mountains. Geographica Polonica 55, 83–90.
• Kotarba A., 1989. On the age of debris flows in the Tatra Mountains. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 23, 139–152.
• Kotarba A., 1991. On the ages and magnitudes of debris flows in the Polish Tatra Mountains. Bulletin of the Polish Academy of Sciences, Earth Sciences 39, 129–135.
• Kotarba A., 1991–1992. Reliktowe lodowce gruzowe jako element deglacjacji Tatr Wysokich. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 25–26, 133–150, (in Polish).
• Kotarba A., 1992a. Natural environment and landforms dynamics of the Tatra Mountains. Mountain Research and Development 12, 2, 105–129.
• Kotarba A., 1992b. High-energy geomorphic events in the Polish Tatra Mountains. Geografiska Annaler 74A, 2–3, 123–131.
• Kotarba A., 1994. Geomorfologiczne skutki katastrofalnych ulew w Tatrach Wysokich. Acta Universitatis Nicolai Copernici 27, 92, 21–34, (in Polish).
• Kotarba A., 1997. Formation of high-mountain talus slopes related to debris-flow activity in High Tatra Mountains. Permafrost and Periglacial Processes 8, 191–204.
• Kotarba A., 1999. Geomorphic effect of the catastrophic summer flood of 1997 in the Polish Tatra Mountains. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 33, 101–115.
• Kotarba A., 2002. Współczesne przemiany przyrody nieożywionej w Tatrzańskim Parku Narodowym.[in:] W. Borowiec, A. Kotarba, A. Kownacki, Z. Krzan, Z. Mirek (eds.), Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr. TPN, Kraków– Zakopane, 13–19.
• Kotarba A., 2004. Zdarzenia geomorfologiczne w Tatrach Wysokich podczas małej epoki lodowej.[in:] A.Kotarba (ed.), Rola małej epoki lodowej w przekształcaniu środowiska przyrodniczego Tatr. Prace Geograficzne IGiPZ PAN 197, 9–55, (in Polish).
• Kotarba A., 2007. Lodowce gruzowe i wały niwalne – efekt późnoglacjalnej ewolucji rzeźby Tatr. Przegląd Geograficzny 79, 199–213, (in Polish).
• Kotarba A., Kłapa M., Midriak R., Petraš J., Sroka J., 1979. Field experiments on high-mountain slopes of the Tatra Mts. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 12, 131–148.
• Kotarba A., Kłapa M., Rączkowska Z., 1983. Procesy morfogenetyczne kształtujące stoki Tatr Wysokich. Dokumentacja Geograficzna 1, (in Polish).
• Kotarba A., Kaszowski L., Krzemień K., 1987. High-Mountain denudational system of the Polish Tatra Mts. Geographical Studies IGiPZ PAN, Special Issue 3.
• Kotarba A., Krzemień K., 1996. Rzeźba Tatr oraz jej postglacjalna ewolucja – stan i perspektywy badań geomorfologicznych. [in:] A. Kotarba (ed.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek. Kraków–Zakopane, 45–56, (in Polish).
• Kotarba A., Rączkowska Z., Długosz M., Boltižiar M., 2013. Recent debris flow in the Tatra Mountains. [in:] D. Loczy (ed.), Geomorphological Impact of Extreme Weather (Case Studies from Central and Eastern Europe). Springer, 221–236.
• Krzemień K., 1984. Fluvial transport balance in high-mountain crystalline catchment. Prace Geograficzne IG UJ 61, 61–70.
• Krzemień K., 1985. Present-day activity of the high-mountain stream in the Western Tatra Mts, Quaestiones Geographicae, Special Issue 1, Poznań, 139–146.
• Krzemień K., 1988. The dynamics of debris flows in the upper part of the Starorobociańska Valley (Western Tatra Mts). Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 22, 123–144.
• Krzemień K., 1989. Struktura i dynamika spływów gruzowych w krystalicznej części Tatr Zachodnich. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne 73, 149–171, (in Polish).
• Krzemień K., 1991. Dynamika wysokogórskiego systemu fluwialnego na przykładzie Tatr Zachodnich. Rozprawy habilitacyjne UJ 215, (in Polish).
• Krzemień K., 1992. The high mountain fluvial system the Western Tatra perspective. Geografia Polonica 60, 51–65.
• Krzemień K., Libelt P., Mączka T., 1995. Geomorphological conditions of the timberline in the Western Tatra Mountains. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne 98, 155–170.
• Krusiec M., 1996. Wpływ ruchu turystycznego na przekształcanie rzeźby Tatr Zachodnich na przykładzie Doliny Chochołowskiej. Czasopismo Geograficzne 67, 303–320, (in Polish).
• Ksandr S., 1953. Kopeckovité pûdni na jiznim svahu Vysokych Tater. Ochrana Prirody 8, (in Czech).
• Ksandr S., 1954. Mrazowépûdni formy v Tatràch. Ochrana Prirody 9, 4, 97–108, (in Czech).
• Lamparski P., Kędzia S., 2007. Permafrost occurence in Kozia Dolinka (High Tatra Mountains) in light of ground penetrating radar investigations. Geomorphologia Slovaca et Bohemica 7, 1, 82–88.
• Lempa M., Kaczka R.J., Rączkowska Z., 2014. Rekonstrukcja aktywności lawin śnieżnych w Białym Żlebie (Tary Wysokie) na podstawie przyrostów rocznych świerka pospolitego (Picea abies L. Karst.). Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej 16, 40, 3, 105–112, (in Polish).
• Leszczycki S., 1929. Badania klimatyczne w Tatrach. Wiadomości Geograficzne 7, 3, 35–36, (in Polish).
• Libelt P., 1988. Warunki i przebieg sedymentacji osadów postglacjalnych cyrkach lodowcowych Tatr Zachodnich na przykładzie Kotła Starorobociańskiego. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 22, 63–82, (in Polish).
• Lubera E., 2014. Frost weathering of selected rocks from the Tatra mountains. Quaestiones Geographicae 33, 1, 75–88.
• Lukniš M., 1973. Relief Vysokych Tatier a ich predpolia. Veda, Bratislava, (in Slovak).
• Łupikasza E., Niedźwiedź T., Pinskwar I., Ruiz-Villanueva V., Kundzewicz Z.W., 2016. Observed Changes in Air Temperature and Precipitation and Relationship between them, in theUpper Vistula Basin. [in:] Z.W. Kundzewicz, M. Stoffel, T. Niedźwiedź, B. Wyżga (eds.), The Upper Flood Risk in the Upper Vistula Basin. GeoPlanet: Earth and Planetary Sciences, Springer, 155––188.
• Mareková T., 2013. The relict rockglaciers in the Tatra Mountains. (Unpublished Master thesis), In-stitut für Geographie und Raumforschung Universität Graz.
• Melo M., Lapin M., Kapolková H., Pecho J., Kružicová A., 2013. Climate Trends in the Slovak Part of the Carpathians. [in:] J. Kozak, K. Ostapowicz, A. Bytnerowicz, B. Wyżga (eds.), The Carpathians: Integrating Nature and Society Towards Sustainability. Springer, Berlin-Heidelberg, 131–150.
• Midriak R., 1983. Morfogenéza povrchu vysoký ch pohorí. VEDA, Bratislava, (in Slovak).
• Mościcki W.J., 2008. Temperature regime on northen slopes of Hala Gąsienicowa in the Polish Tatra Mountains and its relationship to permafrost. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 42, 23–40.
• Mościcki W.J., 2010a. Temperatura na NE stoku Świnicy i w Koziej Dolince w Tatrach w okresie 2007–2009. [in:] A. Kotarba (ed.) Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a człowiek. 1, Nauki o Ziemi, Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego, Kraków-Zakopane, 95–102, (in Polish).
• Mościcki W.J., 2010b. Uwagi o stosowaniu geofizycznych metod geoelektrycznych w badaniach nieciągłej, wieloletniej zmarzliny górskiej. [in:] A. Kotarba (ed.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a człowiek. 1, Nauki o Ziemi, Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego, Kraków-Zakopane, 103–110, (in Polish).
• Mościcki W.J., Kędzia S., 2001. Investigation of mountain permafrost in the Kozia Dolinkavalley, Tatra Mountains,Poland. Norsk Geografisk Tidsskrkrift 55, 235–240.
• Nemčok A., Mahr T., 1974. Kamenné ladovce v Tatrách. Geograficky časopis 26, 4, 359–374, (in Slovak).
• Niedźwiedź T., Łupikasza E., Pińskwar I., Kundzewicz Z.W., Stoffel M., Małarzewski Ł., 2015. Variability of high rainfalls and related synoptic situations causing heavy floods at the northern foothills of the Tatra Mountains. Theoretical and Applied Climatology 119, 273–284.
• Orvošová M., Deininger M., Milovský R., 2013. Permafrost occurrence during the Last Perma-frost Maximum in the Western Carpathian Mountains of Slovakia as inferred from cryogenic cave carbonate. Boreas 43, 3, 750–758.
• Partsch J., 1923. Die Hohe Tatra zur Eiszeit. Leipzig, (in German).
• Pasák V.,1967. Rychlost větru a odnos půdy. Meliorace 3,143–149, (in Czech).
• Peliśek J., 1953. Polickovité a terasovité pody ve Vysokych a Belanskych Tatrách. Geograficky Časopis 5, 9–22, (in Slovak).
• Płaczkowska E., 2016. Współczesny rozwój dolin denudacyjnych w obszarze górskim (na przykładzie Tatr Zachodnich). Archiwum IGiGP UJ.
• Płaczkowska E., 2017. Slope-fluvial system structure in the Western Tatra Mountains (Poland): slope – to channel transition. Arctic, Antarctic and Alpine Research 49, 4, 569–583.
• Pociask-Karteczka J., Baścik M., Nieckarz Z., 2010. Zróżnicowanie przestrzenne i zmienność odpływu ze zlewni tatrzańskich. [in:] A. Kotarba (ed.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego Człowiek. Nauka a zarządzanie obszarem Tatr i ich otoczeniem. Tom I, Nauki o Ziemi, Tatrzański Park Narodowy, PTPNoZ, Oddział w Krakowie, Zakopane, 123–130.
• Pribullova A., Chmelík M., Pecho J., 2015. Air Temperature Variability i n Mountains. [in:] J. Kozak, K.Ostapowicz, A. Bytnerowicz, B. Wyżga (eds.), The Carpathians: Integrating Nature and Society Towards Sustainability. Springer, Berlin-Heidelberg, 111–130.
• Rączkowska Z., 1992. Niektóre aspekty niwacji w Tatrach Wysokich. Prace Geograficzne IGiPZ PAN 156, 209–223, (in Polish).
• Rączkowska Z., 1993. Ilościowe wskaźniki niwacji w Tatrach Wysokich. Dokumentacja Geograficzna 4–5, 63–81, (in Polish).
• Rączkowska Z., 1995. Nivation in the High Tatras, Poland. Geografiska Annaler 77A, 4, 251–258.
• Rączkowska Z., 1999. Slope dynamics in the periglacial zone of the Tatra Mts. Biuletyn Peryglacjalny 38, 127–133.
• Rączkowska Z., 2004. Considerations on periglacial landforms and slope morphodynamic inperiglacial zone of Tatra Mountains. Analele Universitatii de Vest din Timosoara, Geografie 19, 35–50.
• Rączkowska Z., 2006. Recent geomorphic hazards in the Tatra Mts. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 40, 45–60.
• Rączkowska Z., 2007. Współczesna rzeźba peryglacjalna wysokich gór Europy. Prace Geograficzne PAN 212, (in Polish).
• Rączkowska Z., 2008a. Współczesna ewolucja rzeźby Tatr. [in:] L. Starkel, A. Kostrzewski, A. Kotarba., K. Krzemień (eds.), Współczesne przemiany rzeźby Polski. SGP, IGiGP UJ, IGiPZ PAN, Kraków, 35–56, (in Polish).
• Rączkowska Z., 2008b. Zróżnicowanie współczesnej rzeźby peryglacjalnej w górach wysokich Europy. Landform Analysis 9, 120–122, (in Polish).
• Rączkowska Z., 2015. Formy peryglacjalne. Chart V.1 [in:] K. Dąbrowska, M. Guzik (eds.), Atlas of the Tatra Mountains, Abiotic Nature. Zakopane, Tatrzański Park Narodowy.
• Rączkowska Z., Kozłowska A., 2010, Wpływ turystyki na rzeźbę i roślinność przy ścieżkach w otoczeniu Kasprowego Wierchu. [in:] Z. Krzan (ed.), Nauka a Zarządzanie obszarem Tatr i ich otoczeniem, Materiały IV Konferencji Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek, 14–16.10.2010, Zakopane. 3. Człowiek i środowisko, TPN, PTPNoZ, Zakopane, 21–28.
• Rączkowska, Z., Rojan, E., Długosz, M., 2016. The morphodynamics of slopes within thesnow avalanche starting zones in the Tatras. Geographia Polonica 89, 1, 17–29.
• Rączkowski W., 1981. Zróżnicowanie współczesnych procesów grawitacyjnych w Dolinie Pięciu Stawów Polskich (Tatry Wysokie). Biuletyn Instytutu Geologicznego 332, 139–152, (in Polish).
• Rojan E., 2010. Rola silnych wiatrów w przekształcaniu rzeźby terenu w piętrze leśnym gór, na przykładzie wiatrołomu w słowackich Tatrach Wysokich. Czasopismo Geograficzne 8, 1–2, 103––123.
• Rojan E., 2015.Changes in unpaved forest roads of the windthrow area in the Slovak High Tatra Mts. in years 2004–2014. Štúdie o Tatranskom Národnom Parku 11, 44, 97–106.
• Ruiz-Villanueva V., Wyżga B., Kundzewicz Z.W., Niedźwiedź T., Łupikasza E., Stoffel M., 2016. Variability of flood frequency and magnitude during the late 20th and early 21st centuries in the northern foreland of the Tatra Mountains. [in:] Z.W. Kundzewicz, M. Stoffel, T. Niedźwiedź, B. Wyżga (eds.), Flood risk in the Upper Vistula Basin. Springer, Berlin, 231–256.
• Sekyra J., 1950. Tufury a girlandové püdy v Bélskych Taträch. Sbornik Ces. Spol. Zemépisné 55, 214–219, (in Czech).
• Sekyra J., 1954. Kryopedologickä pozoroväni najiznich svazich Vysokych Tater. Antropozoikum 5, 107–122, (in Czech).
• Sekyra J., 1960. Posobeni mrazu na podu; Kryopedologie se zvlastnim zretelem k CSSR. Geotechnica 27, 1–164, (in Czech).
• Skawiński P., 1993. Oddziaływanie człowieka na przyrodę kopuły Kasprowego Wierchu oraz Doliny Goryczkowej w Tatrach. [in:] W. Cichocki (ed.), Ochrona Tatr w obliczu zagrożeń. Wydawnictwo Muzeum Tatrzańskiego, 197–226, (in Polish).
• Slaymaker O., Owens P.N., 2004. Mountain geomorphology and global environmental change. [in:] P.N. Owens, O. Slaymaker (eds.), Mountain Geomorphology. Elsevier, London–New York.
• Smoleński J., 1932. Z badań Wysokogórskiej Stacji Naukowej w Doli nie Pięciu Stawów Polskich w Tatrach. Wierchy 10, 151–156, (in Polish)
• Staszic S., 1815. O ziemiorodztwie Karpatów. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1955, (in Polish).
• Strzyżowski D., Fidelus J., Żelazny M., 2016. Geomorphological changes within a hillslope caused by a windthrow event in the Tatra Mountains, Southern Poland. Geografiska Annaler 98A, 4, 347–360.
• Strzyżowski, D., Fidelus, J., Żelazny, M., 2018. Sediment transport by uprooting in the forested part of the Tatra Mountains, southern Poland. Catena 160, 329–338.
• Šilhán K., Tichavský R., 2016. Recent increase in debris flow activity in the Tatras Mountains: results of a regional dendrogeomorphic reconstruction. Catena 143, 221–231.
• Šilhán K., Tichavský R., 2017. Snow avalanche and debris flow activity in the High Tatra Mountains: New data from using dendrogeomorphic survey. Cold Regions Science and Technology 134, 45–53.
• Uxa T., Mida P. 2017a. Ground surface thermal regime of rock glaciers in the High Tatra Mts., Slovakia. Geophysical Research Abstracts 19, EGU 2017, 1740.
• Uxa T., Mida P., 2017b. Rock glaciers in the Western and High Tatra Mountains, Western Carpathians. Journal of Maps 13, 2, 844–857.
• Wahrhaftig C., Cox A., 1959. Rock glaciers in the Alaska Range. Bulletin of the Geological Society of America 70, 4, 383–436.
• Wasak K., Drewnik M., 2015. Land use effects on soil organic carbon sequestration in calcareous Leptosols in former pastureland – a case study from the Tatra Mountains (Poland). Solid Earth 6, 4, 1103–1115.
• Zaruski M., 1911. Lawiny śnieżne w Dolinie Rybiego Potoku w dniach 27–29.01.1911. Pamiętniki Towarzystwa Tatrzańskiego 32, 107–112.
• Zasadni J., 2015. Rzeźba wybranych regionów Tatr Wysokich. [in:] K. Dąbrowska, M. Guzik (eds.), Atlas of the Tatra Mountains, Abiotic Nature. Sheet V.6, Zakopane, Tatrzański Park Narodowy.
• Zasadni J., Kłapyta P., 2014. The Tatra Mountains during the Last Glacial Maximum. Journal of Maps 10, 440–456.
• Zasadni J., Kłapyta P., 2016. From valley to marginal glaciation in alpine-type relief: Lateglacial glacier advances in the Pięć Stawów Polskich/Roztoka Valley, High Tatra Mountains, Poland. Geomorphology 253, 406–424.
• Zasadni J., Kłapyta P., Broś E., Ivy-Ochs S., Świąder A., Christl M., 2018. Post-Younger Dryas stabilization of rock glaciers in the High Tatra Mountains revealed by 10Be cosmogenic nuclide dating. Geophysical Research Abstracts 20, EGU2018–19204–1.
• Zielonka A., Wrońska-Wałach D., 2018. Can we distinguish meteorological conditions associated with rockfall activity by dendrochronological analysis? – An example from Tatra Mts. Catena (in press).
• Zielonka T., Holeksa J., Ciapała S., 2008. A reconstruction of flood events using scarred trees in the Tatra Mountains, Poland. Dendrochronologia 26, 173–183.
• Žiák M., Długosz M., 2015. Snow avalanche paths. [in:] K. Dąbrowska, M. Guzik (eds.), Atlas of the Tatra Mountains, Abiotic Nature. Sheet V.3. Potential avalanches, scale1:100,000, Zakopane, Tatrzański Park Narodowy.
• Žák K., Urban J., Cílek V., Hercman H., 2004. Cryogenic cave calcite from several Central European caves: age, carbon and oxygen isotopes and a genetic model. Chemical Geology 206, 119–136.
• Żmudzka, E., 2009. Changes of thermal conditions in the Polish Tatra Mountains. Landform Analysis 10, 140–146.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSWprzeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).