Neolithic circular enclosures – monumental buildings built two millenniabefore the pyramids – also in Western Pomerania

• Autorzy: Arlet Piotr Krzysztof

Identyfikatory

DOI

10.21005/pif.2023.53.E-01

Warianty tytułu

PL

Rondele – monumentalne obiekty, które wznoszono 2 000 lat przed piramidami – także na Pomorzu Zachodnim

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

As a result of the popularization of aerial archaeology methods in the last twenty-five years, a num ber of remains of monumental buildings from the Neolithic period, called roundels, have been dis covered in western Poland. They had a circular plan and an external diameter of 70–200 m. They consisted of one or several circles of wooden palisade, which in turn were surrounded by circles of earth ditches. The northernmost site of this type was discovered in Nowe Objezierze near Cedynia – less than 80 km south of Szczecin. The author postulates to include these sites built of wood and earth in the history of architecture of our region, and shift its starting point to around the 49th–47th century BC, i.e. 2000 years before the construction of the Egyptian pyramids.

PL

Wskutek popularyzacji metod archeologii lotniczej w ciągu ostatnich 25 lat w zachodniej Polsce odkryto szereg pozostałości monumentalnych budowli z okresu neolitu, nazywanych rondelami. Miały one okrągły plan i zewnętrzną średnicę w granicach 70-200 m. Składały się z jednego lub kilku kręgów drewnianej palisady, te z kolei otaczały kręgi rowów ziemnych. Najdalej wysunięty na północ obiekt tego typu odkryto w Nowym Objezierzu koło Cedyni – niespełna 80 km na południe od Szczecina. Autor postuluje włączyć te wznoszone z drewna i ziemi obiekty do historii architektu ry naszego regionu, a jej punkt startowy przesunąć do ok. XLIX-XLVII w. p.n.e., czyli 2 000 lat przed powstaniem piramid egipskich.

Słowa kluczowe

EN

beginnings of architecture; Neolithic era; Neolithic circular enclosures

PL

początki architektury; epoka neolitu; neolityczne kręgi; rondele

• Wydawca: Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
• Czasopismo: Przestrzeń i Forma
• Rocznik: 2023
• Tom: nr 53
• Strony: 235--250
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., fot., rys., tab.

Twórcy

autor

Arlet Piotr Krzysztof

• West Pomeranian Technical University in Szczecin. Poland. Faculty of Architecture. Department of Architectural Design

• https://orcid.org/0000-0003-2072-1449

Bibliografia

• [1] Arlet P., Czekiel-Świtalska E. (2006) ‘Pogańskie świątynie Słowian Zachodnich’, Space&form / Przestrzeń i forma no 3, pp. 117-124.
• [2] Czerniak, L., Matuszewska, A. Dziewanowski, M., Jakubczak, M., Pospieszny, Ł., Subski, M. (2020) ‘The Neolithic roundel and its social context on the furthest reaches of the Danubian World’, Monumentalising Life in the Neolithic – Narratives of Continuity and Change pp. 263-272 Oxford & Philadelphia OXBOW Books. https://www.researchgate.net/publication/351760924 (Accessed: 16-12-2022).
• [3] Czerniak, L., Matuszewska, A., Dziewanowski, M., Jakubczak, M., Marciniak, A., Michalak K. I., Połczyński, Ł., Pospieszny, Ł., Pyżewicz, K., Ryndziewicz, R. (2021) ‘Neolityczny rondel w Nowym Objezierzu i jego kontekst osadniczy: wstępne wyniki badań w latach 2017-2020’, The Central European Journal of Socjal Sciences and Humanities. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-issn-0076-5236-year-2021-issue-17-article-1ef9c328-ff5f-3e60-bc23-7aa637b37d31 (Accessed: 16-12-2022).
• [4] Czerniak, L., Matuszewska, A. (2022) ‘Neolityczne centrum ceremonialne („rondel”) w Nowym Objezierzu’,Rocznik Chojeński, t. 14, pp. 5-33.
• [5] Demján, P. (2015) ‘Rekonštrukcia rondelu 2 (veľký rondel) na lokalite Svodín, Busahegy’, Anthropologie LIII/3, pp.363-373 [online] uniba.academia.edu/demjan (Accessed: 08-12-2022).
• [6] Duel, L. (1984) Lot w przeszłość, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne I Filmowe.
• [7] Hensel, W. (1980) Polska starożytna, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Ossolineum.
• [8] Kowalski K. (2018) ‘Kultura ceramiki wstęgowej rytej na Pomorzu Zachodnim’, pomeranica.plhttp://encyklopedia.szczecin.pl/wiki/Kultura_ceramiki_wst%C4%99gowej_rytej_na_Pomorzu_Zachodnim(Accessed: 08-12-2022).
• [9] Krassowski, W. (1989) Dzieje budownictwa i architektury na ziemiach Polski, vol. 1. Warszawa: Wydawnictwo Arkady.
• [10] Kwilecki, S., Płotkowiak, M. (2001) ‘Problemy odbudowy kaplicy templariuszy w Rurce’, ‘W cieniu trzech katedr’ cz. II., Szczecin: Materiały z sesji z konferencji naukowej 22 kwietnia 1999 r., pp. 59-68.
• [11] Nowak, E. B., Matuszewska, A. (2017) ‘Rondele i grobowce’, Przegląd Uniwersytecki # 7-12/2017https://issuu.com/uniwersytetszczecinski/docs/internet_pu_7-12-2017/s/10226656 (Accessed: 08-02-2023).
• [12] Paluszyński, K., and others (2021) Rondele – wielka zagadka sprzed 7 000 lat (film) TVP VOD https://vod.tvp.pl/filmy-dokumentalne,163/rondele--wielka-zagadka-sprzed-7000-lat,385304 (Accessed: 14-12-2022).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).