Warstwy świętomarskie dewonu środkowego Gór Świętokrzyskich i ogniwa żniatyńskiego z SE Lubelszczyzny w świetle wyników badań petrograficznych

Kuleta, M.; Malec, J.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Warstwy świętomarskie dewonu środkowego Gór Świętokrzyskich i ogniwa żniatyńskiego z SE Lubelszczyzny w świetle wyników badań petrograficznych

Autorzy

Kuleta M. , Malec J.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Petrographical study of the Middle Devonian Świętomarz Beds of the Holy Cross Mountains and Żniatyń Member from the SE Lublin area

Języki publikacji

Abstrakty

W Górach Świętokrzyskich utwory terygeniczne środkowego żywetu są obecne tylko w regionie łysogórskim, gdzie w części wschodniej występują między iłowcami warstw skalskich a wapieniami biostromalnymi warstw pokrzywiańskich, natomiast w zachodniej – między iłowcami warstw skalskich i nieczulickich. Utwory te, należące do warstw świętomarskich, składają się z mułowców i piaskowców, a ich miąższość dochodzi do ok. 100 m. Pod względem składu piaskowce to drobnoziarniste arenity kwarcowe, wapniste arenity kwarcowe, rzadziej sublityczne, oraz waki kwarcowe i sublityczne, które mają podrzędny udział w laminowanych mułowcach ze szczątkami roślin. Podobny charakter petrograficzny mają równowiekowe piaskowce ogniwa żniatyńskiego z otworu wiertniczego Terebin IG 4 z południowo-wschodniej Lubelszczyzny. Źródłem materiału detrytycznego piaskowców warstw świętomarskich i ogniwa żniatyńskiego były reaktywowany orogen zbudowany ze skał silikoklastycznych oraz kratoniczna strefa bloku kontynentalnego. Do środkowodewońskiego basenu łysogórskiego materiał terygeniczny był dostarczany systemem deltowym z południowego wschodu. Środowiskiem sedymentacji warstw świętomarskich był obszar proksymalnej i dystalnej części prodelty progradującej w kierunku zachodnim.

In the Holy Cross Mountains, Middle Givetian terrigenous deposits occur only in the Łysogóry region. In its eastern part they are found between claystones of the Skały Beds and biostromal limestones of the Pokrzywianka Beds, whereas in the western part - between claystones of the Skały Beds and the Nieczulice Beds. These deposits are ascribed to the Świętomarz Beds and consist of mudstones and sandstones reaching about 100 m in thickness. The sandstones encompass fine-grained quartz arenites, calcareous quartz arenites, rare sublithic arenites, quartz and sublithic wackes, being subordinate to laminated mudstones with plant remnants. The same petrographic characteristics are exhibited by the Żniatyń Member known from borehole Terebin IG 4 of the SE Lublin area. The source of detritic material for the Świętomarz Beds and the Żniatyn Member were recycled orogen built of siliciclastic rocks and a cratonic zone of the continental block. The terrigenous material was delivered to the Middle Devonian Łysogóry basin from the south-east through a deltaic system. The depositional environment was a proximal and distal area of prodelta that prograded to the west.

Słowa kluczowe

petrografia utwory terygeniczne żywet Góry Świętokrzyskie

petrography terrigenous deposits Givetian Holy Cross Mountains

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

Rocznik

2015

Tom

nr 463

Strony

43--61

Opis fizyczny

Bibliogr. 41 poz., 3 tabl., rys., tab., wykr., zdj.

Twórcy

autor

Kuleta M.

Emerytowany pracownik Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego, Oddział Świętokrzyski w Kielcach

autor

Malec J.

jan.malec@pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

Bibliografia

1. CZARNOCKI J., 1950 — Geologia regionu łysogórskiego w związku z zagadnieniem złoża rud żelaza w Rudkach. Pr. Państw. Inst. Geol., 1.
2. DICKINSON W.R., BEARD L.S., BRAKENRIDGE G.R., REJAVEC J.L., FERGUSSON R.C., INMAN K.T., KNEPP R.A., LINDBERG F.A., RYBERG P.T., 1983 — Provenance of North American Phanerozoic sandstones in relation to tectonic setting. Geol. Soc. Am. Bull., 93: 222–235.
3. DOTT R.H., 1964 — Wacke, greywacke, and matrix: what approach to immature sandstone classification? J. Sediment. Petrol., 34, 3: 625–632.
4. FILONOWICZ P., 1962 — Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Bodzentyn. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
5. FILONOWICZ P., 1963 — Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Słupia Nowa. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
6. FILONOWICZ P., 1968 — Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Słupia Nowa. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
7. FILONOWICZ P., 1969 — Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Bodzentyn. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
8. FOLK R.L., 1968 — Petrology of sedimentary rocks. Hemphill, Austin, Texas.
9. JAWOROWSKI K., 1987 — Kanon petrograficzny najczęstszych skał osadowych. Prz. Geol., 35, 4: 205–209.
10. KŁOSSOWSKI J., 1985 — Sedymentacja środkowego dewonu w regionie łysogórskim (profil Świętomarz–Śniadka). Prz. Geol., 33, 5: 264–267.
11. KOTAŃSKI Z., 1959 — Przewodnik geologiczny po Górach Świętokrzyskich. Wydaw. Geol., Warszawa.
12. MALEC J., 1996 — Wyniki badań utworów dewonu w rejonie Nieczulic i Skał. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 52: 78–81.
13. MALEC J., 1999 — Profil litologiczny i zróżnicowanie facjalne osadów dewonu środkowego w regionie łysogórskim Gór Świętokrzyskich. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 55: 149–151.
14. MALEC J., 2007 — Profil dewonu w otworze Bostów 7. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 63: 52–54.
15. MALEC J., 2008 — Profil z pogranicza warstw świętomarskich, pokrzywiańskich i nieczulickich w regionie łysogórskim Gór Świętokrzyskich. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 64: 37–38.
16. MALEC J., 2011 — Warstwy świętomarskie dewonu środkowego w regionie łysogórskim Gór Świętokrzyskich. W: VI Świętokrzyskie Spotkania Geologiczno-Geomorfologiczne (red. W. Trela i in.). Ameliówka k. Kielc, 17–18 maja 2011 r.: 67–68. Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
17. MALEC J., 2012 — Warstwy świętomarskie dewonu środkowego w Górach Świętokrzyskich. Biul. Inst. Geol., 452: 131–166.
18. MALEC J., KULETA M., 2008 — Zróżnicowanie litofacjalne i petrograficzne osadów warstw świętomarskich dewonu środkowego Gór Świętokrzyskich. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 64: 51–53.
19. MALEC J., TURNAU E., 1997 — Middle Devonian conodont, ostracod and miospore stratigraphy of the Grzegorzowie–Skały section, Holy Cross Mountains, Poland. Bull. Pol. Acad. Sci. Earth Sci., 45, 1: 67–86.
20. MALEC J., MIŁACZEWSKI L., NARKIEWICZ K., NARKIEWICZ M., 1996 — Stratigraphy of the Devonian in the Szwejki IG 3 deep well, Central Poland. Geol. Quart., 40, 3: 367–392.
21. MIŁACZEWSKI L., 1981 — Dewon południowo-wschodniej Lubelszczyzny. Pr. Inst. Geol., 101: 3–90.
22. NARKIEWICZ K., NARKIEWICZ M., 1998 — Conodont evidence for the mid-Givetian Taghanic Event in south-eastern Poland. Palaeont. Polon., 58: 213–223.
23. NARKIEWICZ K., BULTYNCK P., 2007 — Conodont biostratigraphy of shallow marine Givetian deposits from the Radom–Lublin area, SE Poland. Geol. Quart., 51, 4: 419–442.
24. NARKIEWICZ M., 2011a — Litostratygrafia, systemy depozycyjne i cykle transgresywno-regresywne dewonu środkowego i franu basenu łysogórsko-radomskiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 196: 7–52.
25. NARKIEWICZ M., 2011b — Litostratygrafia, systemy depozycyjne i cykle transgresywno-regresywne dewonu basenu lubelskiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 196: 53–146.
26. NARKIEWICZ M., RACKI G., WRZOŁEK T., 1990 — Litostratygrafia dewońskiej serii stromatoporoidowo-koralowcowej w Górach Świętokrzyskich. Kwart. Geol., 34, 3: 433–456.
27. NARKIEWICZ M., RACKI G., SKOMPSKI S., SZULCZEWSKI M., 2006 — Zapis procesów i zdarzeń w dewonie i karbonie Gór Świętokrzyskich. W: Procesy i zdarzenia w historii geologicznej Gór Świętokrzyskich (red. S. Skompski & A. Żylińska). 77 Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Ameliówka k. Kielc, 28–30 czerwca 2006 r.: 51–77. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
28. NARKIEWICZ M., NARKIEWICZ K., TURNAU E., 2011 — Rozwój sedymentacji dewońskiej w basenie łysogórsko-radomskim i lubelskim. Pr. Państw. Inst. Geol., 196: 289–318.
29. ORŁOWSKI S., RADWAŃSKI A., 1986 — Middle Devonian sea-anemone burrows, Alpertia sanctacrucensis ichnogen. et ichnosp. n., from the Holy Cross Mountains. Acta Geol. Polon., 36, 1–3: 233–249.
30. PAJCHLOWA M., 1957 — Dewon w profilu Grzegorzowice–Skały. Biul. Inst. Geol., 122: 145–254.
31. PAJCHLOWA M., 1975 — Dewon. W: Bąkowa IG 1 (red. T. Niemczycka). Profile Głęb. Otw. Wiertn. Inst. Geol., 26: 47–51.
32. PETTIJOHN K.J., 1975 — Sedimentary rocks. Harper and Row, New York.
33. PETTIJOHN F.J., POTTER P.E., SIEVER R., 1972 — Sand and sandstone. Springer-Verlag, New York.
34. RACKI G., 1993 — Evolution of the bank to reef complex in the Devonian of the Holy Cross Mountains. Acta Paleont. Pol., 37: 87–182.
35. SAMSONOWICZ J., 1923 — O utworach paleozoicznych okolic Ostroga i Pełczy na Wołyniu. Spraw. Pol. Inst. Geol., 2, 1/2: 39–48.
36. SAMSONOWICZ J., 1950 — Dewon Wołynia. Acta Geol. Polon., 1, 4: 401–519.
37. SZULCZEWSKI M., 1995 — Depositional evolution of the Holy Cross Mts. (Poland) in the Devonian and Carboniferous – a review. Geol. Quart., 39, 4: 471–488.
38. TURNAU M., 1930 — Dewon okolic Pełczy na Wołyniu. Kosmos A, 54: 859–885.
39. TURNAU E., NARKIEWICZ K., 2011 — Biostratigraphical correlation of spore and conodont zonations within Givetian and ?Frasnian of the Lublin area (SE Poland). Rev. Palaeobot. Palynol., 164: 30–38.
40. TURNAU E., RACKI G., 1999 — Givetian palynostratigraphy and palynofacies: new data from the Bodzentyn Syncline (Holy Cross Mountains, central Poland). Rev. Palaeobot. Palynol., 106: 237–271.
41. ŻAKOWA H., RADLICZ K., MALEC J., 1986 — Podłoże permu w okolicy Szydłowca. Kwart. Geol., 30, 1: 23–48.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-7824f2ce-cc09-4c6c-96d4-856ea6f860e9