Kwestionariusz do badania przekonań normatywnych kierowców dotyczących łamania prawa o ruchu drogowym

• Autorzy: Olejniczak-Serowiec A. , Rutkowska D.

Warianty tytułu

EN

Drivers’ normative beliefs concerning traffic law braking questionnaire

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 8 lipca 2014 r. (w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców) wskazuje na konieczność oceny osobowościowej uczestników badań z zakresu psychologii transportu pod względem m.in. rozumienia norm. Oznacza to, że rozumienie norm może być istotnym predyktorem zachowań kierowców, a zatem użyteczną zmienną w badaniach naukowych z zakresu psychologii transportu. W artykule przedstawiono kwestionariusz „Kontrowersje”, który skonstruowano w celu takiego pomiaru przekonań normatywnych dotyczących postępowania niezgodnego z prawem o ruchu drogowym, który nie wymaga od kierowców deklaracji wprost dotyczących własnych zachowań. W kwestionariuszu pominięto deklaracje wprost, ponieważ mogą one być obciążone zniekształceniami m.in. pod względem dostosowania do powszechnie akceptowanych – w tym ustalonych przepisami prawa - wzorców postępowania. Własności psychometryczne kwestionariusza weryfikowano w trzech badaniach. Współczynniki rzetelności i trafności narzędzia okazały się zadowalające. Wstępna ocena kwestionariusza pozwala sądzić, iż może on stanowić narzędzie przydatne do badań naukowych nad zachowaniem kierowców.

EN

The Minister of Health regulation of 8 July 2014 obligates transportation psychologists to evaluate clients’ personality, including norm comprehension. This means that norm comprehension may be an important predictor of driver behavior and a useful variable in the transportation psychology research. The article presents a questionnaire prepared for the measurement of normative beliefs concerning law breaking, which does not require the driver to literally report his driving behavior. This is because such declarations, may be subject to some bias resulting from – among others – striving for presenting oneself in accordance with social expectations, also those which are legally constituted. The psychometric characteristics of the questionnaire were verified in three studies. The questionnaire reliability and validity are satisfactory. The preliminary assessment of the questionnaire, provides basis for considering it to be a useful tool for scientific research on drivers’ functioning.

Słowa kluczowe

PL

psychologia transportu; rozumienie norm; postawa; kwestionariusz; rzetelność; trafność

EN

transportation psychology; norm comprehension; attitude; questionnaire; reliability; validity

• Wydawca: Wydawnictwo ITS
• Czasopismo: Transport Samochodowy
• Rocznik: 2017
• Tom: z. 3
• Strony: 37--53
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Olejniczak-Serowiec A.

• Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego

autor

Rutkowska D.

• Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego

Bibliografia

• [1] Adamos, G., Nathanail, E.: Predicting the effectiveness of road safety campaigns through alternative research designs. Journal of Safety Research, 2016; 59: 83-95. doi:10.1016/j.jsr.2016.10.003
• [2] Ajzen, I., Fishbein, M.: Attitudinal and Normative Variables as Predictors of Specific Behaviors. Journal of Personality and Social Psychology, 1973; 27(1): 41-57.
• [3] Ajzen, I., Fishbein, M.: Understanding attitudes and predicting social behavior. PrenticeHall, Englewood Cliffs, NJ, USA, 1980.
• [4] Bendig A.W., Pittsburgh U.: Reliability of short rating scales and the heterogeneity of the rated stimuli. Journal of Applied Psychology, 1954; 38(3): 167-170.
• [5] Best H., Mayerl J.: Values, Beliefs, Attitudes: An Empirical Study on the Structure of Environmental Concern and Recycling Participation. Social Science Quarterly, 2013; 94(3): 691-714. doi: http://dx.doi.org/10.1111/ssqu.12010
• [6] Blais, A. R., Weber, E. U.: (2006). A domain-specific risk-taking (DOSPERT) scale for adult populations. Judgement and Decision Making, 2006; 1(1): 33-47.
• [7] Cestac J., Kraiem S., Assailly J.P.: Cultural values and random breath tests as moderators of the social influence on drunk driving in 15 countries. Journal of Safety Research, 2016; 56: 89-96. doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.jsr.2015.12.001
• [8] Cialdini, R. B., Reno, R. R., Kallgren, C. A.: A focus theory of normative conduct: Recycling the concept of norms to reduce littering in public places. Journal of Personality and Social Psychology, 1990; 58(6): 1015-1026. doi:10.1037/0022-3514.58.6.1015
• [9] Cieciuch J.: Polska adaptacja Portretowego Kwestionariusza Wartości Shaloma Schwartza. Psychologia Społeczna, 2011; 81(24): 22-41
• [10] Fishbein, M., Ajzen, I.: Belief, attitude, intention, and behavior: An introduction to theory and research. Addison-Wesley, Reading, MA, USA, 1975.
• [11] Gołąb A., Reykowski J.: Studia nad rozwojem standardów ewaluatywnych. Ossolineum, Wrocław, Polska, 1985.
• [12] Grieve, R., McSwiggan, C.: Predicting intentions to fake in psychological testing: Which normative beliefs are important? Journal of Work and Organizational Psychology, 2014; 30: 23-28. doi:10.5093/tr2014a3
• [13] Huesmann, L. R., Guerra, G.: Children's normative beliefs about aggression and aggressive behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 1997; 72(2): 408-419.
• [14] Kohlberg L.: Moral stages and moralization: the cognitive-developmental approach. W: Lickona T. [red.]. Moral development and behavior: theory, research and social issues. Holt, Rinehart and Winston, New York, USA, 1976, ss. 31-53.
• [15] Komenda Główna Policji. Wypadki drogowe w Polsce w 2015 roku. Komenda Główna Policji, Warszawa, Polska, 2016.
• [16] Krosnick J.A., Judd C.M., Wittenbrink B.: The Measurment of Attitudes. W: Albarracín D., Johnson B.T., Zanna M.P. [red.]. The handbook of attitudes. Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, NJ, USA, 2005, ss. 21-77.
• [17] Łuczak A., Tarnowski A.: Artefakty w opartych na metodach kwestionariuszowych badaniach psychologicznych kierowców. Medycyna Pracy, 2014; 65(3): 373-385. https://doi.org/10.13075/mp.5893.2014.036
• [18] Machackova, H., Pfetsch, J.: Bystanders’ responses to offline bullying and cyberbullying: The role of empathy and normative beliefs about aggression. Scandinavian Journal of Psychology, 2016; 57(2): 169-176.
• [19] Massarwi, A. A., Khoury-Kassabri, M.: Serious physical violence among Arab-Palestinian adolescents: The role of exposure to neighborhood violence, perceived ethnic discrimination, normative beliefs, and, parental communication. Child Abuse and Neglect, 2017; 63: 233- 244. doi:10.1016/j.chiabu.2016.11.002
• [20] Niezgoda M., Kamiński T., Kruszewski M., Tarnowski A.: Self-Reported Driver's Behaviour: An Application of DBQ in Poland. Journal of KONES Powertrain and Transport, 2013; 20(1): 233-238. doi: http://dx.doi.org/10.5604/12314005.1136157
• [21] Parker, D., Manstead, A., Stradling, S., Reason, J., Baxter, J.: Intention to Commit Driving Violations: An Application of the Theory of Planned Behavior. Journal of Applied Psychology, 1992; 77(1): 94-101.
• [22] Reason J.: Human Error. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom, 1990. doi: https://doi.org/10.1017/CBO9781139062367
• [23] Rowden, P. J., Matthews, G., Watson, B. C., Biggs, H. C.: The relative impact of workrelated stress, life stress and driving environment stress on driving outcomes. Accident Analysis and Prevention, 2011, 43(4): 1332-1340
• [24] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców. DZ. U. z 2014, poz. 937
• [25] Schwartz S.H., Butenko T.: Values and behavior: Validating the refined value theory in Russia. European Journal of Social Psychology, 2014; 44: 799-813. doi: http://dx.doi.org/10.1002/ejsp.2053
• [26] Schwartz S.H., Cieciuch J., Vecchione M., Davidov E., Fischer R., Beierlein C., Ramos A., Verkasalo M., Lonnqvist J.E., Demirutku K., Dirilen-Gumus O., Konty M.: Refining the Theory of Basic Individual Values. Journal Personality and Social Psychology, 2012; 103(4): 663-688.
• [27] Schwartz S.H., Melech G., Lehmann A., Burgess S., Harris M., Owens V.: Extending the cross-cultural validity of the theory of basic human values with a different method of measurement. Journal of Cross Cultural Psychology, 2001; 32(5): 519–542
• [28] Tarnowski A.: System Test2Drive w badaniach psychologicznych kierowców. Transport Samochodowy, 2014; 2: 83-96.
• [29] Ustawa z dnia 20 czerwca 1997r. Prawo o ruchu drogowym. Dz.U. 1997 Nr 98 poz. 602, z późniejszymi zmianami.
• [30] Wang, E., & Lin, H.: Sustainable Development: The Effects of Social Normative Beliefs On Environmental Behaviour. Sustainable Development, 2017; 25(6): 595-609. doi:10.1002/sd.1680

Uwagi

Opracowanie w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).