Wodorek litu : oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy

• Autorzy: Surgiewicz J.

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0010.4342

Warianty tytułu

EN

Lithium hydride : determination in workplaces air

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wodorek litu (LiH) jest substancją stałą, nietrwałą. Reaguje gwałtownie z wodą z wytworzeniem silnego ługu (LiOH) i wodoru. Może ulegać samozapłonowi. Stosowany jest w przemyśle: metalurgicznym, farmaceutycznym, ceramicznym i chemicznym. Wodorek litu jest silnie toksyczny. Działa intensywnie drażniąco i żrąco na skórę, uszkadza błony śluzowe dróg oddechowych. Może spowodować oparzenia oczu i utratę wzroku. Działa szkodliwie na: układ pokarmowy i nerwowy oraz nerki. Wartość obecnie obowiązującego normatywu higienicznego dla wodorku litu (najwyższego dopuszczalnego stężenia, NDS) wynosi 0,025 mg/m3. Celem pracy było opracowanie metody oznaczania stężeń wodorku litu w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie od 1/10 do 2 wartości NDS, zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482. Opracowana metoda polega na: pobraniu wodorku litu zawartego w powietrzu na filtr membranowy, mineralizacji filtra za pomocą stężonego kwasu azotowego i oznaczaniu litu w roztworze przygotowanym do analizy metodą płomieniową absorpcyjnej spektrometrii atomowej z atomizacją w ubogim płomieniu powietrze-acetylen (F-AAS). Metoda umożliwia oznaczanie litu w zakresie stę- żeń 0,05 - 3,50 µg/ml. Uzyskana krzywa kalibracyjna litu charakteryzuje się współczynnikiem korelacji R2 = 1,0000. Granica wykrywalności litu (LOD) wynosi 2 ng/ml, natomiast granica oznaczalności (LOQ) wynosi 5 ng/ml. Wyznaczony współczynnik odzysku wynosi 1,00. Opracowana metoda oznaczania wodorku litu pozwala na oznaczanie tej substancji w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie stężeń 0,0008 - 0,056 mg/m3 (dla próbki powietrza o objętości 720 l), co odpowiada 0,03 - 2,24 wartości NDS. Opracowaną metodę oznaczania wodorku litu zapisano w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku.

EN

Lithium hydride is a solid, unstable substance. It reacts violently with water to produce strong liquor (LiOH) and hydrogen. It may self-ignite. It is used in metallurgical, pharmaceutical, ceramic and chemical industries. Lithium hydride is strongly toxic. It is irritating and corrosive to skin, it can damage mucous membranes of the respiratory tract. May cause eye burns and loss of vision. Lithium hydride is harmful to the digestive tract, nervous system and kidneys. The exposure limit value for lithium hydride is NDS – 0.025 mg/m3. The aim of this study was to amend the method for determining concentrations of lithium hydride in workplace air in the range from 1/10 to 2 NDS values, in accordance with the requirements of Standard No. EN 482. The developed method is based on the collection of lithium hydride contained in the air on a membrane filter, mineralization of the filter using concentrated nitric acid, and determination of lithium in a solution prepared for analysis with atomic absorption spectrometry with lean flame atomization air-acetylene (F-AAS). This method enables determination of lithium in a concentration range of 0.05 - 3.50 g/ml. The obtained lithium calibration curve is characterized by a high correlation coefficient (R2 = 1.0000). The detection limit of lithium (LOD) is 1 ng/ ml, and the limit of quantification (LOQ) is 4 ng/ ml. Determined coefficient of recovery is 1.00. The developed method enables determination of lithium hydride in workplace air in the concentration range of 0.0008 - 0.056 mg/m3 (for a 720-L air sample) which represents 0.03 - 2.24 NDS. The method of determining lithium hydride has been recorded as an analytical procedure (appendix).

Słowa kluczowe

PL

lit; związki litu; absorpcyjna spektrometria atomowa; narażenie zawodowe

EN

lithium; lithium compounds; atomic absorption spectrometry; occupational exposure

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 3 (93)
• Strony: 155--168
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Surgiewicz J.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16

Bibliografia

• 1. Alfa Aesar (2017). Karta charakterystyki: Lithium hydrie [USA].
• 2. GESTIS (2016). Substance Database. Lithium hydride. Sankt Augustin, BG Institute for Occupational Safety Health [Germany].
• 3. Encyklopedia techniki. Chemia (1993). Warszawa, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.
• 4. HSDB (2017). Hazardous Substances Data Bank. Lithium hydride. U.S. National Library of Medicine (NLM) Toxicology Data Network (TOXNET) [USA].
• 5. ICSC (2014). Database, International Chemical Safety Cards. Lithium hydride. International Labour Organization.
• 6. OSHA (2002). Analytical chemical method, Method no. ID121. Metal and metalloid particulates in workplace atmospheres (atomic absorption). Division of Physical Measurements and Inorganic Analyses. OSHA Technical Center. Salt Lake City. Utah.
• 7. Merck (2017). Karta charakterystyki: Lithium hydrie [Germany].
• 8. PN-EN 482+A1: 2016-01 Narażenie na stanowiskach pracy – Wymagania ogólne dotyczące charakterystyki procedur pomiarów czynników chemicznych.
• 9. PN-C-84905: 1998 Gazy techniczne – Acetylen rozpuszczony.
• 10. PN-Z-04008-7: 2002/Az1: 2004 Ochrona czystości powietrza – Pobieranie próbek – Zasady pobierania próbek powietrza na stanowiskach pracy i interpretacji wyników.
• 11. PN-Z-04246-2: 1996 Ochrona czystości powietrza – Badania zawartości litu i jego związków – Oznaczanie wodorku litu na stanowiskach pracy metodą płomieniową absorpcyjnej spektrometrii atomowej.
• 12. Price J. (1983). Spectrochemical analysis by atomic absorption. John Wiley & Sons. Pye Unicam Ltd. Cambridge [GB].
• 13. PubChem (2017). Database. Lithium hydride. National Center for Biotechnology Information (NCBI), U.S. National Library of Medicine. United States National Institutes of Health (NIH) [USA].
• 14. Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 6.06.2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU poz. 817).
• 15. Surgiewicz J. (1994). Wodorek litu. Metody oznaczania wybranych substancji chemicznych w powietrzu środowiska pracy. [Red.] J.P. Gromiec. Łódź, IMP.
• 16. Szymańska J., Frydrych B., Bruchajzer E. (2016). Wodorek litu – frakcja wdychalna. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 3(89), 131–145.
• 17. WE 1272/2008 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1272/2008 z dnia 16.12. 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniają- cego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (zwanego rozporządzeniem GHS). Dz. Urz. Unii Europejskiej z dnia 31.12.2008 r., L 353.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).