Rola scaleń gruntów i zabiegów przeciwerozyjnych w poprawie efektywności wapnowania gleb

• Autorzy: Pijanowski Jacek M. , Janus Jarosław , Kowalik Tomasz , Nicia Paweł , Wojewodzic Tomasz , Dacko Mariusz , Płonka Aleksandra , Zadrożny Paweł , Paluch Łukasz

Identyfikatory

DOI

10.15199/50.2023.04.2

Warianty tytułu

EN

The role of land consolidation and anti-erosion treatments in improving the effectiveness of soil liming

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Niniejszy artykuł powstał na bazie badań dotyczących wpływu układu przestrzennego gruntów ornych na efektywność wapnowania gleb, prowadzonych w ramach projektu pn. „Możliwości i bariery wykorzystania wapnowania gleb do poprawy efektywności ekonomicznej produkcji rolnej oraz ograniczenia eutrofizacji wód powierzchniowych” realizowanych przez zespół ekspertów z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Chociaż głównym przedmiotem badań było określenie czynników, jakie wpływają na niedostateczny poziom stosowania przez rolników nawozów wapniowych w uprawie roli, to analizowano również wpływ układów gruntowych i kierunku uprawy na efektywność wapnowania gleb. Obserwacje i analizy w tym zakresie zrealizowano w małopolskiej gminie Polanka Wielka (powiat oświęcimski). Wyniki tych prac pozwoliły na stwierdzenie, że wzdłużstokowy kierunek uprawy gruntów ornych nawet na terenach o niezbyt dużych deniwelacjach terenu, w przypadku gdy przestrzeń rolnicza pozbawiona jest naturalnych przeszkód dla spływu wody lub zabiegów przeciwerozyjnych, znacząco obniża efektywność wapnowania gleb. Scalenia gruntów mogą w takich przypadkach stanowić ważne narzędzie poprawy efektywności nawożenia wapniowego oraz zapobiegać utracie cennych składników pokarmowych z gleby. Wyniki prac badawczych posłużyły do sformułowania wniosków i rekomendacji.

EN

This article is based on research about the impact of the spatial arrangement of arable land on the effectiveness of soil liming, conducted as part of the project entitled "Possibilities and barriers to the use of soil liming to improve the economic efficiency of agricultural production and reduce the eutrophication of surface waters" carried out by a team of experts from the University of Agriculture in Krakow. Although the main subject of the research was to determine the factors that affect the insufficient level of use of calcium fertilizers by farmers in soil cultivation, the impact of parcels arrangement and cultivation direction on the effectiveness of soil liming was also analysed. Observations and analyzes in this regard were carried out in the Malopolska's commune of Polanka Wielka (Oświęcim poviat). The results of these works allowed to conclude that the longitudinal direction of arable land cultivation, even in areas with not very large terrain denivelations, when the agricultural space is devoid of natural obstacles to water runoff or anti-erosion treatments, reduces the effectiveness of soil liming. In such cases, land consolidation can be an important tool to improve the effectiveness of calcium fertilization and prevent the loss of valuable nutrients from the soil. The results of the research work were used to formulate conclusions and recommendations.

Słowa kluczowe

PL

scalenia gruntów; wapnowanie gleb; erozja wodna; zabiegi przeciwerozyjne; melioracje przeciwerozyjne; zadrzewienia śródpolne

EN

land consolidation; soil liming; water erosion; anti-erosion treatments; anti-erosion meliorations; mid-field shelterbelts

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Geodezyjny
• Rocznik: 2023
• Tom: R. 95, nr 4
• Strony: 15--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., rts., zdj.

Twórcy

autor

Pijanowski Jacek M.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Katedra Geodezji Rolnej, Katastru i Fotogrametrii ul. Balicka 253 a 30-198 Kraków

autor

Janus Jarosław

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Katedra Geodezji Rolnej, Katastru i Fotogrametrii ul. Balicka 253 a 30-198 Kraków

autor

Kowalik Tomasz

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Katedra Melioracji i Kształtowania Środowiska Aleja Mickiewicza 24/28 30-059 Kraków

autor

Nicia Paweł

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Wydział Rolniczo-Ekonomiczny Katedra Gleboznawstwa i Agrofizyki Aleja Mickiewicza 21 31-120 Kraków

autor

Wojewodzic Tomasz

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Wydział Rolniczo-Ekonomiczny Katedra Ekonomii i Gospodarki Żywnościowej Aleja Mickiewicza 21 31-120 Kraków

autor

Dacko Mariusz

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Wydział Rolniczo-Ekonomiczny Katedra Ekonomii i Gospodarki Żywnościowej Aleja Mickiewicza 21 31-120 Kraków

autor

Płonka Aleksandra

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Wydział Rolniczo-Ekonomiczny Katedra Ekonomii i Gospodarki Żywnościowej Aleja Mickiewicza 21 31-120 Kraków

autor

Zadrożny Paweł

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Wydział Rolniczo-Ekonomiczny Katedra Gleboznawstwa i Agrofizyki Aleja Mickiewicza 21 31-120 Kraków

autor

Paluch Łukasz

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Wydział Rolniczo-Ekonomiczny Katedra Ekonomii i Gospodarki Żywnościowej Aleja Mickiewicza 21 31-120 Kraków

Bibliografia

• [1] Bochenek M. 2014. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Polanka Wielka na lata 2014-2018 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2019-2022. Opracowanie wykonane na zlecenie Wójta Gminy Polanka Wielka.
• [2] Borek R., Chmielowiec-Tyszko D., Józefczuk J., Krukowska-Szopa I., Kujawa A., Kujawa K., Śliwa P., Tyszko-Chmielowiec P., Witkoś-Gnach K., Zajączkowski J. 2018. Zadrzewienia na obszarach wiejskich – dobre praktyki i rekomendacje. Fundacja EkoRozwoju, Wrocław. ISBN: 978-83-63573-22-5, 44 s.
• [3] Borrelli P., Robinson D.A., Panagos P., Lugato E., Yang J.E., Alewell C., Wuepper D., Montanarella L., Ballabio C. 2020. Land use and climate change impacts on global soil erosion by water (2015-2070). Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) 117 (36) 21994-22001, DOI: 10.1073/pnas.2001403117.
• [4] Czarnecka A., Rędzińska K. 2022. Wprowadzanie zadrzewień śródpolnych jako elementów zielonej infrastruktury obszarów wiejskich w scaleniach gruntów. Przegląd Geodezyjny nr 11 nr 11/2022, R. 94, DOI: 10.15199/50.2022.11.1, s. 12-17.
• [5] Dajdok Z. 2020. Szata roślinna środowisk marginalnych w krajobrazie rolniczym w zależności od ich struktury, funkcji i otoczenia. Studia Naturae 63, ISSN: 0081-6760, Wrocław-Kraków.
• [6] Falarz M., Opała-Owczarek M., Niedźwiedź T., Bielec-Bąkowska Z., Wojkowski J., Matuszko D., Filipiak J., Ustrnul Z., Wypych A., Lisowska M., Bokwa A., Błażejczyk K., Piotrowicz K., Szwed M. 2021. Initial Research of Climate Change in Poland. [W:] Climate Change in Poland. Springer Science and Business Media B.V., pp. 9-27, ISSN: 23520698.
• [7] Gmina Polanka Wielka. 2009. Plan odnowy miejscowości Polanka Wielka na lata 2009-2017. Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXVI/157/09 Rady Gminy Polanka Wielka z dnia 12 marca 2009 roku.
• [8] https://bdl.stat.gov.pl/bdl/start (dostęp: 13.02.2023 r.).
• [9] https://gewaesserschutz-thueringen.de/wp-content/uploads/Wurbs_Konzepte_Zielkonflikte_Erosionsschutz_2019_10_28.pdf (dostęp: 06.02.2023 r.).
• [10] https://wody.isok.gov.pl/index.html.
• [11] https://www.podrb.pl/produkcja-ogrodnicza/wapnowanie-gleb-waznym-zabiegiem-agrotechnicznym (dostęp: 20.02.2023 r.).
• [12] Izydorczyk K., Michalska-Hejduk D., Frątczak W., Bednarek A., Łapińska M., Jarosiewicz P., Kosińska A., Zalewski M. 2015. Strefy buforowe i biotechnologie ekohydrologiczne w ograniczaniu zanieczyszczeń obszarowych. Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii Polskiej Akademii Nauk, ISBN 978-83-928245-1-0, Łódź.
• [13] Józefaciuk A., Józefaciuk Cz. 1999. Ochrona gruntów przed erozją. Warszawa: BMŚ.
• [14] Kujawa A. (red.), Kujawa K. (red.), Zajączkowski J., Borek R., Tyszko-Chmielowiec P., Chmielowiec-Tyszko D., Józefczuk J., Krukowska-Szopa I., Śliwa P., Witkoś-Gnach K. 2018. Zadrzewienia na obszarach wiejskich – dobre praktyki i rekomendacje. Fundacja EkoRozwoju, ISBN: 978-83-63573-22-5, Wrocław.
• [15] Kruk E. 2017. Wpływ dobowego opadu atmosferycznego na wielkość wyerodowanego materiału glebowego w górskiej zlewni, z użyciem modelu musle. Acta Scientiarum Polonorum, Formatio Circumiectus, 16(2), DOI: 10.15576/ASP.FC/2017.16.2.147, s. 147-158.
• [16] Nicia P., Paluch Ł., Pijanowski J., Zadrożny P., Płonka A., Dacko M., Janus J., Kowalik T., Wojewodzic T. 2022. Kwasowość gleb i stan nawożenia wapniowego w Polsce w świetle wyników Powszechnego Spisu Rolnego 2020 – konsekwencje środowiskowe i ekonomiczne. Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, ekspertyza wykonana w ramach operacji „Możliwości i bariery wykorzystania wapnowania gleb do poprawy efektywności ekonomicznej produkcji rolnej oraz ograniczenia eutrofizacji wód powierzchniowych” (umowa nr: KSOW/6/2022/079). Kraków.
• [17] Nowocień E. 2015. Zagadnienia erozji gleb. W: Wademekum klasyfikatora gleb. Podręcznik wydanie III. Puławy: IUNG PIB.
• [18] Pijanowski J.M., Bogdał A., Książek L., Wojewodzic T., Kowalik T., Wałęga A., Zarzycki J., Zadrożny P., Nicia P., Strużyński A., Dacko M., Wyrębek M., Goleniowski K., Skorupka M. 2021. Ocena wkładu założeń do projektów scalenia gruntów w realizację celów środowiskowych i społecznych na obszarach wiejskich. Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, ekspertyza wykonana w ramach operacji „Środowiskowe i społeczne efekty prac urządzeniowo-rolnych” (umowa nr: KSOW/4/2020/060). Kraków.
• [19] Pijanowski J.M., Kuryłowicz T., Woch F. 2018. Koncepcja założeń unormowań prawnych w zakresie kompleksowego urządzania obszarów wiejskich (KUOW) w Polsce. Opracowanie wewnętrzne na zlecenie Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa. Warszawa-Kraków-Białystok-Puławy.
• [20] Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027: https://www.gov.pl/web/rolnictwo/plan-strategiczny-dla-wspolnej-polityki-rolnej-na-lata--2023-2027 (dostęp: 10.03.2023 r.).
• [21] Rada Gminy Polanka Wielka. 2015. Strategia Rozwoju Gminy Polanka Wielka na lata 2015-2020. Załącznik do Uchwały Nr XVIII/87/2016 Rady Gminy Polanka Wielka z dnia 30 marca 2016 roku.
• [22] Smreczak B., Ukalska-Jaruga A., Łysiak M., Strzelecka J., Niedźwiecki J., Sobich D. 2017. Funkcje, jakość i usługi ekosystemowe gleb. Studia i Raportu IUNG PIB, 54(8), s. 9-23.
• [23] Zajączkowski J., Zajączkowski K. 2013. Hodowla Lasu. Zadrzewienia. Warszawa: PWRiL.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).