Geological and geomorphological conditions of landslide development in the Wisła source area of the Silesian Beskid mountains (Outer Carpathians, southern Poland)

Sikora, Piotr

doi:10.7306/gq.1651

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Geological and geomorphological conditions of landslide development in the Wisła source area of the Silesian Beskid mountains (Outer Carpathians, southern Poland)

Autorzy

Sikora Piotr

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Sikora_R_Geological_GQ_Vol. 66_No. 2_2022.pdf

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.7306/gq.1651

Warianty tytułu

Języki publikacji

Abstrakty

The Silesian Beskid mountains (Outer Western Carpathians) are affected by landslides, many being large, of rocky character and with clearly visible relief. I provide a new morphostructural analysis of mountain relief and landslide development, based on detailed field mapping and spatial analysis of a digital terrain model based on LiDAR data. The index of landslide occurrence was calculated at 22.57%. The basic geometrical features of the landslides mapped may be related to the morphostructure of the study area. Factors influencing long and wide landslides include lithology, slopes relative to stratal orientation, and developmental trends, while wide landslides are of frontal type. Tectonic structures are important controls on landslide shape.

Słowa kluczowe

landslides frontal landslides lithological control Silesian Beskid Outer Carpathians

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Geological Quarterly

Rocznik

2022

Tom

Vol. 66, No. 2

Strony

art. no. 19

Opis fizyczny

Bibliogr., 87 poz., fot., map., wykr.

Twórcy

autor

Sikora Piotr

rafal.sikora@pgi.gov.pl

Polish Geological Institute – National Research Institute, Geohazard Center, Skrzatów 1, 31-560 Kraków, Poland

Bibliografia

1. Albrycht, A., Maleszyk, M., 2009. Objaśnienia do mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w skali 1:10 000, gmina Lipowa, powiat żywiecki, woj. śląskie (in Polish). http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/SOPO
2. Alexandrowicz, S.W., 1996. Stages of increased mass movements in the Carpathians during the Holocene (in Polish with English summary). Kwartalnik AGH, Geologia, 22: 223-262.
3. Bajgier, M., 1989. Wpływ morfostruktury na rozwój głębokich osuwisk na stokach Skrzycznego w Beskidzie Śląskim (in Polish). Folia Geographica, Series: Geographica-Physica, 21: 61-77.
4. Baroň, I., Cílek, V., Krejčí, O., Melichar, R., Hubatka, F., 2004. Structure and dynamics of deep-seated slope failures in the Magura Flysch Nappe, Outer Western Carpathians (Czech Republic). Natural Hazards Earth System Science, 4: 549-562.
5. Baroň, I., Agliardi, F., Ambrosi, C., Crosta, G.B., 2005. Numerical analysis of deep-seated mass movements in the Magura Nappe; Flysch Belt of the Western Carpathians (Czech Republic). Natural Hazards Earth System Science, 5: 367-374.
6. Baumgart-Kotarba, M., Gil, E., Kotarba, A., 1969. Rola struktury w ewolucji rzeźby obszarów źródłowych Wisły i Olzy (in Polish). Studia Geographica Carpatho-Balcanica, 3: 73-89.
7. Bażyński, J., Kühn, A., 1970. On records of landslides in Poland (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 18: 142-145.
8. Bober, L., 1984. Landslide areas in Polish Flysh Carpathians and their connection with the geological structure of he region (in Polish with English summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 340: 115-161.
9. Buckley, A., 2008. Aspect-slope map. https://www.esri.com/arcgisblog/products/product/mapping/ aspect-slope-map/
10. Burtan, J., 1972. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, arkusz Wisła 1:50 000 (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
11. Burtan, J., 1973. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski, arkusz Wisła 1:50 000 (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
12. Burtanówna, J., Konior, K., Książkiewicz, M., 1937. Mapa geologiczna Karpat polskich (in Polish). Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
13. Chalupa, V., Pánek, T., Tábořík, P., Klimeš, J., Hartvich, F., Grygar, R., 2018. Deep-seated gravitational slope deformations controlled by the structure of flysch nappe outliers: insights from large-scale electrical resistivity tomography survey and LiDAR mapping. Geomorphology, 321: 174-187.
14. Chowaniec, J., Kolasa, K., Nawrocka, D., Witek, K., Wykowski, A., 1975. Katalog osuwisk (in Polish). Województwo Krakowskie. Narodowe Archiwum Geologiczne Państwowego Instytutu Geologicznego, Kraków, nr inw. B 1040/2.
15. Crosta, G., 1996. Landslide, spreading, deep seated gravi tational deformation: analysis, examples, problems and proposal. Geografia Fisica e Dinamica Quaternaria, 19: 297-313.
16. Cruden, D.M., 2003. The shapes of cold, high mountains in sedimentary rocks. Geomorphology, 55: 249-261.
17. Cruden, D.M., Varnes, D.J., 1996. Landslide types and processes. Transportation Research Board, Washington, Special Report, 247: 36-75.
18. Dadlez, T., Jaroszewski, W., 1994. Tektonika (in Polish). PWN, Warszawa.
19. Dikau, R., Brunsden, D., Schrott, L., Ibsen, M.L. (eds.), 1996. Landslide Recognition. Identification, Movement and Causes. Wiley, New York.
20. GIS World, 1991. MKS-ASPECT Enhances Color Surface Renderings, GIS World, 4(October): 30-32.
21. Golonka, J., Wójcik, A., 1978. Objaśnienia do Szczegółowa mapy geologicznej Polski, arkusz Jeleśnia (1030) 1:50 000 (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
22. Grabowski, D., Marciniec, P., Mrozek, T., Nescieruk, P., Rączkowski, W., Wójcik, A., Zimnal, Z., 2008. Instrukcja opracowania Mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w skali 1:10 000 (in Polish). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
23. Guzzetti, F., Cardinali, M., Reichenbach, P., 1996. The influence of structural setting and lithology on landslide type and pattern. Environmental Engeneering Geoscience, 2: 531-555.
24. Hungr, O., Leroueil, S., Picarelli, L., 2014. The Varnes classification of landslide types, an uptade. Landslides, 11: 167-194.
25. Hutchinson, J.N., 1995. Deep-seated mass movements on slopes. Memorie - Societa Geologica Italiana, 50: 147-164.
26. Jaskinie Polski, https://geologia.pgi.gov.pl/jaskinie/
27. Klimaszewski, M.,1978. Geomorfologia (in Polish). PWN, Warszawa. Książkiewicz, M., (ed.) 1953. Regionalna geologia Polski, 1, Karpaty, z. 2, Tektonika (in Polish). Polskie Towarzystwo Geologiczne: 362-422.
28. Książkiewicz, M., 1972. Budowa Geologiczna Polski, 4, Tektonika, część 3, Karpaty (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
29. Laskowicz, I., Mrozek T., 2018. Landslide risk reduction in Poland - ad hoc actions or strategy? (in Polish with English summary). Prace i Studia Geograficzne, 63: 33-63.
30. Lasoń, K., Sikora R., Wilanowski, S., 2011. Objaśnienia do mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w skali 1:10 000, gmina Radziechowy-Wieprz, powiat żywiecki, woj. śląskie (in Polish). http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/por- tal/SOPO
31. Macura, E., 1956. Formy glacjalne w grupie Baraniej Góry (in Polish). Czasopismo Geograficzne, 21/22: 446-448.
32. Margielewski, W., 2001. About the structural control of deep landslides. Implications for the Flysch Carpathians (southern Poland) (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 49: 515-524.
33. Margielewski, W., 2002. Geological control on the rocky landslides in the Polish Flysch Carpathians. Folia Quaternaria, 73: 53-68.
34. Margielewski, W., 2004. Patterns of gravitational movements of rocks masses in landslide forms of the Polish Flysh Carpathians (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 52: 603-614.
35. Margielewski, W., 2006. Structural control and types of movements of rock mass in anisotropic rocks: case studies in the Polish Flysch Carpathians. Geomorphology, 77: 47-68.
36. Margielewski, W., 2018. Landslide Fens as a sensitive indicator of paleoenvironmental changes since the Late Glacial: a case study of the Polish Western Carpathians. Radiocarbon, 60: 1199-1213.
37. Margielewski, W., Urban, J., 2000. The type of initiation of mass movements in the Flysch Carpathians studied on the base of structural development of the selected crevice type caves (southern Poland) (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 48: 268-274.
38. Margielewski, W., Urban, J., 2003. Crevice-type caves as initial forms of rock landslide development in the Flysch Carpathians. Geomorphology, 54: 325-338.
39. Margielewski, W., Urban, J., Szura, Cz., 2007. Jaskinia Miecharska cave case study of a crevice-type cave developed on a sliding surface. Nature Conservation, 63: 57-68.
40. Moellering, H., Kimerling, A.J., 1990. A new digital slope-aspect display process. Cartography and Geographic Information Systems, 17: 151-159.
41. Nescieruk, P., Szydło, A., 2003. Pozycja warstw istebniańskich w Beskidzie Morawsko-Śląskim (in Polish). Sprawozdania z Posiedzeń Państwowego Instytutu Geologicznego, 60: 67-68.
42. Nescieruk, P., Wójcik, A., 2017. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, arkusz Wisła 1:50 000 (reambulacja) (in Polish). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
43. Nowak, J., 1927. Zarys Tektoniki Polski (in Polish). II Zjazd Słowiańskich Geografów i Etnografów w Polsce, Kraków.
44. Oszczypko, N., Ślączka, A., Żytko, K., 2008. Tectonic subdivision of Poland: Polish Outer Carpathians and their foredeep (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 56: 927-935.
45. Ozimkowski, W., Rubinkiewicz, J., Śmigielski, M., Konon, A., 2010. Metodyka prac analitycznych i kartograficznych w problematyce osuwisk karpackich w Polsce (in Polish). Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
46. Pánek, T., Margielewski, W., Tábořík, P., Urban, J., Hradecký, J., Szura, C., 2010. Gravi tationally induced caves and other discontinuities detected by 2D electrical resistivity tomography: Case studies from the Polish Flysch Carpathians. Geomorphology, 123: 165-180.
47. Pánek, T., Tábořík, P., Klimeš, J., Komárková, V., Hradecký, J., Štastný, M., 2011. Deep-seated gravitational slope deformations in the highest parts of the Czech Flysch Carpathians: evolutionary model based on kinematic analysis, electrical imaging and trenching. Geomorphology, 29: 92-112.
48. Pánek, T., Břežný, M., Kapustová, V., Lenart, J., Chalupa, V., 2019. Large landslides and deep-seated gravitational slope deformations in the Czech Flysch Carpathians: new LiDAR-based inventory. Geomorphology, 346, 106852.
49. Paul, Z., Ryłko, W., Tomaś, A., 1996. Geological structure of the western part of the Polish Carpathians. Geological Quarterly, 40 (4): 501-520.
50. Poprawa, D., Rączkowski, W., 2003. Carpathian landslides (southern Poland) (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 51: 685-692.
51. Powell, J.W., 1875. Exploration of the Colorado River of the West and its Tributaries. Government Printing Office, Washington, DC, 291.
52. Ryłko, W., 2018. Szczegółowa mapa geologiczna Polski, arkusz Milówka (1029) 1:50 000 (reambulacja) (in Polish). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
53. Ryłko, W., 2019. Objaśnienia do Szczegółowa mapy geologicznej Polski, arkusz Milówka (1029) 1:50 000 (reambulacja) (in Polish). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
54. Sikora, R., 2017. Landslides and its relation with faults and hidden fractures zones - results from the lidar-based dem and structural analysis (Silesian Beskid, Outer Carpathians). In: JTC1 2017, First JTC1 Workshop on Advances in Landslide Understanding (eds. E. Alonso and N. Pinyol): 126-129, 24-26 May 2017, Barcelona. http://congress.cimne.com/jtc1/frontal/doc/Ebook.pdf] dostęp 05.05.2021
55. Sikora, R., 2018. Structural control on the initiation and development of the Biała Wisełka Landslide Complex (Silesian Beskid, Outer Carpathians, Southern Poland). Geology, Geophysics & Environment, 44: 31-48.
56. Sikora, R., 2022. The structure of the Silesian Beskid Block in the Vistula River source area in the Western Outer Carpathians (Southern Poland). Annales Societatis Geologorum Poloniae (in press).
57. Sikora, R., Piotrowski, A., 2013a. Mapa osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w skali 1:10 000, gmina Wisła, powiat cieszyński, woj. śląskie (in Polish). http://geoportal. pgi.gov.pl/portal/page/portal/SOPO
58. Sikora, R., Piotrowski, A., 2013b. Objaśnienia do mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w skali 1: 10 000, gmina Wisła, powiat cieszyński, woj. śląskie (in Polish). http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/SOPO
59. Słomka, T., 1995. Deep-marine siliciclastic sedimentation of the Godula Beds, Carpathians (in Polish with English summary). Prace Geologiczne, 139: 1-132.
60. Solon, J., Borzyszkowski, J., Bidłasik, M., Richling, A., Badora, K., Balon, J., Brzezińska-Wójcik, T., Chabudziński, Ł., Dobrowolski, R., Grzegorczyk, I., Jodłowski, M., Kistowski M., Kot, R., Krąż, P., Lechnio, J., Macias, A., Majchrowska, A., Malinowska, E., Migoń, P., Myga-Piątek, U., Nita, J., Papińska, E., Rodzik, J., Strzyż, M., Terpiłowski, S., Ziaja, W., 2018. Physico-geographical mesoregions of Po land: verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographica Polonica, 2: 143-170.
61. Starkel, L., 1967. Wisła wśród gór i wyżyn. Przewodnik geologiczno-krajoznawczy: Z biegiem Wisły, cz. 1 (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
62. Starkel, L., 1972. Charakterystyka rzeźby polskich Karpat (i jej znaczenie dla gospodarki ludzkiej) (in Polish). Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich, 10: 75-150.
63. Starkel, L., 1997. Mass-movements during Holocene: the Carpathian example and the European perspective. Paleoclimate Research, 19: 385-400.
64. Starkel, L., 2001. Wymowa klimartyczna zapisu pojedynczych zdarzeń i ich zespołów w osadach lądowych (in Polish). Sprawozdanie z Czynności i Posiedzeń PAU, Kraków, 65: 187-188.
65. Starkel, L., Michczyńska, D.J., Krąpiec, M., Margielewski, W., Nalepka, D., Pazdur, A., 2013. Progress in the Holocene chrono-climatostratigraphy of Polish territory. Geochronometria, 40: 1-21.
66. Stemberk, J., Hartvich, F., Blahůt, J., Rybář, J., Krejčí, O., 2017. Tectonic strain changes affecting the development of deep seated gravitational slope deformations in the Bohemian Massif and Outer Western Carpathians. Geomorphology, 289: 3-17.
67. Strzeboński, P., 2022. Contrasting styles of siliciclastic flysch sedimentation in the Upper Cretaceous of the Silesian Unit, Outer Western Carpathians: sedimentology and genetic implications. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 92: doi: https://doi.org/10.14241/asgp.2022.04
68. Szajnocha, W., 1923. Przekrój warstw karpackich między Ustroniem a źródłowiskami Wisły pod Magórką i Baranią (in Polish). Annales Societatis Geologorum Poloniae, 1: 1-20.
69. Szczygieł, J., Mendecki, M., Hercman, H., Wróblewski, W., Glazer, M., 2019. Relict landslide development as inferred from speleothem deformation, tectonic data and geoelectrics. Geomorphology, 330: 116-128.
70. Szura, C., 2007. Jaskinia Miecharska cave (Beskid Śląski Mts., Polish Outer Carpathians): case study of the crevice-type cave developed on a sliding surface. Nature Conservation, 63: 57-68.
71. Unrug, R. 1963. Istebna Beds - a fluxoturbidity formation in the Carpathian Flysch. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 33: 49-92.
72. Urban, J., Margielewski, W., Hercman, H., Žák, K., Zernitska, V., Pawlak, J., Schejbal-Chwastek, M., 2015. Dating of speleothems in non-karst caves - methodological aspects and practical application, Polish Outer Carpathians case study. Zeitschrift für Geomorphologie, 59: 185-210.
73. Tomaszczyk, M., 2005. Correlation between orientation of pseudokarst caves and joints in NE part of the Silesian Beskid Mts. (Outer Carpathians) (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 53: 168-174.
74. Wojciechowski, T., 2019. Landslide susceptibility of Poland (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 67: 320-325.
75. Wojciechowski, T., Lewandowski, J., 2011. Objaśnienia do mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w skali 1:10 000, gmina Brenna, powiat cieszyński, woj. śląskie (in Polish). http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/SOPO
76. Wójcik, A., 1997. Lanslides in the Koszarawa drainage basin - structural and geomorphological control (Western Carpathians, Beskid Żywiecki Mts) (in Polish with English summary). Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 376: 5-42.
77. Wójcik, A., 2019. The Late Glacial evolution of landslides in the Polish Outer Carpathians Mountains (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 67: 397-404.
78. Wójcik, A., Mrozek, T. 2002. Landslides in the Carpathians Flysch. In: Landslides (eds. J. Ciesielczuk and S. Ostaficzuk). Proceedings of the 10th International Conference and Fieldtrip on Landslides (ICFL) - Polish Lowlands-Carpathians-Baltic Coast (Poland), 6-16.09.2002: 151-167.
79. Wójcik, A., Nescieruk, P., 1996. Osuwiska na stokach Skrzycznego (in Polish). In: Przewodnik LXVII Zjazdu PTG, Beskidy Zachodnie - nowe spojrzenie na budowę geologiczną I surowce mineralne. Wycieczka A: Budowa geologiczna bloku Beskidu Małego i Śląskiego (w otoczeniu jednostek śląskiej, podśląskiej, miocenu i utwory czwartorzędowe). Szczyrk 6-9 czerwiec: 55-60.
80. Wójcik, A., Wojciechowski, T., 2016. Landslides as one most important elements of geological hazards in Poland (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 64: 701-709.
81. Wójcik, A., Mrozek, T., Granoszewski, W., 2006. Litological conditioning of Landslides and Climatic Changes with examples from the Beskid Mts., Western Carpathians, Poland. Geografica Fisica Dinamica Quaternaria, 29: 197-209.
82. Varnes, D.J., 1978. Slope movement, types and processes. In: Landslides analysis and control (eds. R.L. Schuster and R.J. Krizek), Transportation Research Board. National Academy of Sciences, Washington, Special Report, 176: 11-33.
83. Zaruba, Q., Mencl, V., 1969. Landslides and Their Control. Elsevier-Academia, Prague.
84. Ziętara, T., 1964. O odmładzaniu osuwisk w Beskidach Zachodnich (in Polish). Przegląd Geograficzny, 22: 55-86.
85. Ziętara, T., 1968. Part played by torrential rains and floods on the relief of Beskid Mountains (in Polish with English summary). Prace Geograficzne, 60: 5-116.
86. Ziętara, T., Bajgier, M., 1989. Role of tectonics in development of landslides in the Beskid Śląski. In: Proceedings, Carpatho-Balcan Geomorphological Commission, Debrecen (ed. Z. Pinczés): 191-197.
87. Żytko, K., Zając, R., Gucik, S., Ryłko, W., Oszczypko, N., Garlicka, I., Nemčok, J., Elias, M., Mencik, E., Stranik, Z., 1989. Map of Tectonic Elements of the Western Outer Carpathians and their Foreland. In: Geological Atlas of the Western Carpathians and their Foreland (eds. D. Poprawa and J. Nemcok). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-74d37961-4d5d-4ac6-9683-96357462aa7c