Struktury glacitektoniczne w strefie maksymalnego zasięgu zlodowacenia Warty w rejonie huty radoryskiej (Wysoczyzna Żelechowska)

• Autorzy: Żarski M. , Krysiak Z.

Warianty tytułu

EN

Glaciotectonic structures in the zone of Wartanian Glaciation maximum extent, Huta Radoryska vicinity ( Żelechów Upland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Maksymalny zasięg lądolodu warty na Wysoczyźnie Żelechowskiej sięgał po dolinę dolnego Wieprza. Strefie maksymalnego zasięgu towarzyszą moreny czołowe i zaburzenia glacitektoniczne. Morena czołowa w Hucie Radoryskiej powstała w wyniku spiętrzenia i odkłucia piasków i żwirów wodnolodowcowych przez lądolód zlodowacenia warty. Sytuacja geomorfologiczna otoczenia odsłonięcia oraz wykonane pomiary mezostruktur glacitektonicznych pozwoliły wyróżnić trzy etapy ewolucji czoła lądolodu: fazę postoju, fazę nasunięcia i fazę recesji. Główny kierunek kompresji (z NE na SW) 20–50°, wyznaczony na podstawie mezostruktur, odpowiada kierunkowi nasuwania się lądolodu. Geometryczny układ i rozkład przestrzenny wszystkich mezostruktur dowodzi, że są to struktury drugiego rzędu względem wielkiego odkłucia cylindrycznego w którego obrębie się znajdują. Uzyskane wyniki świadczą o dużej dynamice lądolodu zlodowacenia warty na badanym obszarze.

EN

End moraines and glaciotectonic disturbances occur in the zone of Wartanian Glaciation maximum extent, reaching the Wieprz valley in the Ż̄elechów Upland. The end moraine at Huta Radoryska was formed by décollement and upthrusting of glaciofluvial sands and gravels due to the Wartanian ice-sheet advance. Geomorphological setting of the outcrop vicinity and mesostructural analysis have allowed us to distinguish three stages of glacier-front evolution: stopping stage, advance stage and recession stage. The main compression direction (from NE to SW) of 20–50°, determined from mesostructural data – was the direction of ice movement. Geometrical arrangement and distribution in space of all the mesostructures are related to the giant cylindrical shear inside which they occur. Research results show strong dynamics of the Wartanian ice-sheet in the study area.

Słowa kluczowe

PL

analiza mezostrukturalna; glacitektonika; zlodowacenie Warty; plejstocen; Huta Radoryska

EN

mesostructural analysis; glaciotectonics; Wartanian Glaciation; Pleistocene; Huta Radoryska

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Prace Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2009
• Tom: T. 194
• Strony: 119--128
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Żarski M.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Krysiak Z.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• 1. ABER J.S., BER A., 2007 - Glaciotectonism. Developments in Quaternary Science, 6. Elsevier, Amsterdam.
• 2. BARANIECKA M.D., 1971 - Dorzecze Widawki na tle obszaru marginalnego stadiału mazowiecko-podlaskiego (Warty). Kwart. Geol., 13, 4: 11-34.
• 3. BARANIECKA M.D., 1984 - Zlodowacenie środkowopolskie. W: Budowa Geologiczna Polski. T. 1. Stratygrafia. Cz. 3b. Kenozoik. Czwartorzęd (red. S. Sokołowski, J.E. Mojski): 154-196. Wyd. Geol., Warszawa.
• 4. BARANIECKA M.D>, 1990 - Propozycja nowelizacji stratygrafii czwartorzędu dla Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50000 w świetle głównych wyników badań stratygraficznych ostatnich 20 lat. Kwart. Geol., 34, 1: 149-166.
• 5. BRUJ M., MARKS L., KRYSIAK Z., 2004 - Deformacje glacitektoniczne garbu Płomieńca w strefie oscylacji lądolodu zlodowacenia Warty w obniżeniu Węgrowskim. W: Zlodowacenie Warty w Polsce (red. R. Harasimiuk, S. Terpiłowski): 125-134. Wyd. UMCS, Lublin.
• 6. DOBROWOLSKI R., TERPIŁOWSKI S., 2006 - Influence of palaeokarst morphology on the formation of ice-pushed ridges a case study from Rejowiec, eastern Poland. Boreas, 35: 213-221.
• 7. HENRIKSEN M., MANGERUD J., MASLENIKOVA O., MATIOUCHKOV A., TVARANGER J., 2001 – Weichselian stratigraphy and glaciotectonic deformation along the lower Pechora River, Arctic Russia. Glob. Planet. Change, 31, 1-4:297-317.
• 8. JAROSZEWSKI W., 1991 - Rozważania geologiczno-strukturalne nad genezą deformacji glacitektonicznych. Ann. Soc. Geol. Pol., 61: 153-206.
• 9. JAROSZEWSKI W., 1994 - Glacitektonika. W: Tektonika (red. R. Dadlez, W. Jaroszewski): 395-422. PWN, Warszawa.
• 10. KONDRACKI J., 2001 - Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa.
• 11. KRYSIAK Z., 2006 - Glaciotectonics of the Middle Polish Glaciation (Saale) sediments - Bełchatów open-pit (Central Poland). Konferencja MELA Living Morphotectonics of the European Lowland, Cedynia 28-30.08.200: 671-73. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 12. LINDNER L., 2005 - Nowe spojrzenie na wiek i zasięgi zlodowaceń środkowopolskich w południowej części środkowo-wschodniej Polski. Prz. Geol., 48, 2: 97-114.
• 13. LINDNER L., MARUSZCZAK H., WOJTANOWICZ J., 1985 - Zasięgi i chronologia starszych nasunięć lądolodu środkowo-polskiego między górną Wartą a Bugiem. Prz. Geol., 2: 57-64.
• 14. LINDNER L., GOZHIK P., MARCINIAK B., MARKS. L., YELOVICHEVA Y., 2004 - Main climatic changes in the Quaternary of Poland, Belarus and Ukraine. Geol. Quart., 48, 2: 97-114.
• 15. ŁYCZEWSKA J., 1977 - Ocena interglacjału Ferdynandowa na tle ewolucji facjalnej osadów plejstoceńskich przedpola Wyżyny Lubelskiej. Kwart. Geol.,21, 1: 119-137.
• 16. RÓŻYCKI S.Z., 1972 - Plejstocen Polski środkowej. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• 17. SARNACKA Z., 1986 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Łaskarzew. Wyd. Geol., Warszawa.
• 18. VAN DER WATTEREN F.M., 1995 - Structural geology and sedimentology of push moraines. Processes of soft sediments deformation in glacial environment and the distribution of glaciotectonic styles. Meded. Rijks Geol. Dienst, 54.
• 19. WOJTANOWICZJ., 2004 - Zlodowacenie Warty w Polsce: pozycja i podział stratygraficzny. W: Zlodowacenie Warty w Polsce (red. M. Harasimiuk, S. Terpiłowski): 13-25. Wyd. UMCS, Lublin.
• 20. ̄ŻARSKI M., 2002 - Pleistocene river valleys and ice sheet limits in the Southern Mazovian Lowland, Central Poland. Geol. Quart., 46, 2: 147-163.̄
• 21. ŻARSKI M., 2003 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali1:50 000, ark. Okrzeja wraz z objaśnieniami. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 22. ŻARSKI M., 2004 - Strefa marginalna lądolodu warty w rejonie Dęblina.W: Zlodowacenie warty w Polsce (red. M. Harasimiuk, S. Terpiłowski): 113-123. Wyd. UMCS, Lublin.
• 23. ŻARSKI M., 2006 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski1:50 000, ark. Adamów. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 24. ŻARSKI M., NITA M., WINTER H., 2005 - Nowe stanowiska interglacjalne w rejonie dolin Wilgi i Okrzejki na Wysoczyźnie Żelechowskiej (Polska południowo-wschodnia). Prz. Geol., 2:137-144.
• 25. ŻARSKI M., PRZEŹDZIECKI M., PRZASNYSKA J., 2006 - Wyniki badań geologicznych i archeologicznych na stanowisku Huta Radoryska 1 (Polska południowo-wschodnia). Prz. Geol, 54, 3: 238-244.
• 26. ŻELICHOWSKI A.M., 1974 - Obszar radomsko-lubelski. W: Budowa geologiczna Polski. T. 4. Tektonika. Cz. 1. Niż Polski. Inst. Geol., Warszawa.