Fotografia w wielickiej kopalni – od zdjęć Awita Szuberta do skaningu laserowego (na przykładzie prywatnej kolekcji Jerzego Przybyły)

• Autorzy: Przybyło Jerzy

Warianty tytułu

Photographs of the “Wieliczka” Salt Mine: from the photographs taken by Awit Szubert to laser scanning images (Based on the private collections of Jerzy Przybyło)

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Kopalnia Soli „Wieliczka” wzbudza od stuleci zainteresowanie zarówno jako obiekt przemysłowy, jaki i turystyczny, dlatego nic dziwnego, że na stałe zagościła w niej fotografia. Obok pełnienia roli turystycznej pamiątki i dokumentu stała się także narzędziem do naukowych badań oraz metod pomiarów podziemnych wyrobisk. Za odkrywców fotografii uważa się Francuza Louis Jacques Mandé Daguerre,a oraz Anglika Williama Henry’ego Fox Talbota. Obaj niezależnie od siebie w 1839 r. objawili światu jej wynalazek. Musiało jednak minąć ponad 50 lat zanim zawitała do wielickiej kopalni. Pierwszym fotografem, który ją uwiecznił był Awit Szubert, który w 1892 r. wykonał serią zdjęć wydaną rok później w Wiedniu w postaci albumu. Kolejnymi fotografami ważnymi dla kopalni w okresie do 1945 r. byli Jan Czernecki i Władysław Gargul. Zdjęcia ich autorstwa ilustrowały zarówno książki i artykuły traktujące o kopalni, jak i turystyczne przewodniki, a także były wydawane w postaci pocztówek. Znaczącą powojenną postacią dla Wieliczki był Alfons Długosz. Zainicjował on powstanie Muzeum Żup Krakowskich. Sam był uznanym fotografem i wykonał wiele zdjęć ukazujących podziemia kopalni. Jego prace charakteryzują się dużym kunsztem artystycznym. Postępujący rozwój turystyki w kopalni wywołał zapotrzebowanie na przewodniki, pocztówki i zestawy pamkowych zdjęć. Jej wpisanie w 1976 r. na listę zabytków Województwa Krakowskiego, a w 1978 na Światową Listę Dziedzictwa Przyrodniczego UNESCO spowodowało dalsze zapotrzebowanie na zdjęcia z podziemi. Pojawiły się też duże wydawnictwa albumowe traktujące o kopalni. Po 1989 r., kiedy to w Polsce doszło do przemian ustrojowych i powstania gospodarki wolnorynkowej ilość publikacji albumowych, przewodników i innych pamiątek, takich jak np. kalendarze znacznie wzrosła. Publikowały je zarówno firma organizująca ruch turystyczny w kopalni (Kopalnia Soli „Wieliczka” - Trasa Turystyczna sp. z o.o.) jak i Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. Obok komercyjnych funkcji związanych z turystyczną i muzealną rolą kopalni fotografia znalazła zastosowanie w pomiarach podziemnych wyrobisk (fotogrametria), dokumentacji podziemnych zabytkowych miejsc, pełniła także rolę edukacyjną i ilustracyjną dla wielu artykułów naukowych oraz popularnonaukowych. Przeszła drogę od klasycznej (rejestracji obrazu na materiałach światłoczułych) do cyfrowej, a jej techniczna kopalniana przyszłość związana jest ze skaningiem laserowym wyrobisk.

EN

For centuries, the “Wieliczka” Salt Mine has aroused interest both as an industrial facility and as a tourist destination; therefore, it is no wonder that photography has become a permanent aspect of the site. Photographs served as tourist souvenirs and documents, and photographic techniques become tools for scientific research and surveying underground excavations. The Frenchman Louis Jacques Mandé Daguerre and the Englishman William Henry Fox Talbot are considered to be the inventors of photography. They both independently revealed the invention of photography to the world in 1839. However, over 50 years passed before photography arrived at the “Wieliczka” Salt Mine. Awit Szubert was the first photographer who immortalised the Mine. He took a series of photographs in 1892. They were published a year later in Vienna, in the form of an album. Jan Czernecki and Władysław Gargul were other important Salt Mine photographers before 1945. Their photographs illustrated books and articles about the Salt Mine, as well as tourist guides, and were issued in the form of postcards too. Alfons Długosz became a significant post-war figure in Wieliczka. He initiated the creation of the Kraków Saltworks Museum in Wieliczka. He himself was a recognised photographer and took many photographs showing the undergrounds of the Salt Mine. His photographs demonstrated a high artistic craftsmanship. The progressive development of tourism in the Salt Mine triggered demand for guidebooks, postcards, and sets of commemorative photographs. Entering the Salt Mine on the Landmark List of the Kraków Region in 1976 and on the World Heritage List in 1978 caused further demand for photographs from the underground. Large album publications about the mine appeared. After 1989, when Poland underwent political transformations, and free market economy emerged, the number of album publications, guidebooks, and other souvenirs, such as calendars, increased significantly. They were published both by the company organising tourism in the Mine (The Wieliczka Salt Mine – Tourist Route Ltd.) and the Kraków Saltworks Museum in Wieliczka. Apart from the commercial functions connected with the tourist site and landmark roles of the Mine, photography was also used for the surveying of underground excavations (photogrammetry) and the documentation of the landmark underground workings. It also played educational and illustrative roles for many scientific and popular-science publications. Photography developed from its classical technique (image recording on photosensitive materials) to digital one. The technical future of photograph in the Salt Mine is associated with laser scanning of the Salt Mine’s excavations.

Słowa kluczowe

PL

Kopalnia Soli „Wieliczka”; fotogrametria; skaning laserowy

EN

Wieliczka salt mine; photogrammetry; laser scanning

• Wydawca: Polskie Stowarzyszenie Górnictwa Solnego
• Czasopismo: Przegląd Solny
• Rocznik: 2021/2022
• Tom: T. 16
• Strony: 104--140
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz., rys., rys., tab.

Twórcy

autor

Przybyło Jerzy

• Kopalnia Soli Wieliczka S.A. Park Kingi 1, 32-020 Wieliczka

Bibliografia

• DŁUGOSZ A. 1958. Wieliczka. Magnum Sal jako zabytek kultury materialnej. Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• DUDA J. 2010. Władysław Gargul (1883–1946): fotograf, wynalazca przyrządów fotograficznych, właściciel zakładów fotograficznych w Bochni, Zakopanem, Brzesku, Wieliczce, prezes cechu fotografików w Krakowie. Biblioteczka Wielicka, 2010.
• GARGUL. W. Bez daty wydania. Saliny Wielickie. Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich w Krakowie.
• GAWROŃSKI W., 2008. Słownik biograficzny Wieliczan, Wieliczka.
• HACKING J., CAMPANY D. 2014. Historia Fotografii. Wydawnictwo Arkady.
• JAROSZEWSKI P., HORWATH L. 1993. Kopalnia Soli Wieliczka, Oficyna Wydawnicza Parol, sp. z o.o.PP Kopalnia Soli w Wieliczce.
• JODŁOWSKI A., GRZYBOWSKI A., NĘDZA M., 1991. Wieliczka. Muzeum Żup Krakowskich. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
• JODŁOWSKI A., GRZYBOWSKI A., NĘDZA M., 1999. Wieliczka. Solne dziedzictwo kultury. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
• JODŁOWSKI A., GRZYBOWSKI A., KOSTUŚ L., STACHURSKI R., SULMA M. 2009. Wieliczka. Solne dziedzictwo kultury. Kopalnia Soli „Wieliczka” i Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
• JODŁOWSKI A., GRZYBOWSKI A., KOSTUŚ L. 2012. Ze skarbca wielickiego Muzeum. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
• KLIMOWSKI S., HANIK M. 1988. Wieliczka. Siedem wieków polskiej soli. Wydawnictwo Interpress, Warszawa.
• KORDULA T., GĘBUŚ T. Bez daty wydania. Wieliczka – 700 lat Kopalni Soli w Wieliczce. Fortis, Kraków.
• KOWALCZYK Z. 1960. Fotogrametryczne kartowanie i profilowanie wyrobisk górniczych na przykładzie kopalni w Wieliczce.Prace Instytutu Geologicznego, t. XXX, cz. II, Warszawa.
• KUDŁACZ K., 2009. Awit Szubert, krakowski fotograf drugiej połowy XIX wieku, Dagerotyp, nr 18.
• MACIESZA A. 1932. Awit Szubert. Fotograf Polski – miesięcznik ilustrowany. Marzec.
• MASZCZAK M. 2015. Sdiełano w SSSR. Radzieckie aparaty fotograficzne. Muzeum Historii Fotografii w Krakowie.
• MAZUR A. 2003. Fotografia dokumentem przeszłości Wieliczki. Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, Tom 23.
• MIKURIYA J.T. 2018. Historia światła. Idea fotografii. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków.
• NOWAKOWSKI A. 2011. Miasto w soli. Kopalnia Soli w Wieliczce. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków.
• NOWAKOWSKI A. 2013. Skarb. Kopalnia Soli „Wieliczka”. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków.
• PIOTROWICZ J. 2001. Nowe wydawnictwa albumowe poświęcone Wieliczce. Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, Tom 21.
• PŁAŻEWSKI I. 2011. Dzieje polskiej fotografii. Książka i Wiedza.
• PODLECKI J. 1997.Wieliczka. Zabytkowa kopalnia soli. Wydawnictwo „Karpaty” – Andrzej Łączyński, Kraków.
• PODLECKI J. 1998.Wieliczka. Wydawnictwo „Karpaty” – Andrzej Łączyński, Kraków.
• PRACA BEZ PODANIA AUTORÓW. PRACA BEZ PODANIA DATY WYDANIA. Kopalnia Soli Wieliczka. Krakowskie Przedsiębiorstwo Geodezyjne.
• PRACA ZBIOROWA.1984. Wieliczka. Solny Skarb. Krajowa Agencja wydawnicza Kraków.
• PRACA ZBIOROWA. 2021.70 /70. Wystawa jubileuszowa. Katalog. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
• PRITCHARD M. 2017. 50 najsłynniejszych aparatów fotograficznych w historii. Alma-Press.
• PUNTOS J.K. 2008. Puntos. Podziemne miasto. Kopalnia Soli Wieliczka. Kopalnia Soli „Wieliczka” S.A.
• RUSINEK M., RUSINEK M. 1968. Wieliczka. Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa.
• SZUBERT A. 1893. Wieliczka. Fotografował z natury A. Szubert. Richard v. Paulussen, Wiedeń.
• TATOMIR R. 2018, Kopalnia Soli wieliczka. Niecodzienny świat soli. Publisher.
• WARNER M. M. 2012. 100 idei, które zmieniły fotografię. TMC Art.