Geochemiczny zapis skażenia środowiska w rejonie historycznej eksploatacji rud Zn-Pb w okolicach Nowej Góry k. Krzeszowic

• Autorzy: Pasieczna A.

Warianty tytułu

EN

Geochemical record of environmental pollution of the Zn-Pb ore historic mine site around Nowa Góra near Krzeszowice (southern Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Obszar badań jest zlokalizowany w północno-zachodniej części województwa małopolskiego. Szczegółowe badania geochemiczne podjęto z uwagi na występowanie na tym terenie anomalii geochemicznych zespołu pierwiastków Pb-Zn-Cd, silnie zaznaczających się w środowiskach powierzchniowych Ziemi – glebach i osadach strumieniowych. Opracowanie prezentuje wybrane wyniki badań szczegółowego zdjęcia geochemicznego w skali 1:25 000 na arkuszu Nowa Góra, gdzie rudy cynkowo-ołowiowe były najbardziej intensywnie eksploatowane w latach 1800–1912. Gleby pobierano z głębokości 0,0–0,3 m z gęstością 16 próbek/km2. Odległość między miejscami pobierania próbek na ciekach wynosiła 250 m. Zawartość Ag, Al, As, Ba, Ca, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Mg, Mn, Ni, P, Pb, S, Sr, Ti, V i Zn oznaczano metodą ICP-AES, a Hg – metodą CV-AAS po roztworzeniu próbek w wodzie królewskiej. W próbkach gleb oznaczono też pH i ich skład granulometryczny. Wyniki badań geochemicznych wykazały intensywne zanieczyszczenie gleb i osadów przez As, Cd, Hg, Pb i Zn w obszarach historycznego wydobycia i przeróbki rud Zn-Pb oraz na wychodniach triasowych dolomitów kruszconośnych.

EN

The surveyed area is located in the northwestern part of Małopolska Voivodship. Detailed, multi-media geochemical research has been conducted due to distinct geochemical anomalies of Pb–Zn–Cd in soils and stream sediments in this region. The report presents some research results of detailed geochemical mapping at scale 1:25 000 on the Nowa Góra map sheet. Lead and zinc ores were extensively exploited in this area from 1800 to 1912. The topsoil (0.0–0.3 m) was sampled at a sampling density of 16 sites per km2. The distance between watercourse sampling sites was about 250 m. Concentration of Ag, Al, As, Ba, Ca, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Mg, Mn, Ni, P, Pb, S, Sr, Ti, V and Zn was determined by the ICP-AES method, and of Hg – by the CV-AAS method, following a hot aqua regia digestion. In addition, grain size distribution and pH were determined in topsoil samples. Geochemical studies have indicated that the topsoil and stream sediments are extremely contaminated with As, Cd, Hg, Pb, Zn in the vicinity of historical Zn-Pb mines and processing facilities as well as in areas where the soils are developed on outcrops of Middle Triassic Zn–Pb ore-bearing dolomites.

Słowa kluczowe

PL

zanieczyszczenie środowiska; gleby; osady strumieniowe; metale ciężkie; region śląsko-krakowski

EN

environmental pollution; soils; stream sediments; heavy metals; Silesia-Cracow region

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2012
• Tom: nr 448 (2)
• Strony: 381--391
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., il., tab.

Twórcy

autor

Pasieczna A.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• [1] ATANASSOV I., ANGELOVA I.,1995 — Profile differentiation of Pb, Zn, Cd and Cu in soils surrounding Lead and Zinc smelter near Plovdiv (Bulgaria). Bulgar. J. Agricult. Sc., 1: 343-348.
• [2] ASLIBEKIAN O., MOLES R., 2003 — Environmental risk assessment of metals contaminated soils at silvermines abandoned mine site, Co Tipperary, Ireland. Environ. Geochem. Health, 25: 247-266.
• [3] CAPPUYNS V., SWENNEN R., VANDAMME A., NICLAES M., 2005 — Environmental impact of the former Pb-Zn mining and smelting in East Belgium. J. Geochem. Explor., 88: 6-9.
• [4] CICMANOVA S.,1996 — Hydrogeological and hydrogeochemical problems of the Smolnik pyrite deposit. Guide to excursion environmental geochemical baseline mapping in Europe: 12-15. Geological Survey of Slovak Republic, Spisska Nova Ves.
• [5] COTTER-HOWELLS J., THORNTON I., 1991— Sources and pathways of environmental lead to children in a Derbyshire mining village. Environ. Geochem. Health, 13: 127-135.
• [6] CYGORIJNI K., 1970 — Hutnictwo cynku w XIX wieku w okręgu krakowskim. Rudy i Metale 5: 280-283.
• [7] De VOS W., BATISTA M.J., DEMETRIADES A., DURIS M., LEXA J., LIS J., MARSINA K., O'CONNOR P.J., 2005 — Metallogenic mineral provinces and world class ore deposits in Europe. W: Geochemical Atlas of Europe. Part 1: 43-49. Geological Survey of Finland, Espoo.
• [8] GABLER H.E., SCHNEIDER J. 2000 — Assessment of heavy-metal contamination of floodplain soils due to mining and mineral processing in the Harz Mountains, Germany. Environ. Geol., 39: 774-782.
• [9] GÓRECKI J., SZWED E., 2005 — Pozostałości dawnego górnictwa kruszcowego na ziemi krzeszowickiej. Pr. Nauk Inst. Gór. PWroc., 111, Konf., 43.
• [10] GÓRECKI J., SZWED E., 2006 — Pozostałości dawnego górnictwa kruszcowego na ziemi krzeszowickiej. http://www.teberia.pl/
• [11] GÓRECKI J., SZWED E., 2011 — Dawne górnictwo. a.bloog.pl/
• [12] KAWULAK M., 1997 — Objaśnienia do mapy geologiczno-gospodarczej Polski 1:50 000, ark. Olkusz. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [13] KONDRACKI J., 2000 — Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• [14] KUREK S., PREIDL. M., 1992 — Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Olkusz. Wyd. Geol. Warszawa.
• [15] KUREK S., PREIDL. M., 1993 — Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, ark. Olkusz. Wyd. Geol. Warszawa.
• [16] KUREK S., SZUWARZYŃSKI M., 1999 - Historia górnictwa kruszcowego rejonie Trzebini, Chrzanowa i Jaworzna. Prz. Górn., 55, 11: 32-35.
• [17] LIS J., PASIECZNA A., 1995a — Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [18] LIS J., PASIECZNA A., 1995b — Atlas geochemiczny Górnego Śląska 1: 200 000. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [19] LISZKA J., ŚWIĆ E., 2000 — Zakłady Górniczo-Hutnicze „Bolesław". Dzieje - Wydarzenia - Ludzie. Bukowno.
• [20] NIEĆ M., KAWULAK M., SALAMON E., 2001 — Mapa geologiczno-gospodarczo-sozologiczna w skali 1:25 000 miasta i gminy Trzebinia. Inst. Gosp. Sur. Miner. i Energią, PAN, Kraków.
• [21] PASIECZNA A. (red.), LIS J., DUSZA-DOBEK A., GŁOGOWSKA M., GÓRECKI J., WITKOWSKA A., 2008 — Szczegółowa mapa geochemiczna Górnego Śląska 1:25 000. ark. Nowa Góra. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [22] SASS-GUSTKIEWICZ M., MAYER W., GÓRALSKI M., LEACH D.L., 2001 — Zawartość metali ciężkich w glebach na obszarach eksploatacji rud Zn-Pb w rejonach olkuskim i chrzanowskim. Warsztaty 2001. Przywracanie wartości użytkowych terenom górniczym:189-208. PAN-IGSMiE, WUG, Kraków.
• [23] SWENNEN R., Van KEER I., De VOS W., 1994 — Heavy metal contamination in overbank sediments of the Geul river (East Belgium): Its relation to former Pb-Zn mining activities. Environ. Geol., 24: 12-21.
• [24] RIEUWERTS J., FARAGO M., 1996 — Heavy metal pollution in the vicinity of a secondary lead smelter in the Czech Republic. Applied Geochemistry, 11: 17-23.
• [25] THORNTON I., 1994 — Mining on the environmental; local, regional and global issues. App. Geochem., 11: 355-361.
• [26] VELITCHKOVA N., PENTCHEVA E. N., DASKALOVA N., 2003 — ICP - AES investigation on heavy metal water and soil pollution in Plovdiv Region (Bulgaria). Sc. Publ. Ecology, 141, Book 2. University of Plovdiv, Bulgaria.

Uwagi

PL

Artykuł w części czwartej pt. Złoża metali dla nowoczesnych technologii