Przebieg zjawisk lodowych na rzece Łebie w aspekcie zmian klimatycznych w latach 1951-2010

• Autorzy: Łukaszewicz Jan Tadeusz , Jawgiel Kamil

Warianty tytułu

EN

Course of ice phenomena on the Łeba River in the context of climate change in the years 1951-2010

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia charakterystykę częstości występowania oraz przebiegu i zmienności zjawisk lodowych na rzece Łebie w latach 1951-2010. Analizę opracowano na tle zachodzących zmian klimatycznych, ze szczególnym uwzględnieniem zmian temperatury powietrza w okresach 10-letnich. W pracy uwzględniono także zmienność termiki okresów zimowych, uzależnioną od przebiegu cyrkulacji atmosferycznej. Praca jest także próbą stworzenia metodologii badań zjawisk lodowych przy wykorzystaniu geograficznych systemów informatycznych (GIS). Autorzy pracy wykorzystali liczne wskaźniki i metody, zarówno matematyczne, jak i statystyczne, aby przedstawić rozwiązanie postawionego w temacie problemu zarówno na tle czasowym, jak i przestrzennym.

EN

The article presents a characteristics of the frequency and the course and variability of ice phenomena on the Łeba River in the years 1951-2000. The analysis was based on the climate change, with particular regard to the changes in the air temperature in ten-year periods. The study also takes into account the variability of winter periods thermal conditions, depending on the course of atmospheric circulation. The article also constitutes an attempt at creation of the ice phenomena research methodology using geographic information systems (GIS). The authors used numerous indicators and methods, mathematical as well as statistical ones, to present the solution to this problem in time and spatial terms.

Słowa kluczowe

PL

Łeba rzeka; zmiany klimatyczne; zjawiska lodowe

EN

Łeba river; climate change; ice phenomena

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Gospodarka Wodna
• Rocznik: 2019
• Tom: Nr 1
• Strony: 24--30
• Opis fizyczny: Bibliogr. 48 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Łukaszewicz Jan Tadeusz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych Instytut Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego Zakład Hydrologii i Gospodarki Wodnej

autor

Jawgiel Kamil

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych Instytut Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego Zakład Hydrologii i Gospodarki Wodnej

Bibliografia

• [1] Allan J.D. 1998. Ekologia wód płynących, PWN, Warszawa.
• [2] Baranowski D. 2008. Warunki klimatyczne Ustki. Słupskie prace geograficzne nr 5, Wyd. Akademii Pomorskiej w Słupsku, Słupsk. s. 101-111.
• [3] Braniecki A., L. Biegała. 1985. Charakterystyka przebiegu zlodzenia Wisły przed i po spiętrzeniu stopniem Włocławek, [w:] W. Majewski (red.) Powódź zatorowa na Wiśle w rejonie Zbiornika Włocławek w zimnie 1982 r., Komitet Gospodarki Wodnej PAN, Ser. Monografie, Wyd. Geol., Warszawa, s. 50- 67.
• [4] Choiński A., M. Ptak, R. Skowron. 2014. Tendencje zmian zjawisk lodowych jezior Polski w latach 1951-2010. Przegląd Geograficzny, 86,1, s. 23-40.
• [5] Fac-Beneda J. 2005. Komentarz do Mapy Hydrograficznej Polski w skali 1:50 000, arkusz N-33-60-A Lębork Zachód, Główny Geodeta Kraju, Polkart, Rzeszów.
• [6] Fac-Beneda J. 2005. Komentarz do Mapy Hydrograficznej Polski w skali 1:50 000, arkusz N-33-60-B Lębork Wschód. Główny Geodeta Kraju, Polkart, Rzeszów.
• [7] Filipiak J. 2004. Zmienność temperatury powietrza na Wybrzeżu i Pojezierzu Pomorskim w drugiej połowie XX w, Wyd. IMGW, Warszawa.
• [8] Gerstmannowa E., E. Florek, P. Konarski. 2001. Walory i zagospodarowanie turystyczne parku. [w]: Materiały do monografii przyrodniczej regionu gdańskiego. Tom. 5. Park Krajobrazowy Dolina Słupi, (Gerstmannowa E. red.). Wydawnictwo Gdańskie, Gdańsk.
• [9] Girjatowicz J. 2007. Katalog zlodzenia i warunków termicznych polskiego wybrzeża. Wyd. Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• [10] Girjatowicz J. 2015. Walory turystyczne wybranych zjawisk lodowych na przykładzie południowego wybrzeża Bałtyku. Turyzm 25(1): 79-87.
• [11] Gołek. J. 1957. Zjawiska lodowe na rzekach polskich, Prace PIHM, 48, Wydawnictwa Komunikacyjne, Warszawa.
• [12] Gołek J. 1964. Zlodzenie rzek polskich. Prace PIHM, 63, Wydawnictwa Komunikacyjne, Warszawa.
• [13] Gorączko M., B. Pawłowski. 2014. Przebieg zjawisk lodowych na Warcie w rejonie Uniejowa, Tom 3, Biuletyn Uniejowski.
• [14] Graf R. 2015. Zmiany termiki wód Warty w profilu łączącym pradolinny i przełomowy odcinek doliny (Nowa Wieś Podgórna - Śrem - Poznań). [W:] Monografie Komisji Hydrologicznej PTG, Nowoczesne metody i rozwiązania w hydrologii i gospodarce wodnej. Absalon D., Matysik M., Ruman M. (red.), Komisja Hydrologiczna PTG, PTG Oddział Katowice, s. 177-194.
• [15] Grześ M. 1991. Zatory i powodzie zatorowe na dolnej Wiśle - mechanizmy i warunki, IGiPZ PAN, Warszawa.
• [16] Grześ M. 1991. Rola zjawisk lodowych w kształtowaniu koryta dolnej Wisły. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Nauki Matematyczno-Przyrodnicze, Geografia, 103, Wydawnictwo UMK, Toruń, s. 113-128.
• [17] Grześ M., B. Pawłowski. 2006. Metody identyfikacji zatorowych odcinków rzek. In: Idee i praktyczny uniwersalizm geografii: geografia fizyczna (red). P. Gierszewski, M.T. Karasiewicz (eds.), Dokumentacja Geograficzna, 32, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 94-98.
• [18] Kondracki J. 2009. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
• [19] Kornaś M. 2014. Ice phenomena in the Warta River in Poznań in 1961-2010. Questiones Geographice, 33, 1, s. 51-59.
• [20] Kożuchowski K., J. Degirmendžic. 2002. Wskaźnik cyrkulacji a temperatura powietrza w Polsce. [W:] A. Marsz, A. Styszyńska (red.). Oscylacja Północnego Atlantyku i jej rola w kształtowaniu zmienności warunków klimatycznych i hydrologicznych Polski, Akad. Morska w Gdyni, 111-128.
• [21] Kożuchowski K. 2000. (red.), Pory roku w Polsce. Sezonowe zmiany w środowisku a wieloletnie tendencje klimatyczne, Łódź.
• [22] Kożuchowski K. 2011. Klimat Polski. Nowe spojrzenie, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• [23] Lorenc H. 1998. Ocena stopnia realizacji programu „Obserwacje meteorologiczne i badania klimatyczne w systemie Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego» oraz syntez uzyskanych wyników badań za okres 1994-1997. ZMŚP [w]: Kostrzewski A. (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska przyrodniczego, funkcjonowanie i tendencje rozwoju geoekosystemów Polski. Materiały z IX Sympozjum ZMŚP Storkowo, 2-4, Bib. Mont. Środ., Warszawa.
• [24] Łukaszewicz J.T. 2016. Przebieg i charakter zjawisk lodowych na rzece Słupi w latach 1960-2013. Słupskie Prace Geograficzne, 12: 5-20 2016a.
• [25] ЛУКАШЕВИЧ Я.С 2016. Ход, характер и изменчивость ледовых явлений в нижнем и среднем течении реки Лупава в аспекте климатических изменений (изменения температуры воздуха) и антропогенного влияния. [БУ:] Вода: проблеми та шляхи виршення. Збiрник статей. Науково-практичноï конференцïï Рiвне: 143-149. 2016b.
• [26 Łukaszewicz J.T., K. Jawgiel. 2016. Przebieg i charakter zjawisk lodowych na rzece Łebie. Badania Fizjograficzne, Seria A, Geografia Fizyczna: 97-116. 2016c.
• [27] Łukaszewicz J.T. 2017. Częstość i charakter występowania zjawisk lodowych w dolnym biegu rzeki Wieprzy w aspekcie zmian klimatycznych, ze szczególnym uwzględnieniem zmian temperatury powietrza. Monografie. Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce. Nauki Przyrodnicze, część II. Wydawnictwo Młodzi Naukowcy 5: 69-74, 2017a.
• [28] Łukaszewicz J.T. 2017. Przebieg i charakter zjawisk lodowych na wybranych odcinkach rzek Przymorza o wysokim stopniu antropopresji na tle zmian klimatycznych zachodzących w strefie brzegowej Bałtyku. Acta Sci. Pol. Architectura 16(1): 93-113. 2017b.
• [29] ЛУКАШЕВИЧ Я.Т 2017. Xод, характер и изменчивость ледовых явлений в нижнем течении реки Реги в аспекте климатических изменений, а именно изменения температуры воздуха (Nature and variability of the ice phenomena in lower reachers of the Rega River in the context of the climate changes). Современные проблемы водохранилищ и их водосборов. Труды VI Международной научно-практической конференции., Гидробиология и ихтиология. Вопросы гидрологии и геоэкологии., Россия, г. Пермь. 2017, том. (3): 124-130, ISBN 978-5-7944-2913-8 (т.3), ISBN 978-5-7944-2910-7. 2017c.
• [30] Magnuson J.J., D.M. Robertson, D.J. Benson, R.H. Wynne, D.M. Livingstone, T. Arai, R.A. Assel, R.G Barry, V. Card, E. Kuusisto, N.G. Granin, T.D. Prowse, K.M. Stewart, V.S. Vuglinski. 2000. Historical trends in lake and river ice cover in the Northern Hemisphere. Science, 2 8 9/2 0 0 0: 1743-1746.
• [31] Majewski W. 1985. Opory przepływu wywołane pokrywą lodową. In: W. Majewski (ed.), Powódź zatorowa na Wiśle w rejonie zbiornika „Włocławek” w zimie 1982 r., Komitet Gospodarki Wodnej PAN, Seria Monografie, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, s. 218-225.
• [32] Majewski W. 1987. Wpływ pokrywy lodowej na charakterystykę hydrauliczną zbiorników przepływowych na rzekach nizinnych na przykładzie zbiornika Włocławek, Prace Instytutu Budownictwa Wodnego PAN, nr. 15. Gdańsk.
• [33] Majewski W. 2009. Przepływy w korytach otwartych z uwzględnieniem zjawisk lodowych, Monografie IMGW, Warszawa.
• [34] Marsz A., A. Styszyńska. 1999. Oscylacja Północnego Atlantyku a długość okresu wegetacyjnego w Polsce. Przegl. Geofiz. 44.
• [35] Marsz A., E. Żmudzka. 1999. Oscylacja Północnego Atlantyku a długość okresu wegetacyjnego w Polsce. Przegl. Geofiz. 44.
• [36] Marsz A. 2001. Stan termiczny Północnego Atlantyku a reżim termiczny zim na polskim wybrzeżu Bałtyku. Wyższa Szkoła Morska w Gdyni.
• [37] Niedźwiedź T. 2002. Relacje między NAO a wskaźnikami cyrkulacji nad Polską. [W:] A. Marsz A. Styszyńska, 2001: Oscylacja Północnego Atlantyku i jej rola w kształtowaniu zmienności warunków klimatycznych i hydrologicznych Polski, Akad. Morska w Gdyni, 87-97.
• [38] Pawłowski B. 2008. Wieloletnia zmienność przebiegu zjawisk lodowych na Wiśle w Toruniu, Gospodarka Wodna, 2, Wydawnictwo SIGMA-NOT, Warszawa, s. 49-53. 2008a.
• [39] Pawłowski B. 2008. Zmienność geometrii koryta dolnej Wisły w okresie zlodzenia rzeki, Gospodarka Wodna, 7, Wydawnictwo SIGMA-NOT, Warszawa, s. 276-280. 2008b.
• [40] Pawłowski B., I. Sobota. 2012. Zlodzenie dolnej Wisły powyżej zapory we Włocławku zima 2011 r., Gospodarka Wodna, 2, Wydawnictwo SIGMA-NOT, Warszawa, s. 74-77.
• [41] Philip G.M., D.F. Watson. 1982. A Precise Method for Determining Contoured Surfaces. Australian Petroleum Exploration Association Journal 22: 205-212.
• [42] Przybylak R., G. Wójcik, K. Marciniak. 2003. Wpływ Oscylacji Północnoatlantyckiej i Arktycznej na warunki termiczne chłodnej pory roku w Polsce w XVI-XX wiekach, Przegl. Geofiz. 48, 1-2, 61-74.
• [43] Ptak M., A. Choiński, I. Kirviel. 2016. Longterm water temperature fluctuations in coastal rivers (southern Baltic in Poland). Bulletin of Geography, Physical Geography Series. No. 11: 35-42.
• [44] Watson D.F., G.M. Philip. 1985. A Refinement of In- verse Distance Weighted Interpolation. Geoprocessing 2: 315-327.
• [45] Wiejaczka Ł. 2011. Wpływ zbiornika wodnego „Klimówka” na abiotyczne elementy środowiska w dolinie rzeki Ropy. Prace Geograficzne 229. Warszawa IGiPZ PAN. 2011.
• [46] Wokroj J. 1954. Powodzie zatorowe i walka z nimi. Gospodarka Wodna, 4, 141-142.
• [47] Woś A. 1999. Zarys klimatu Polski. Wyd. 2, UAM, Poznań.
• [48] Wrzesiński D., A. Brychczyński. 2014. Zróżnicowanie reżimu odpływu rzek w północno-zachodniej Polsce, Badania Fizjograficzne R.V. seria A. Geografia fizyczna (A65), s. 261-274.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).