Glicerol (aerozol). Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

• Autorzy: Konieczko K. , Czerczak S.

Warianty tytułu

EN

Glycerol(aerosol)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Glicerol należy do alkoholi wielowodorotlenowych. W temperaturze pokojowej jest przezroczystą, bezbarwną i prawie bezwonną, oleistą cieczą o słodkim smaku. Charakteryzuje się bardzo małą prężnością par: w temperaturze 25 °C stężenie pary nasyconej jest mniejsze niż 1 mg/m'’, a w temperaturze 50 °C wynosi około 11 mg/m3.Glicerol powstaje w wyniku hydrolizy tłuszczów jako produkt uboczny przy produkcji mydła. Obecnie na skalę przemysłową otrzymuje się go metodami syntetycznymi. Glicerol znalazł szerokie zastosowanie w różnorodnych gałęziach przemysłu, m.in. w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym, kosmetycznym, włókienniczym i spożywczym.Glicerol może być wchłaniany przez organizm drogą inhalacyjną (mgły glicerolu) oraz z przewodu pokarmowego. Przy narażeniu inhalacyjnym efektem krytycznym glicerolu jest działanie drażniące na błony śluzowe dróg oddechowych.Brakuje doniesień o ostrych zatruciach glicerolem w warunkach narażenia zawodowego. Dane, dotyczące szkodliwego działania glicerolu na ludzi, pochodzą z obserwacji pacjentów, którym podawano glicerol. Głównymi objawami ubocznymi spożycia dużych dawek glicerolu są: ból i zawroty głowy, nudności i wymioty, rzadziej - biegunka, zwiększone pragnienie, dezorientacja i hiperglikemia. Może wystąpić arytmia, obrzęk płuc i zastoinowa niewydolność serca. Glicerol, podany dożylnie, może wywołać: drgawki, porażenie, hemolizę, hemoglobinurię i niewydolność nerek. Kontakt nierozcieńczonej substancji z okiem powoduje silne uczucie pieczenia i łzawienie, nie stwierdzono natomiast uszkodzeń oka. Nie zaobserwowano żadnych skutków toksycznego działania glicerolu w badaniu na ochotnikach, którym podawano glicerol z pożywieniem w dawce 110 g/dzień przez 50 dni. Ostra toksyczność glicerolu u zwierząt laboratoryjnych jest mała; wartości DL50 - w przypadku podania drogą dożołądkową, dootrzewnową i dożylną - dla różnych gatunków zwierząt wahają się od kilku do kilkudziesięciu gramów na kilogram masy ciała. Znacznie mniejsze wartości DL50 wyznaczono przy podaniu podskórnym: około 100 mg/kg m.c. Glicerol wykazuje małą toksyczność ostrą po podaniu drogą dermalną. Podanie na skórę królików 18 700 mg/kg m.c. substancji nie spowodowało śmierci zwierząt. Bez względu na sposób podania głównym skutkiem narażenia ostrego jest stymulacja układu nerwowego. Letalne dawki powodowały takie objawy, jak: niepokój, niewielka sinica, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszony a następnie zwolniony oddech, osłabienie, diureza, drżenie, zapaść, śpiączka i śmierć. Ponadto po podaniu podskórnym, a także w niektórych przypadkach po dożylnym lub dootrzewnowym obserwowano hemoglobinurię. W badaniach toksyczności krótkoterminowej i przewlekłej na zwierzętach nie stwierdzono działania układowego tej substancji. W 13-tygodniowym eksperymencie (podanie inhalacyjne) na szczurach wyznaczono wartość NOEL - 167 mg/nr1 (przy większych stężeniach obserwowano niewielką metaplazję nabłonka wyściełającego podstawę nagłośni, spowodowaną, zdaniem badających, słabym działaniem drażniącym glicerolu). Na podstawie wyników badań na zwierzętach można stwierdzić, że glicerol wykazuje słabe działanie drażniące na oczy i nie wykazuje działania drażniącego na skórę. Nie stwierdzono działania mutagennego, rakotwórczego, embriotoksycznego, teratogennego ani wpływu glicerolu na rozrodczość. Alkohol ten nie był klasyfikowany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) pod względem działania rakotwórczego. W Polsce nie ustalono dotychczas wartości normatywów higienicznych glicerolu. W większości państw przyjęto za wartość NDS 10 mg/m3. Należy podkreślić, że narażenie na pary glicerolu w środowisku pracy jest problemem drugorzędnym. Wynika to z właściwości fizykochemicznych substancji: ma ona bardzo małą prężność par, a stężenie pary nasyconej w temperaturze 25 °C wynosi 0,78 mg/m3. Potwierdza to także brak doniesień o zatruciach ludzi w warunkach przemysłowych, pomimo powszechnego stosowania tej substancji. W specyficznych warunkach, np. przy pracach związanych z rozpryskiwaniem ciekłego glicerolu lub podczas parowania rozgrzanego glicerolu z dużych powierzchni, istnieje możliwość powstawania aerozolu. Wykorzystując do obliczenia największego dopuszczalnego stężenia wartość NOEL (167 mg/m3) dla działania drażniącego glicerolu, wyznaczoną w 13-tygodniowym (podanie inhalacyjne) doświadczeniu na szczurach, otrzymano wartość NDS równą 21 mg/m3 (przyjęto współczynniki niepewności: związany z wrażliwością osobniczą - 2, związany z różnicami międzygatunkowymi - 2 oraz związany z przejściem z badań krótkoterminowych do przewlekłych - 2). Wartość ta jest mniej więcej 27-krotnie większa od wartości stężenia pary nasyconej glicerolu w temperaturze pokojowej. Aby wyeliminować możliwość powstawania uciążliwych warunków pracy w przypadku narażenia na mgły glicerolu (uczucie dyskomfortu, pogorszenie warunków widzenia itp.), proponuje się ustalenie wartości NDS glicerolu na poziomie 10 mg/mJ. Należy podkreślić, że jest to sytuacja bardzo podobna do sytuacji glikolu dietylenowego (NDS = 10 mg/m3), rozpatrywanej wcześniej przez zespół ekspertów. W tym ostatnim przypadku znaczne zanieczyszczenie środowiska pracy było również możliwe tylko podczas powstawania aerozoli. Ze względu na fakt, że przy stężeniach większych niż 10 mg/nr3 występuje uczucie dyskomfortu i pogorszenie warunków widzenia, nie ma podstaw do ustalenia wartości NDSCh glicerolu. Nie ma również podstaw do ustalenia wartości DSB glicerolu.

EN

Glycerol is a clear, colorless and almost odourless, slight volatile oily liquid with sweet taste. Glycerol is widely used as a solvent and as a component of paints, varnishes, printing inks and adhesives. It is also used as an intermediate in the farmaceutical and chemical industry and as a plastificator in the textile industry. Both acute and long-term toxicity is low. No carcinogenic, mutagenic and reproductive effects were documented. Based on animal data glycerol causes only slight eye irritation and it is not irritating to the skin. No observed effect level (NOEL) was established at 167 mg/mJ for the effects connected with irritation based on results of 13-week inhalation experiment on rats. Therefore The Expert Group of Chemical Agents established the 8-hour TWA value of 10 mg/nr1 for aerosol of glycerol. No STEL and BEI were recommended.

Słowa kluczowe

PL

glicerol; działanie drażniące; narażenie zawodowe

EN

glycerol; iritation; occupational exposure

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2003
• Tom: Nr 3 (37)
• Strony: 125--148
• Opis fizyczny: Bibliogr. 68 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Konieczko K.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

autor

Czerczak S.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

Bibliografia

• 1. ACGIH (1992) Documentation. Glycerin mist.
• 2. ACGIH (1999) TLVs and BEIs.
• 3. ALDRICH (1999-2000) Katalog firmy ALDRICH
• 4. Andreson i in. (1950) [. za: IUCLID 1996[.
• 5. Andreson i in. (1950) [cyt. za: IUCLID1996; RTECS 1999].
• 6. Anderson i in. (1959) [cyt. za: JECFA 1976 a],
• 7. Arzneimittel-Forschung (1976) [cyt. z: IUCLID 1996].
• 8. Arzneimittel-Forschung (1978) [cyt. za: IUCLID 1996; RTECS 1999].
• 9. Arzneimittel-Forschung (1978) [cyt. za: RTECS 1999],
• 10. Atlas Chemical Co. (1969) [cyt. za: IECFA 1976 b],
• 11. BD3RA (1987) Toxicity profile. Glycerol [cyt. za: IUCLID 1996].
• 12. CANCER (1992-1999) [Komputerowa baza danych [.
• 13. CHEMINFO (1999) [Komputerowa baza danych].
• 14. CHRIS, Chemical hazard response information system (1999) [Komputerowa baza danych].
• 15. Clark C.R. i in. (1979) Toxicological assessment of heat transfer fluids proposed for use in solar energy applications. Toxicol. Appl. Pharmacol. 19, 529-535 [cyt. za: IUCLID 1996]
• 16. Deichmann W. (1941) Glycerol. Industrial Hygiene Supplement, Industrial Medicine 2(1), 5-6 [cyt. za: NIOSHTIC 1999],
• 17. Delaware State Med. I. (1959) [cyt. za: IUCLID 1996; RTECS 1999].
• 18. Doolittle D.J. i in. (1988) The genotoxic activity of glycerol in an in vitro test battery. Food Chem. Toxicol. 26, 631-635 [cyt. za: IUCLID 1996],
• 19. Drugs in lapan (1982) [cyt. za: IUCLID 1996; RTECS 1999],
• 20. EINECS Plus (1991) [Komputerowa baza danych].
• 21. Farm. Zh. Kiev (1977)] [cyt. za: IUCLID 1996; RTECS 1999],
• 22. Federation Proceedings of Am. Soc. Exp. Biol. (1945)] [cyt. za: IUCLID 1996; RTECS 1999].
• 23. FLUKA (2000) Katalog firmy FLUKA.
• 24. Glikol dietylenowy (1990) Dokumentacja proponowanych poziomów narażenia zawodowego. Łódź, Międzyresortowa Komisja ds. Wykazu NDS i NDN.
• 25. Grant W.M. (1993) Toxicology of eye. 4th ed. IL., Sprinfield, Charles C. Thomas Publisher, 744-746.
• 26. Guide to occupational exposure values (1999) ACGfflL
• 27. Hagnevik K. i in. (1974) Glycerol-induced haemolysis with haemoglobinuria and acute renal failure. Report of three cases. Lancet, 75-77.
• 28. Hawley's condensed chemical dictionary (1993) 12th ed. New York, Van Nostrand Reinhold Co. 566-567.
• 29. Haworth S. i in. (1983) Salmonella mutagenicity test results for 250 chemicals. Environmental Mutagenesis, 1 supp., 3-142 [cyt. za: IUCLID 1996].
• 30. Hine C.H. i in. (1953) Comparative toxicity of synthetic and natural glycerin. Ind. Hyg. and Occup. Med. 7, 282-291.
• 31. HSDB, Hazardous substances data base (1999) [Komputerowa baza danych],
• 32. ILO, International Labour Office (1981) Encyclopaedia of occupational health and safety. Genewa, 971-972.
• 33. lnayama Y. i in. (1986) Effects of gycerol on 4-nitroquinolinone 1-oxide induced pulmonary tumorigenesis in ddY mice. lap. J. Cane. Res. 77(2), 103-105 [cyt. za: NIOSHTIC 1999].
• 34. IPCS, International programme of chemical safety (1999) [W]: INCHEM 1 [Komputerowa baza danych].
• 35. Ischidate M. jr i in. (1984) Food Chem. Toxicol. 22, 623 [cyt. za: IUCLID 1996].
• 36. IUCLID (1996) [Komputerowa baza danych],
• 37. IECFA, loint FAOAVHO Expert Commitee on Food Additives (1976 a) Toxicological evaluation of certain food additives. [W]: INCHEM 1999/1.
• 38. IECFA (1976 b) Toxicological evaluation of certain food additives. [W]: INCHEM 1999/1, 5-6.
• 39. IECFA (1976 c) Toxicological evaluation of certain food additives. [W]: INCHEM 1999/1, 7.
• 40. JECFA (1976 d) Toxicological evaluation of certain food additives. [W]: INCHEM1999/1, 5.
• 41. I. Ind. Hyg. Toxicol. (1941) [cyt. za: IUCLID 1996; RTECS 1999],
• 42. Kopfi in. (1951)] [cyt. za: IECFA 1976 d],
• 43. Martindale (1996) The extra pharmacopoeia. 31th ed. London, Royal Pharmeceutical Society, J.E.F. Reynolds, 1711-1712.
• 44. MEDLINE (1966-1999) [Komputerowa baza danych].
• 45. Motoyoshi K. i in. (1984) Cosmetics and toiletries 99, 83-91.
• 46. NIOSH (1998) Pocket guide to chemical hazards.
• 47. NIOSHTIC (1999) [Komputerowa baza danych],
• 48. Nonaka M. (1989) DNA repair tests on food additives Environ. Mol. Mutagen., 14 supp., 143 [cyt. za: IUCLID 1996],
• 49. Nowak H. i in. (1979) Badania histologiczne i histochemiczne wpływu podawania hiperosmotycznego roztworu glicerolu na nerkę szczura. Pat. Pol. 30(1), 61-70.
• 50. Nyrek S. (1976) Chemia organiczna. Warszawa, PWN, 132-134.
• 51. Podlewski J.K., Chwalibóg-Podlewska A. (1994) Leki współczesnej terapii. Wyd. 11. Warszawa, Fundacja Buchnera, 308.
• 52. Raport N.T.I.S. (1975) US Department of Commerce [cyt. za: IUCLTD 1976].
• 53. Renne R.A. i in. (1992) 2-week and 13-week inhalation studies of aerolized glycerol in rats. Inhalation Toxicology. 4(2), 95-111.
• 54. RTECS, Registry of toxic effects of chemical substances (1999) National Institute for Occupational Safety and Health [Komputerowa baza danych].
• 55. Research Communications in Chem. Pathology and Pharmacology, 1987 [cyt. za IUCLID1996; RTECS 1999].
• 56. Shimizu H. i in. (1985) The results of microbial mutation test for forty-three industrial chemicals. Jap. J. Ind. Health 27, 400 [cyt. za: IUCLID 1996
• 57. SIGMA (1999) The digital Sigma catalogue.
• 58. Soderholm S.C. i in. (1991) Method of measuring the total deposition efficiency of volatile aerosols in humans. J. Aerosol Sei. 22(7), 917-926.
• 59. Solvay S.A. (1987) Duphar report 56645/14/87 [cyt. za: IUCLID 1996],
• 60. Stolzenberg S.J., Hine C.H. (1979) Mutagenicity of halogenated and oxygenated three-carbon compounds. J. of Toxicol, and Environ. Health 5, 1149-1158 [cyt. za: IUCLID 1996].
• 61. TOXLINE (1981-1999) [Komputerowa baza danych].
• 62. Venable J.R. i in. (1980) A fertility study of male employees engaged in the manufacture of glycerine. J. Occup. Med. 22(2), 87-81.
• 63. Wegener H. (1953) Uber die Fortpflanzung der Ratte nach Einwirkung von Diaetylenglykol. Arch. Exper. Path. u. Pharmakol. 220, 414-417.
• 64. Welch K.M.A. i in. (1974) Glycerol induced haemolysis. Lancet, 416-417.
• 65. Wiebe J.P., Barr K.J., Buckingham K.D. (1989) Sustained azoospermia in Squirrel Monkey, Saimiri Sciureus, resulting from a single intratesticular glycerol injection. Contraception 39, 447-457.
• 66. Wiebe J.P., Barr K.J. (1984) The control of male fertility by 1,2,3-trihydroxypropane (THP, glycerol): rapid arrest of spermatogenesis without altering libido, accessory organs, gonadal steroidogenesis and serum testosterone. Contraception 29, 291-301.
• 67. Wilson J., Clapp M.J.L., Conning D.M. (1978) Effect of glycerol on local and systemic carcinogenicity of topically applied tobacco condensate. Br. J. Cane. 38(2), 250-257.
• 68. Witschi H. i in. (1989) Effects of glycerol on lung and liver tumor development. Fundamental and Applied Toxicology 13(1), 174-180.