Ilościowa i przestrzenna charakterystyka podatności na destrukcję gleb użytków rolnych w Polsce

• Autorzy: Czyż E. A.

Warianty tytułu

EN

Quantitative and spatial characteristic of sensitivity of Polish agricultural soils to destruction

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono ilościową i przestrzenną charakterystykę podatności na destrukcję gleb użytków rolnych w Polsce, określoną na podstawie zawartości łatwo-dyspergującego iłu RDC (readily-dispersible clay) w warstwie ornej, przy zastosowaniu turbidimetru firmy HACH 2100AN. Obliczono równania pedotransferu danych glebowych, określające wysoce istotną zależność zawartości łatwo-dyspergującego iłu od zawartości iłu koloidalnego i substancji organicznej. W oparciu o bazę danych znajdującą się w IUNG Puławy, obejmującą 40900 gleb Polski i program GIS – ArcView (3.2) wykonano przestrzenne opracowanie danych w postaci numerycznej mapy podatność gleb Polski na destrukcję. Stwierdzono, że gleby użytków rolnych w wydzielonych pięciu klasach podatności gleb na destrukcję w stosunku do całego obszaru użytków rolnych Polski 18435687 ha (100%) zajmują następującą powierzchnię (ha, %): I. gleby bardzo silnie podatne - 264 582 ha (1,4%); II. silnie podatne - 11 008 559 ha (59,7%); III. podatne - 6 891 638 ha (37,4%); IV. słabo podatne - 229 664 ha (1,3%); V. bardzo słabo podatne - 41 243 ha (0,2%).

EN

The research was conducted on the basis of soil samples collected from arable layer (0-20 cm) from throughout Poland. The aim of the research was to estimate the sensitivity of soil for destruction in terms of the quantity of readily dispersible clay (RDC). The amount of clay, which is readily dispersible in water, was determined by a turbidimetric method in which the amount of light scattered from a suspension is measured. RDC was measured using a HACH 2100AN turbidimeter. Particle size distribution, organic matter content, water content, and exchangeable cations Ca, Mg, K and Na were also measured. A pedo-transfer function was developed which enabled prediction of RDC in terms of soil clay and organic matter contents. With a database of 40,900 Polish soils in GIS, a digital map (scale 1:1 000 000) was prepared showing predicted values of the sensitivity of Polish soils to destruction. This was done from all 16 voivodeships and for all Poland. In relation to all agricultural land (18435686ha=100%) soil was grouped in terms of its the following sensitivity classes: very high sensitivity – 1,4%; high sensitivity – 59,7%; sensitive – 37,4%; low sensitivity – 1,3%; very low sensitivity – 0,2%.

Słowa kluczowe

PL

ił łatwo-dyspergujący; RDC; podatność gleb; destrukcja; gleby użytków rolnych

EN

readily dispersible clay; RCD; sensitivity of soil; destruction; agricultural soils

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Rolniczej
• Czasopismo: Inżynieria Rolnicza
• Rocznik: 2005
• Tom: R. 9, nr 3
• Strony: 15--22
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., tab.

Twórcy

autor

Czyż E. A.

• Zakład Gleboznawstwa Erozji i Ochrony Gruntów, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach

Bibliografia

• Caron J., Kay B.D., Stone J.A. 1992. Improvement of structural stability of a clay loam with drying. Soil Sci. Soc. Am. J., 56: 1583-1590.
• Caron J., Kay B.D. 1992. Rate of response of structural stability to change in water content: Influence of cropping history. Soil Tillage Res, 25: 167-185.
• Czyż E.A. 2003. Podatność na destrukcję gleb użytków rolnych w Polsce. Pam.Puł., 13: 21-31.
• Czyż E.A. 2002. Dyspersyjność koloidów glebowych jako miara stabilności struktury gleb w różnych warunkach środowiskowych i agrotechnicznych. Raport z realizacji projektu KBN nr. 5PO6B00217, IUNG Puławy 88.
• Czyż E.A., Dexter A.R., Terelak H. 2002. Content of readily-dispersible clay in arable layer of some Polish soils. Advances in GeoEcology 35, Editors Marcello Pagaliai & Robert Jones - Sustainable Land Management – Environmental Protection – A Soil Physical Approach. 115-124.
• Czyż E.A, Dexter A.R., Terelak H. 2002. Zawartość iłu łatwo-dyspergującego w glebie jako miara podatności gleb na destrukcję. Mat. IX Międzn. Symp. nt. ”Ekologiczne aspekty mechanizacji produkcji roślinnej”, Warszawa 19-20 września. 109-117.
• Dexter A.R. 1988. Advances in characterization of soil structure. Soil Tillage Res., , 11. 100-238.
• Dexter A.R., Czyż E.A. 2000. Effect of management on the dispersibility of clay in a sand soil. International Agrophysics, 14, 269-272.
• Dexter A.R., Chan K.Y. 2000. Soil mechanical properties as influenced by exchangeable cations. J.Soil Sci., 42: 219-226.
• Kay B.D., Dexter A.R. 1992. The influence of dispersible clay and wetting/drying cycles on tensile strength of a red-brown earth. Aust. J. Soil Res., 30: 297-310.
• Pojasek T., Kay B.D. 1990. Assessment of a combination of wet sieving and turbidity to characterise the structural stability of moist aggregates. Can. J.Soil. Sci., 70: 33-42.
• Terelak H., Motowicka-Terelak T., Pondel H., Maliszewska-Kordybach B., Pietruch Cz. 1999. Monitoring chemizmu gleb ornych Polski. Program badań i wyniki wstępne. IOŚ Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa. 70.
• Watts C.W., Dexter A.R., Dumitru E., Canarache A. 1996. Structural stability of two Romanian soils as influenced by management practices. Land Degradation & Development. 7. 217-238.