Podziemne obiekty geoturystyczne na terenie Polski

• Autorzy: Zagożdżon P. P. , Zagożdżon K. D.

Identyfikatory

DOI

10.5277/hm150217

Warianty tytułu

EN

Underground geotourist objects in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W opracowaniu zestawiono wybrane informacje dotyczące podziemnych obiektów turystycznych w Polsce, które mogą być traktowane jako atrakcje geoturystyczne. Wskazano obiekty naturalne (jaskinie – około 20), większą uwagę zwrócono na obiekty antropogeniczne: pogórnicze (18) i związane z działalnością wojskową (6). Z geoturystycznego punktu widzenia obiekty antropogeniczne umożliwiają poznanie budowy górotworu w bardzo zróżnicowanych geologicznie obszarach, gdzie prowadzono eksploatację tak różnorodnych surowców mineralnych, jak węgiel kamienny, sól kamienna, fluoryt, rudy Au, Ag, Pb, As, Cu, Fe, Ni i Sn oraz surowce skalne, takie jak krzemienie, kreda i piaskowce szklarskie. Ponadto dokumentują one 6,5 tys. lat historii górnictwa na terenie Polski. Obiekty te są rozmieszczone bardzo nierównomiernie. Ich znaczne skupiska znajdują się na Dolnym Śląsku oraz w rejonie śląsko-krakowskim, mniejsze – w Tatrach i na Kielecczyźnie, odosobnione obiekty zlokalizowane są w centralnej i wschodniej Polsce. Zwrócono uwagę na perspektywy i potrzebę udostępniania nowych obiektów tego rodzaju oraz na konieczność uregulowania formalnych wymogów odnośnie funkcjonowania takich tras.

EN

This paper summarizes selected information regarding underground tourist facilities in Poland which may be regarded as geotourist attractions. The article discusses the natural objects (about 20 caves) but more attention has been paid to the anthropogenic objects: post-mining (18) and those associated with military activity (6). From the geotourist point of view such anthropogenic facilities allow insights into the structure of the rock mass in areas of very diverse geology. They lead to the exploitation of such a variety of minerals like coal, rock salt, fluorite, as well as Au, Ag, Pb, As, Cu, Fe, Ni and Sn ores and rock materials, such as flint, chalk and sandstone for glass production. Moreover they document 6.5 thousand year history of mining on the territory of Poland. The distribution of these objects is very uneven. Significant groups are located in Lower Silesia and in the Silesia-Cracow region; smaller ones are in the Tatra Mountains and in the region of Kielce, while isolated objects are located in central and eastern Poland. Attention was paid to the perspectives and the need to create new objects of this kind and the need to regulate the formal requirements for the operation of such facilities.

Słowa kluczowe

PL

podziemne trasy turystyczne; kopalnie; jaskinie; turystyka; geoturystyka

EN

underground tourist route; mines; caves; tourism; geotourism

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Minera
• Czasopismo: Hereditas Minariorum
• Rocznik: 2016
• Tom: Vol. 3
• Strony: 267--279
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz., rys.

Twórcy

autor

Zagożdżon P. P.

• Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej, Na Grobli 15, 50-421 Wrocław

autor

Zagożdżon K. D.

• Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej, Na Grobli 15, 50-421 Wrocław

Bibliografia

• BUCZYŃSKI S., RZONCA B., 2014. Jaskinia Radochowska. Materiały Sympozjum Speleologicznego, 48: 52–53.
• CHMURA J., WÓJCIK A. 2009 – Adaptacja dąbrowskiej „Sztygarki” na podziemną trasę turystyczną. Górnictwo i Geoinżynieria 3, 1: 75–86.
• CHWAŁEK J., D’OBYRN K., DĘBKOWSKI R., PARCHANOWICZ J., 2012. Zabezpieczenie wyrobisk I poziomu Kopalni Soli Wieliczka w ramach „Trasy Górniczej”. Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury 4. Ofic. Wyd. Polit. Wr. Wrocław: 67–80.
• CSÁKY D., BUGAJ M., MISIUK Z., 2012. Badania 2000. Informator Archeologiczny. Narodowy Instytut Dziedzictwa: 8–11.
• DUDA Z. & HYDZIK J., 2009. Kopalnia soli Bochnia w drodze na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury 2. Ofic. Wyd. Polit. Wr. Wrocław: 67–79.
• FURMANKIEWICZ M., KRZYŻANOWSKI K., 2008. Podziemne relikty kopalni niklu w Szklarach. Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury 1. Ofic. Wyd. Polit. Wr. Wrocław: 51–60.
• geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/jaskinie_polski – witryna internetowa Centralna Baza Danych Geologicznych – PORTAL Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (dostęp: październik 2016).
• GOŁUB S., 2009. Podziemia kredowe w Chełmie – zarys historii eksploatacji górniczej. Mat. Symp. Speleologicznego 42: 34–37.
• GÓRNIAK M., JÓŹWIAK M., KASZA A., URBAN J, 2006. Przewodnik sesji terenowych. Materiały Sympozjum Speleologicznego, 40: 14–16.
• GRADZIŃSKI M., HERCMAN H., KICIŃSKA D., BARCZYK G., BELLA P., HOLÚBEK P., 2009. Kras tatrzański – rozwój wiedzy w ostatnich trzydziestu latach. Przegląd Geologiczny, 57: 674–684.
• GRADZIŃSKI M., KARDA Ł., PARTYKA J., SOBCZYK K., WOJTAL P., 2011. Jaskinia Ciemna. Materiały Sympozjum Speleologicznego 45: 18–22.
• groty.skansenpilicy.pl – witryna internetowa Podziemnej Trasy Turystycznej „Groty Nagórzyckie”(dostęp: październik 2016).
• GRUDZIŃSKA K., KASZA D., 2014. RIESE – geoturystyczna perła Gór Sowich. Hereditas Minariorum 1: 113−123.
• history-of-mining.pwr.wroc.pl – witryna internetowa Historia górnictwa na Wydziale Geoinżynierii, Górnictwa I Geologii Politechniki Wrocławskiej (dostęp: październik 2016).
• KASZA D., 2012. Zdjęcie geologiczne podziemnego obiektu Włodarz jako nowe źródło informacji o geologii i tektonice wybranych rejonów Gór Sowich. [W:] Drzymała J., Ciężkowski W. (red), Interdyscyplinarne zagadnienia w górnictwie i geologii 3: 107–121.
• kopalniaguido.pl – witryna internetowa Kopalnia Guido (dostęp: październik 2016).
• kopalnia.muzeum-dabrowa.pl – witryna internetowa Kopalni Ćwiczebnej w Dąbrowie Górniczej (dostęp: październik 2016).
• KOSTKA S., 2016. „Nowe” Partie Mastodonta. [W:] Ciężkowski W., Sawicki A., Stefaniak K. (red). Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie 50 lat od odkrycia. Wyd. Epograf. Blizne Łaszczyńskiego.
• KOŹMA J., CWOJDZIŃSKI S., IHNATOWICZ A., PACUŁA J., ZAGOŻDŻON P. P., ZAGOŻDŻON K. D. 2011. Możliwości rozwoju geoturystyki w regionie dolnośląskim na przykładzie wybranych projektów dotyczących inwentaryzacji i waloryzacji geostanowisk. [W:] Żelażniewicz A., Wojewoda J. & Cieżkowski, W. [red.] Mezozoik i Kenozoik Dolnego Śląska. WIND, Wrocław: 137–158.
• KRUPA J., DEC B., 2014. Atrakcyjność turystyczna i uzdrowiskowa kopalni soli w Polsce. Turystyka i Rekreacja 11: 121–131.
• LEWKOWICZ Ł. 2009 – Jaskinie turystyczne Tatr i Podtatrza. Materiały Sympozjum Speleologicznego 42: 74–76.
• LISOWSKA A. 2015 – Zagospodarowanie dużych form przekształcenia krajobrazu na cele turystyki na wybranych przykładach. Turyst. Kulturowa 5: 55–76.
• MADZIARZ M., 2013. Ścieżka turystyczno-dydaktyczna „Śladami dawnego górnictwa kruszców” jako alternatywa wobec postępującej degradacji historycznych obiektów górniczych na Dolnym Śląsku. Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury 3. Ofic. Wyd. Polit. Wr., Wrocław: 229–244.
• MADZIARZ M., MIZERA A., DĘBKOWSKI R., 2012. Projekt „Rekultywacja obszarów zdegradowanych działalnością górniczą na terenie gminy Mirsk z utworzeniem ścieżki śladami dawnego górnictwa kruszców” jako koncepcja kompleksowych działań w zakresie ochrony i wykorzystania dziedzictwa górniczego Dolnego Śląska. Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury 4. Ofic. Wyd. Polit. Wr. Wrocław: 273–289.
• MOSZNY J. 2012 – Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach jako ośrodek edukacji regionalnej i kulturalnej oraz geoturystyki na ziemi tarnogórskiej. Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultur 4. Ofic. Wyd. Polit. Wr. Wrocław: 291–301.
• muzeum.bedzin.pl/podziemia-będzińskie/podziemia-historia – witryna internetowa Muzeum Zagłębia w Będzinie (dostęp: październik 2016).
• D’OBYRN K.& WIEWIÓRKA W., 2010. Udostępnienie trasy specjalistycznej w kopalni soli „Wieliczka”. Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury 3. Ofic. Wyd. Polit. Wr. Wrocław: 342–358.
• orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/Projekty/8-020-379-2016/ – witryna internetowa Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej; Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego oraz ustawy o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw (dostęp: listopad 2016).
• SADOWSKI A., POBORSKA-MŁYNARSKA K., CZAPOWSKI G., 2007. Koncepcja wykorzystania i zagospodarowania wyrobisk poeksploatacyjnych Kopalni Soli „Kłodawa”. Mat. Warszt. Zagrożenia naturalne w górnictwie: 83–96.
• SIENICKA K., ZAGOŻDŻON P.P., 2010. Szczegółowe zdjęcie geologiczne obiektu „Osówka” (Kompleks „RIESE”. Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury 3. Wrocław.
• SŁOMKA T. (red.), 2012. Katalog obiektów geoturystycznych w obrębie pomników i rezerwatów przyrody nieożywionej. Wyd. AGH. Kraków.
• SŁOMKA T., DOKTOR M., JONIEC A., KICIŃSKA-ŚWIDERSKA A., 2006. Katalog obiektów geoturystycznych w Polsce. Wyd. AGH. Kraków
• SZEWCZYK R., 2005. Polska – fascynujący świat podziemi. Sport i Turystyka. Wyd. Muza S.A. Warszawa.
• URBAN J., 2006. Prawna i praktyczna ochrona jaskiń w Polsce. Chrońmy Przyrodę Ojczystą. Instytut Ochrony Przyrody PAN 62: 53–73.
• URBAN J., MARGIELEWSKI W. & KLASSEK G., 2010. Jaskinia Malinowska. Materiały Sympozjum Speleologicznego 44: 26–27.
• www.kopalnia-muzeum.pl – witryna internetowa Podziemnej Trasy Turystycznej Kopalni Węgla w Nowej Rudzie.
• www.kopalniasrebra.pl – witryna internetowa Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach (dostęp: październik 2016).
• ZAGOŻDŻON P. P. & ZAGOŻDŻON K. D., 2010. Podziemna trasa geoturystyczna w „Kopalni Złota w Złotym Stoku” – propozycja. Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury 3. Ofic. Wyd. Polit. Wr., Wrocław: 520-538.
• ZAGOŻDŻON P. P., ZAGOŻDŻON K. D., 2012. Budowa geologiczna górotworu w dostępnych sztolniach rejonu Krobicy–Przecznicy. Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury 4. Ofic. Wyd. Polit. Wr. Wrocław: 411–434.
• ZAGOŻDŻON P.P., ZAGOŻDŻON K.D., 2013. Udostępnione pogórnicze obiekty podziemne Dolnego Śląska jako zaplecze geoturystyczne. Przegl. Geol. 61, 1: 19–24.
• ZAGOŻDŻON P.P., ZAGOŻDZON K.D., 2016. Wybrane aspekty geoturystyki w Polsce – obiekty podziemne i geoturystyka miejska. Przegl. Geol. 64, 9: 739–750.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).