Zmiany chemizmu i geneza wód leczniczych Kamienia Pomorskiego w świetle wieloletniej eksploatacji

• Autorzy: Rasała M. , Krawiec A.

Warianty tytułu

EN

Changes of chemical composition and genesis of the healing waters of Kamień Pomorski in the perspective of multi-year exploitation

• Konferencja: Współczesne problemy hydrogeologii
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W uzdrowisku Kamień Pomorski występują wody lecznicze typu Cl–Na, I eksploatowane obecnie nowo wykonanym odwiertem Edward III. Nieczynne są ujęcia Józef w Dziwnówku i Kamień Pomorski IG 1 w Międzywodziu, w których stwierdzono podobny typ chemiczny wód. Dwa pierwsze otwory ujmują wodę z warstw jury dolnej, a IG 1 z utworów triasu. W artykule przeanalizowano zmiany składu chemicznego i izotopowego wód leczniczych eksploatowanych w Kamieniu Pomorskim. W pracy wykazano, że w trakcie eksploatacji otworów Edward I i Edward II skład chemiczny wody ulegał zmianom. W przypadku pierwszego otworu odnotowywano wzrost zawartości najważniejszych makroskładników, co można wiązać ze zwiększonym zasilaniem ascensyjnym w warunkach intensywnej eksploatacji. Pogarszający się stan techniczny otworu spowodował spadek mineralizacji wód oraz zawartości sodu i chlorków. W trakcie eksploatacji otworu Edward II następowały wahania składu chemicznego, przy czym dla większości próbek nie uzyskiwano stężeń składników większych od stanu początkowego. Podobna tendencja nastąpiła w zmianach składów izotopowych w wodzie z tego otworu w kierunku niższych wartości δ18O i δD względem starszych pomiarów. Wyniki badań izotopowych i gazów szlachetnych pozwalają przypuszczać, iż wody lecznicze z warstw jury dolnej należą do wód, które infiltrowały przed czwartorzędem. Dla nowo wykonanego otworu Edward III odnotowano wody o mineralizacji nieco wyższej niż dla otworu Edward II z końcowego okresu jego funkcjonowania. W trakcie dalszej eksploatacji nowego otworu można spodziewać się wzrostu mineralizacji solanki z uwagi na wzrastający udział zasilania ascensyjnego.

EN

Therapeutic waters of the chemical type Cl––Na+, I– are mined by newly made bore-hole Edward III in the Kamień Pomorski Spa. Other intakes of similar chemical water types as Józef in Dziwnówek and Kamień Pomorski IG 1 in Międzywodzie are not operated at present. The boreholes are screened in Lower Jurrasic sandstones and only the Kamień Pomorski IG 1 borehole is screened in Triassic strata. This paper analyses changes in chemical and isotopic compositions of waters in Kamień Pomorski. The study proves that during operation of boreholes for screening healing waters Edward I and Edward II the chemical composition was subject to change. For the first borehole, an increase of the most vital macro components content was noted, which might be associated with an increased ascending feeding under conditions of intensive operation. Degrading technical condition of the hole has resulted in decrease of water mineralization as well as content of sodium and chlorides. During operation of Edward II intake, the chemical composition was variable, while for the majority of samples, component concentrations did not exceed initial values. Similar trend pertained to the evolution of isotopic components in water at that bore hole towards lower values of δ18O and δD compared to earlier measurements. The results of analyses of isotopic components and noble gases suggest that therapeutic waters from Lower Jurassic horizons are rated among waters that infiltrated before the Quaternary period. For newly borehole Edward III, waters of mineralization slightly exceeding that of Edward from its final operation period as registered. For the course of further operation of new borehole, an increase of brine mineralization should be expected in connection with increasing portion of ascending feeding.

Słowa kluczowe

PL

wody mineralne i lecznicze; analiza chemiczna; skład izotopowy

EN

mineral and therapeutic water; hydrochemical analyses; isotopic composition

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 445 Hydrogeologia z. 12/2
• Strony: 561--571
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Rasała M.

• Uniwersytet A. Mickiewicza, Zakład Hydrogeologii i Ochrony Wód, ul Maków Polnych 16, 61-606 Poznań

autor

Krawiec A.

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Zakład Geologii i Hydrogeologii BiNoZ, ul. Gagarina 9, 87-100 Toruń

Bibliografia

• 1. DADLEZ R., 1970 — W sprawie budowy geologicznej okolic Zalewu Szczecińskiego. Kwart. Geol., 14, 2: 303-312.
• 2. DADLEZ R., MAREK S., POKORSKI J. (eds.), 2000 — Mapa geologiczna Polski bez utworów kenozoicznych. Panstw. Inst. Geol. Warszawa. Wyd. Kart. PAE S.A.
• 3. DOWGIAŁŁO J., 1965 — Solanki Pomorza Zachodniego. Szczec. Tow. Nauk., Wydz. Nauk. Mat. Techn., 4, 2. Szczecin.
• 4. DOWGIAŁŁO J., 1971 — Studium genezy wód zmineralizowanych w utworach mezozoicznych Polski północnej. Biul. Geol. Wydz. Geol. UW, 13: 133-224.
• 5. DOWGIAŁŁO J., 1988 — Geneza wód chlorkowych Niżu Polskiego. IV Ogólnopol. Symp. Aktualne problemy hydrogeologii, cz. 2: 1-10. Gdańsk.
• 6. KACZOR D., 2004 — Zasolenie wód podziemnych w utworach mezozoiku i kenozoiku Polski północno-zachodniej – pochodzenie i rozwój (niepublikowane). Arch. ING PAN. Warszawa.
• 7. KOLAGO C., 1964 — Wody mineralne województwa szczecińskiego i perspektywy ich wykorzystania. Prz. Zach. Pom., 5: 65-85.
• 8. KRAWIEC A., 1999 — Warunki hydrogeologiczne występowania wód leczniczych w rejonie Kamienia Pomorskiego. Prz. Geol., 47, 5: 499-502.
• 9. KRAWIEC A., 2002 — Studium hydrogeologiczne wód leczniczych antyklinorium kujawsko-pomorskiego (niepublikowane). Arch. UMK. Toruń.
• 10. KRAWIEC A., RÜBEL A., SADURSKI A., WEISE S.M., ZUBER A., 2000 — Preliminary hydrochemical, isotope, and noble gas investigations on the origin of salinity in coastal aquifers of Western Pomerania, Poland. W: Hydrogeology of the Coastal Aquifers (red. A. Sadurski): 87-94. UMK Toruń.
• 11. KSIĘŻPOLSKI W., SZYMAŃSKA D., 1968 — Dokumentacja hydrogeologiczna wód mineralnych w Międzywodziu. Biuro Projektów i Usług Technicznych Branży Uzdrowiskowej „BALNEOPROJEKT", Warszawa.
• 12. POPRAWSKI L., JASIAK T., WĄSIK M., 1997 — Zmiany eksploatacyjne składu chemicznego solanki w uzdrowisku Kamień Pomorski. W: Współczesne problemy hydrogeologii, 8: 381-385. Wyd. WIND, Wrocław.
• 13. SZARSZEWSKA Z., 1988 — Ujęcie wody podziemnej dla celów leczniczych z utworów jury dolnej w Dziwnówku. Niepublikowane. Arch. PPU Kamień Pomorski.
• 14. SZYMAŃSKA D.,1973 — Dokumentacja hydrogeologiczna ujęcia wody mineralnej z utworów jury dolnej w miejscowości Kamień Pomorski, Biuro Projektów i Usług Technicznych Branży Uzdrowiskowej „BALNEOPROJEKT", Warszawa.
• 15. TADYCH J., RASAŁA M., KRAWIEC A., 2009 — Dodatek nr 1 do dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby eksploatacyjne ujęcia wód leczniczych z utworów dolnej jury w Kamieniu Pomorskim – wykonanie otworu zastępczego „Edward III" i likwidacja otworu „Edward II". Arch. PPU Kamień Pomorski.
• 16. ZUBER A., GRABCZAK J., 1991— O pochodzeniu solanek mezozoiku Polski centralnej i północnej. W: Współczesne problemy hydrogeologii. 5: 202-208. SGGW-AR. Warszawa.