Gotyckie drzwi na Żuławach i w ich bezpośrednim otoczeniu. Konstrukcja, okucia, kolorystyka

• Autorzy: Darecka Katarzyna

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK78DOORS

Warianty tytułu

EN

Gothic doors in and around the Żuławy region. Construction, ironwork and colors

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono zachowaną gotycką stolarkę drzwiową z obszaru Żuław Wiślanych i ich najbliższego sąsiedztwa. Zakresem czasowym objęto XIV–XVI w., a nawet początek XVII. Wynika to z tak długiego okresu stosowania na tym obszarze rozwiązań gotyckich. Celem opracowania było udokumentowanie i utrwalenie wartości drzwi, często zaniedbanych i niedocenianych ze względu na prostotę rozwiązań. Analizie poddano przede wszystkim ich konstrukcję, dekorację, okucia oraz w ograniczonym zakresie sposób wykończenia powierzchni. Przeprowadzone badania wykazały, że pomimo przekształceń niektórych zachowanych przykładów oraz w większości ich bardzo prostej, a nieraz nawet prymitywnej budowy, drzwi mają dużą wartość naukową, historyczną i emocjonalną. Stanowią przykład lokalnej wytwórczości rzemieślniczej. Ich zachowanie i poddanie konserwacji jest ważnym zadaniem na najbliższą przyszłość.

EN

This paper presents a catalogue of surviving Gothic doors found in and around the fenland region of Żuławy Wiślane. They range in date from the fourteenth to sixteenth century, and even the early seventeenth century. This is due to the enduring popularity of Gothic designs in this region. The aim of this study was to compile a lasting record of these doors, many of which are neglected and under appreciated because of their simple designs. Analysis focused primarily on the construction, decoration and ironwork of the doors, and, to a limited extent, on their surface finishes. The study found that despite alterations to some of the surviving examples, and the very simple, in some cases even primitive, construction of the majority of them, these doors are nonetheless of significant evidential, historical and emotional value. They are an example of local craftsmanship. Their preservation and conservationare important tasks for the immediate future.

Słowa kluczowe

PL

gotyckie drzwi; konstrukcja okucia; kolorystyka; Żuławy

EN

Gothic doors; construction; ironwork; colors; Żuławy

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 78
• Strony: 7--28
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., rys., fot., tab.

Twórcy

autor

Darecka Katarzyna

• Muzeum Gdańska, Pracownia Konserwacji Architektury

• https://orcid.org/0000-0002-3261-1653

Bibliografia

• Opracowania / Secondary sources
• 1. Baranowska-Fietkiewicz Anna, hasła nr IX.1–IX.21, [w:] Klejnot w Koronie Rzeczpospolitej. Sztuka Prus Królewskich, t. 2: Katalog, red. Czesława Betlejewska, Gdańsk 2006.
• 2. Borowski F., Genagelte und Füllungstüren des Mittelalters, „Zeitschrift für Bauwesen” 1920, R. LXX.
• 3. Campbell W.P. James, The historical development of the door from middle ages to the present day, [w:] Doors. History, Repair and Conservation, red. James W.P. Campbell, Michael Tutton, London–New York 2020.
• 4. Darecka Katarzyna, Gotycka stolarka drzwiowa w Gdańsku. Budowa, dekoracja, kolorystyka i konserwacja, „Ochrona Zabytków” 2005, nr 2.
• 5. Darecka Katarzyna, Kolorystyka gotyckich drzwi w gdańskich kościołach, [w:] Zabytkowa stolarka we wnętrzach sakralnych i jej problematyka konserwatorska, red. Janusz Krawczyk, Toruń 2010.
• 6. Darecka Katarzyna, Wybrane detale stolarki architektonicznej znalezione w trakcie badań archeologicznych w latach 2001–2003 w Zespole Przedbramia ul. Długiej w Gdańsku, [w:] Zespół Przedbramia ul. Długiej w Gdańsku. Studium archeologiczne, red. Aleksanda Pudło, Gdańsk 2016.
• 7. Darecka Katarzyna, Zabytkowa stolarka drzwiowa w Zespole Przedbramia ul. Długiej w Gdańsku, [w:] Rzemiosło artystyczne w Prusach Królewskich, red. Jacek Kriegseisen, Gdańsk 2009.
• 8. Guć-Jednaszewska Teresa, Artystyczne okucia gdańskie XVI–XVIII w., „Gdańskie Studia Muzealne” 1978, t. 2.
• 9. Guć-Jednaszewska Teresa, Ślusarstwo w Gdańsku średniowiecznym XIV–XV w., „Gdańskie Studia Muzealne” 1976, t. 1.
• 10. Guć-Jednaszewska Teresa, Massowa Zbigniew, Kowalstwo artystyczne i odlewnictwo. Katalog, Malbork 1985.
• 11. Jakubowska Bogna, Magiczna przestrzeń Złotej Bramy w Malborku. Progres badawczy czy regres? Malbork 2016.
• 12. Kopydłowski Bogusław, Polskie kowalstwo architektoniczne, Warszawa 1958.
• 13. Kriegseisen Anna, Badania i konserwacja gotyckich elementów wyposażenia zakrystii kościoła pw. Podwyższenia
• 14. Krzyża Świętego w Tczewie, [w:] Zabytkowa stolarka we wnętrzach sakralnych i jej problematyka konserwatorska, red. Janusz Krawczyk, Toruń 2010.
• 15. Legendziewicz Andrzej, Drzwi z ornamentem snycerskim w architekturze średniowiecznej na Śląsku, „Architectus” 2002, nr 1(11).
• 16. Legendziewicz Andrzej, Średniowieczne ornamenty i okucia drzwi na Śląsku – systematyka, [w:] Svornik 2/2004. Sbornik přispěvků z 2. konference stavebněhistorického průzkumu 3.–6. 2023 v klášteře servitů v Nových Hradech v jižnich Čechách. Okna a dveře, Praha 2004a.
• 17. Legendziewicz Andrzej, Wrota i drzwi w średniowiecznej architekturze mieszczańskiej na Śląsku, „Architectus” 2004b, nr 1(15).
• 18. Legendziewicz Andrzej, Małachowicz Maciej, Drzwi plakietowe na Śląsku, [w:] Monumenta Conservanda sunt. Księga ofiarowana profesorowi Edmundowi Małachowiczowi w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin, red. Jerzy Jasieńko, Wrocław 2001.
• 19. Legendziewicz Andrzej, Małachowicz Maciej, Średniowieczne mechanizmy zamknięcia i blokady drzwi, [w:] Civitas & Villa. Miasto w średniowiecznej Europie Środkowej, Wrocław–Praha 2002.
• 20. Lütcke Hubert, Die Wiederherstellung des St.-Elisabeth-Kirche in Marburg an der Lahn, „Die Denkmalpflege Zeitschrift für Denkmalpflege und Heimatschutz” 1933, z. 1/2.
• 21. Schmid Bernhard, Bau- und Kunstdenkmäler Pomesaniens, Kreis Stuhm, Danzig 1909.
• 22. Schmitz Wilhelm, Die Mittelalterlichen Metal- und Holz-Türen Deutschlands ihr Bildwerk und ihre Technik, Trier 1905.
• 23. Singer Wilhelm, Die Entwicklung der hölzernen Tür erläurtert an Beispielen aus Danzig, Dortmund 1927.
• 24. Spatzier Jörg, Mittelalterliche Bohlentüren im Raum Brandenburg. Eine baugeschichtliche und technologische Untersuchung, Berlin 2020.
• 25. Stuttmann Ferdinand, Deutsche Schmiedeeisenkunst, t. 1: Mittelalter, München 1927.
• 26. Tajchman Jan, Drewniane drzwi zabytkowe na terenie Polski: systematyka i problematyka konserwatorska, „Ochrona Zabytków” 1991, nr 44/4 (175).
• 27. Weissenberger Ulf, Eiserne Schönheiten. Schloss und Schlüssel, Battenberg 2011.
• 28. Zirkwitz Viktor, Die bauliche Entwicklung der Dorfkirche von der Ordenszeit bis zur Gegenwart im Gebiet des ehemaligen Freistaates Danzig unter besonderer Verücksichtigung der Kirchen der Danziger Höhe und Niederung, Danzig 1940.
• Teksty źródłowe / Source texts
• 29. Lubocka Maria, „Kościoły gotyckie na Żuławach. Praca wykonana na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku”, t. 1–8, Elbląg 1976–1979, mps.
• 30. Poksińska Maria, „Badania portalu Złota Brama”, Malbork–Toruń 2015–2016, mps.