Peruwiański projekt kolejowy (1850–1880). Historia, uwarunkowania i środowisko inżynieryjne

Krych, Andrzej

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Peruwiański projekt kolejowy (1850–1880). Historia, uwarunkowania i środowisko inżynieryjne

Autorzy

Krych Andrzej

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Peruvian railway construction (1850–1880). History, determinants and engineering environment

Języki publikacji

Abstrakty

Budowa Centralnej Kolei Transandyjskiej i rola Ernesta Adama Malinowskiego w tym projekcie przyćmiła w naszej świadomości historycznej uwarunkowania, jakie towarzyszyły powstaniu i realizacji tego projektu. Artykuł naświetla szerokie tło, okoliczności, proces dojrzewania oraz podjęcia przedsięwzięcia – Wielkiego Projektu Kolejowego – szczególnie zwracając uwagę na kształt środowiska inżynierskiego w specyficznej sytuacji geopolitycznej. W pewnych sferach Projekt był jednocześnie motorem modernizacji peruwiańskiego państwa w duchu leseferyzmu. Cel projektu wynikał z jasno postawionej diagnozy przy dość wyrachowanej, a jednak wysoce ryzykownej inżynierii jego finansowania. Sytuacja makroekonomiczna, kryzys finansowy i wojna doprowadziły do załamania państwa i przerwania Projektu. W efekcie rezultaty gospodarcze odnotowano dopiero po biznesowej rekonstrukcji projektu, politycznym ustabilizowaniu państwa i zbiegu korzystnych warunków zewnętrznych, co zajęło kilkadziesiąt lat. Ocenę, na ile historyczna materia artykułu jest przydatna w dyskusji o naszej współczesnej rzeczywistości, pozostawia się ocenie czytelników. Cała ta historia jest elementarną częścią dziedzictwa materialnego głęboko związanego z Centralną Koleją Transandyjską.

The construction of the Trans-Andean Central Railway and the role of Ernest Adam Malinowski in this project have been overshadowed in our historical perception by the circumstances surrounding the creation and implementation of this project. The article illuminates the broad background, circumstances and process of the maturation and launch of the project – the Great Railway Project - paying particular attention to the formation of the engineering community in a specific geopolitical situation. In certain spheres, the Project was at the same time an engine for the modernization of the Peruvian state in a laissez-faire spirit. The project’s objective was the result of a clear diagnosis with a rather calculating and yet highly risky engineering of its financing. The macroeconomic situation, the financial crisis and the war have resulted with the collapse of the state and the interruption of the Project. As a result, economic results were recorded only after the business reconstruction of the Project, the political stabilization of the state and the confluence of favorable external conditions, which took several decades. It is left to the readers’ judgement how useful the historical matter of the article is in discussing our contemporary reality. All this history is an elementary part of the material heritage associated with the Central Trans-Andean Railway.

Słowa kluczowe

historia kolejnictwa wielkie projekty inżynieryjne Centralna Kolej Transandyjska Ernest A. Malinowski

railway history great engineering projects Central Trans-Andean Railway Ernest A. Malinowski

Wydawca

Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczpospolitej Polskiej

Czasopismo

Transport Miejski i Regionalny

Rocznik

2023

Tom

nr 2

Strony

2--32

Opis fizyczny

Bibliogr. 50 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Krych Andrzej

a.krych@bit-poznan.com.pl

Biuro Inżynierii Transportu Sp. J, al. Niepodległości 39, 61-714 Poznań

Bibliografia

1. Bartkowiak D., Ernest Malinowski – konstruktor kolei Transandyjskiej, Zakład Badań Narodowościowych PAN, Poznań1996.
2. Inżynierowi Ernestowi Malinowskiemu w setną rocznicę śmierci, red. Starowicz W., Zeszyty Naukowo-Techniczne Oddziału SITK w Krakowie, Monografia, tom 4, Kraków 1999.
3. Nałęcz C., Przyczynek do biografii Ernesta Malinowskiego: na marginesie książki Stanisława Ł. Cezaryańca „Polska myśl techniczna XIX i początków XX stulecia w kraju i na świecie. Inżynierowie dróg i mostów”, Olsztyn, 2004, [recenzja], w: Echa Przeszłości, 2005.
4. Tomson I., Campbell, Allan (1816–1894), Cámara Chilena de la Construcción, Santiago de Chile 2010.
5. Grandin G., Imperium konieczności. Niewolnictwo, wolność i oszustwo w Nowym Świecie, Grupa Wydawnicza Foxal, 2015.
6. Krych A., Władysław Folkierski na tle polskiej diaspory inżynierów w Paryżu i w Limie w drugiej połowie XIX wieku, „Transport Miejski i Regionalny”, 2016, nr 1.
7. Yuvitza N., Villcasm L., La profesionalización de la Ingeniería y la construcción del Perú moderno (1850–1930), Apuntesm Núm.91m Vol. 49, 2022.
8. Francisco de Paula Isidoro Quirós y Ampudia. Portal Kongresu Republiki Peru, https://www.congreso.gob.pe/participacion/museo/congreso/presidentes/francisco_quiros [dostęp: 30.11.2022].
9. Trevithick F., Life of Richard Trevithick, with an account of his inventions. E. and F.N. Spon, vol.1 and 2, London 1872, ,
10. Ferrocarril Central del Perú, Wikipedia – strona zalecana: http:// es.wikipedia.org/wiki/Ferrocarril_Central_del_Per%C3%BA [dostęp: 19.12.2022].
11. Alliende M., Historia del Ferrocarril en Chile, Pehuén, 1997,. https://amigosdeltren.cl/historia-ferroviaria-de-chile [dostęp: 4.01.2023].
12. Lopez Soria J. I., Historia de la UNI, Vol. 1: Los anos fundacionales (1876–1909), UNI, Editorial Universitaria, 2012.
13. Galessio E., Ferrocarriles del Perú: Un viaje a través de su Historia, Perutren on October 9, 2009.
14. Orłowski B., Osiągnięcia inżynierskie Wielkiej Emigracji, Wyd. ICHNOiT PAN, Warszawa 1992.
15. Zegarra L. F., Railroads In Peru: How Important Were They? w: Revista, Dessarrollo y Sociedad 68/ semestr II, 2011.
16. Tauzin-Castellanos I., El Ferocaril de Areqipa; del proyecto a la exploatacion, 1860–1871. Hipothesis: Amérique andine, Amérique latine: écritures migrantes, 2019. https://americanistes.hypotheses.org/1111 [dostęp: 6.01.2023].
17. Memoria que el Ministro de Gobierno. Policia y Obras Publicas presenta al Congreso National, Lima 1862. Archivo adiunto numero 36,
18. Carranza C. C., Le ekonomia del transporte en el Peru 1800–1914, w: Apuntes 66 (1), 2010.
19. Martinez T. H., Meiggs, Grace y la obra del Ferrocarril Central Andino (1870–1885), Historia 9, Universidad Nacional SanAgustín, Arequipa 2010.
20. Los Ferrocarriles del Perú, Colección de leyes, decretos, contratos y demás documentos relativos a los ferrocarriles, del Perú, hecha de orden de D. Enrique Meiggs, edit Camacho S., Tomo I, Lima, Imprenta del Estado, calle de la Rifa Nº 58.
21. Higgins J., Lima: A Cultural History, Oxford University Press, 2005.
22. Gootenberg P., Economic Ideas in Peru’s “Fictitious Prosperity” of Guano, 1840–1880, University Of California Press, Berkeley-Los Angeles – Oxford 1993. http://publishing.cdlib.org/ucpressebooks/view?docId=ft3199n7qk;chunk.id=0;doc.view=print [dostęp: 7.01.2023].
23. Quiroz A. W., Corrupt Circles: A history of Unbound Graft In Peru, Johns Hopkins University Press, 2008.
24. Dávalos y Lissón P., La primera centuria : causas geográficas, políticas y económicas que han detenido el proceso moral y material de Perú en el primer siglo de su vida independiente, Tom IV, Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, https://www.cervantesvirtual.com/obra/la-primera-centuria-causas-geograficas--politicas-y-economicas-que-han-detenido-el-progreso-moraly-material-del-peru-en-el-primer-siglo-de-su-vida-independiente-tomo-iii--0/ [dostęp: 8.01. 2023].
25. Hatfield C., Atmospheric Railways. A Victorian Venture in Silent Speed, David&Charles, Newton Abbot 1967.
26. Salines Salinchez A., Estudio socio-historico del Epistolario Meiggs (1866–1885), Seminario de Historia Rural Andino, Universidad Nacional Mayor de San Marcos, Lima 2007.
27. Weigh Lock House at West Troy – G.S. Backus, c.1850. New York State Archives BO292 46:12. ps://www.eriecanal.org/UnionCollege/The_Weigh_Lock-add.html [dostęp: 5.12.2022].
28. Harvey S., It Started with a Steamboat. An American Saga, Printed in the USA, Bloomington, Indiana 2007.
29. Thomson I. N., A Industria Azufrera, all Andarivel y El Ferrocarril de Tacora. On-line 2016, https://www.monumentos. gob.cl/sites/default/files/ferrocarril_de_tacora_10–091.pdf [dostęp: 8.01.2023].
30. Armada de Peru, Hacia un poderío naval: Don Ramón Castilla, Historia y Arqueologia Marítima. http://www.histarmar.com. ar/ArmadasExtranjeras/Peru/HistoriaAP-06.htm [dostęp: 19.01.2023].
31. Stewart W., Henry Meiggs – Yankee Pizaro, Durham, N.C., 1946.
32. Levesque R., Railways of Peru, vol.2, East of Lima, Levesque Publication, Ottawa 1938.
33. Pretel D., Camprubi L.(edit.), Technology and Globalization. Networks and experts in World History. Palgrave Macmillan 2018.
34. Malinowski E., Ferrocarril Central Transandino; lnforme del Ingeniero en jefe; sección del Callao y Lima a la Oroya y presupuesto de la obra, Lima 1869.
35. Sater W. F., Andean Tragedy. Fighting the War of Pacific 1879 –1884. University of Nebrasca 2007.
36. Lopez Soria J.I., Cazorla Moquillaza I., Malinowski, el ingeniero de los ferrocarriles: homenaje a Ernesto Malinowski (1818–1899), Biblioteca Nacional del Perú/Universidad Nacional de Ingeniería, Lima 1999.
37. Sheinin D. M. K., Argentina and the United States: An Alliance Contained, University of Georgia Press, 2006. https://www.jstor.org/stable/j.ctt46nk9d [dostęp: 12.12.2022].
38. Krych A., Konceptualna wizja tramwaju w historycznym procesie rozwoju, „Transport Miejski i Regionalny”, 2020, nr 3.
39. Rojas C. D., Depredando Bolivia: el caso del ferrocarril de Mejillones a Garacoles, Dialogo andino [online] no 66, Arica, 2021. http://dx.doi.org/10.4067/S0719–26812021000300231 [dostęp: 18.12.2022].
40. Clayton L. A., William Russell Grace (1832–1904), merchant In Peru, w: Irish Migration studies in Latin American, vol. 4 no. 4, Society for Irish Latin American Studies, Maison Rouge, 1268 Burtigny, Switzerland.
41. Clayton L. A., Grace: W.R. Grace & Company: The formative years 1850–1930, Jameson Books, Ottawa, Illinois 1985.
42. Konarska – Pabiniak B., Franciszek Ksawery Wakulski – polski inżynier w Peru, Notatki Płockie 56/4 (229), 2011.
43. Koch W. G., J. G. Lehmann’s system of slope hachures – an investigation on the quality of relief representation at the beginning of the 19th century. https://icaci.org/files/documents/ICC_proceedings/ICC2013/_extendedAbstract/265_proceeding.pdf [dostęp: 27.08.2022].
44. Wojtanowicz P., Z historii poziomicy, Izophista (blog) 2012. http://poziomica.blogspot.com/2012/12/2-z-historii-poziomicy.html [dostęp: 26.08.2022].
45. Wang Czan D., Lefrance H. H., Carnasco Weston J. M., Gringo Entrepreneurship in Latin America. The Thorndikes of Peru, 1901–1938, w: Journal of Evolutionary Studies of Business, vol. 4, no. 1, 2019.
46. Ferrocaril Central del Peru. Formulario de Prezebation, Lista Indicativa. Ministro de Cultura, Lima 2019.
47. Gandhi K., Verrugas Viaduct and its Reconstruction. Peru, South America. Engineering Inc. New York City 2013.
48. How the Late William Henry Cilley Accomplished a World- Famous East of Railway Building (1839–1889), Daily Alta California, Volume 81, Number 120, 28 October 1889 [dostęp: 20.12.2022]: California Digital Newspaper Collection, The Oroya Railroad/Daily Alta California/28 October 1889.
49. Greve E., Necrología. Sr. Teodoro Schmidtm, Anales del Instituto de Ingenieros de Chule, Agosto de 1924.
50. Bryson B., Krótka historia rzeczy codziennego użytku, tłum. T. Bieroń, Zysk i ska, Poznań 2013

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-70dc9759-d068-4609-a5d3-f28bf817584e