Planowanie przekształceń krajobrazowych założenia parkowo-dworskiego przy Muzeum im. Jana Kochanowskiego w Czarnolesie

• Autorzy: Pałubska Katarzyna , Szewczyk Aleksandra

Warianty tytułu

EN

Landscape transformations planning of the historical court garden by the Museum of John Kochanowski in Czarnolas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Możliwość opracowania studium krajobrazu kulturowego, opiniowanego przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, jako materiał wyjściowy do sporządzania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, podobnie jak ma to miejsce w przypadku opracowania ekofizjograficznego (wykonywanego obowiązkowo zgodnie z Ustawąo planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003), jest zjawiskiem spotykanym sporadycznie. Świadome planowanie rozwoju krajobrazów kulturowych wymaga szerokiej wiedzy konserwatorskiej i licznych studiów historycznych, których pełne wyniki nie zawsze mogą zostać zawarte w zwięzłych zaleceniach służb konserwatorskich. Przedstawiony przykład założenia parkowo-dworskiego w Czarnolesie, którego ostatnia dokumentacja planistyczna sięga roku 1989 (brak aktualnej), pokazuje skomplikowany proces analitycznego dochodzenia do sformułowania stref ochrony konserwatorskiej w przekształconym środowisku kulturowym. W opracowaniu wykonano analizy walorów przyrodniczych, historycznych, przemian układu kompozycyjnego oraz bezpośredniego otoczenia założenia, a także analizy dotyczące obecnego programu użytkowego, uwarunkowań prawno-własnościowych, dzięki którym możliwe było określenie wartości zabytkowej obiektu, ocena obecnego stanu zachowania substancji zabytkowej ogrodu krajobrazowego oraz wyznaczenie funkcji i istniejącego programu użytkowego. Na podstawie analiz określono zakres działań rewaloryzacyjnych, mających na celu odnowienie walorów XIX-wiecznego ogrodu krajobrazowego. Opracowane studium krajobrazu kulturowego zawiera wytyczne konserwatorskie przedstawiające kierunki oraz wskazania do zagospodarowania terenu założenia parkowo-dworskiego w zakresie jego przeznaczenia, spełnianych funkcji, form ochrony konserwatorskiej i przyrodniczych, układu kompozycyjnego oraz kompozycji układów roślinnych i nasadzeń. Po uwzględnieniu określonych stref ochrony konserwatorskiej możliwe było wytypowanie celów projektowych, na jakie składają się dwa podstawowe działania w odniesieniu do projektowanego fragmentu czarnoleskiego założenia, tj. rewaloryzacja historycznej kompozycji parku poprzez wydobycie struktur zachowanych i wymagane uzupełnienie elementów niezachowanych oraz adaptacja wytypowanej przestrzeni o niskich walorach historycznych poprzez nadanie jej nowego przeznaczenia w zakresie spełnianej funkcji muzealnej z poszanowaniem istniejącej substancji zabytkowej.

EN

Possibility of realizing of the landscape cultural study, given its opinion by monument conservation office, as initial material for the spatial study of the conditions and directions of development, similarly how it is taking place in case of the ecophysiographic study (made obliga-torily) is a phenomenon. Development planning of the cultural landscapes requires the conservator's extensive knowledge and the numerous historical research. Presented example of the court garden in Czarnolas which last planning documentation reaches of 1989 (lack current), is showing the complex process of analytical reaching formulating protection zones in the cultural environment. In the study the analyses of natural, historical environment, transformations of the composition and surrounding area, as well as analysis concerning nowadays development or legal-proprietary conditioning were performed, thanks to which determining the historic value of the object was possible. Based on analyses a range of activities of 19th century advantages restoration, being aimed at renovating of the landscape garden was determined. The study of the cultural landscape contains conservator's guidelines presenting directions for the spatial development of the court garden in functions, forms of cultural and natural protection, composition arrangement and the composition of plant arrangements. Based on defined zones of the conservation protection singling out design purposes two basic operations as result: the revaluation of the historical composition of the park by emphasizing kept structures and required supplementing not-keeped elements and the adaptation of the space marked out about low historical value by granting the new purpose in the scope fulfilled of museum function with the respect for the historic existing substance.

Słowa kluczowe

PL

studium krajobrazu kulturowego; strefy konserwatorskie; rewaloryzacja; ogrody krajobrazowe

EN

study of the cultural landscape; conservation zones; revaluation; landscape gardens

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej ; Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 10, nr 1
• Strony: 20--32
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., fig., ryc.

Twórcy

autor

Pałubska Katarzyna

• Katedra Roślin Ozdobnych i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

autor

Szewczyk Aleksandra

• Katedra Roślin Ozdobnych i Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Bibliografia

• 1. Ciołek G., 1964. Opinia w sprawie stanu zachowania oraz kierunku i zakresu prac konserwatorskich w ogrodzie przy Muzeum J. Kochanowskiego w Czarnolesie. Maszynopis, Zwoleń.
• 2. Figiel M., 2009. Wytyczne konserwatorskie Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie. Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie z delegaturą w Radomiu. Maszynopis, Radom
• 3. Gontarz-Bagińska A., 2010. Projekt rewitalizacji parku w zespole dworsko-parkowym w Czarnolesie. Maszynopis. Gdańsk.
• 4. Gacki J., 1869. O rodzinie Jana Kochanowskiego o jej majętnościach i fundacyach: Kilkanaście pism urzędowych. Wyd. Druk Brock-Hausa, Warszawa.
• 5. Majdecki L., 1993. Ochrona i konserwacja zabytkowych założeń ogrodowych. PWN Warszawa.
• 6. Ossowicz T., 2006. Zasady formułowania ustaleń dotyczących zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W: www.izbaurbanistow.pl/aktualizacja/data/pliki/ 246_Zasady_formulowania_ustalen_ochrona_dziedzictwa.pdf (17.05.2012).
• 7. Palacz T., 1998. Człek Boże igrzysko. Wyd. Instytut Technologii Eksploatacji, Radom.
• 8. Rosiński S., 2007. W parku, sadzie i ogrodzie Jana z Czarnolasu. Wyd. Skaut, Czarnolas.
• 9. Szewczyk A., 2012. Rewaloryzacja fragmentu założenia parkowo-dworskiego przy Muzeum im. Jana Kochanowskiego w Czarnolesie. Praca inż. na Uniw. Przyrodniczym w Lublinie, Lublin. J
• 10. Janikowski R., Krzysztofek K. (red.), 2009. Kultura a zrównoważony rozwój. PK UNESCO, Warszawa.
• 11. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U.2003.162.1568 z późn. zm.).
• 12.Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2003.80.717).
• 13. Welc-Jędrzejewska J. (koord.), Ewa Kulesza-Szerniewicz, Beata Makowska, Ewa Stieler, Elżbieta Jagielska, 2011. Problematyka ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. NID, Warszawa.