Górnośląski system informacji przestrzennej o zagrożeniach powierzchni na terenach pogórniczych

• Autorzy: Kotyrba A. , Frolik A. , Kortas Ł. , Siwek S.

Warianty tytułu

EN

Upper Silesian system of information about surface hazards on abandoned mining areas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Tereny Górnego Śląska ze względu na duże zasoby surowców mineralnych podlegały w przeszłości, i podlegają obecnie, silnej presji górniczej. Jednocześnie są to tereny, które uległy silnym procesom urbanizacji i znaczna ich część wykorzystywana jest na cele budowlane. Dokonana działalność górnicza spowodowała trwałe przeobrażenie naturalnego środowiska geologicznego. Obejmuje ono szereg cech strukturalnych oraz własności fizykochemicznych i mechanicznych utworów geologicznych a także zaburzenie w rozkładzie pola grawitacji ziemskiej. Pole to jest zasadniczą przyczyną procesów geodynamicznych kształtujących równowagę mechaniczną w litosferze. Konsekwencją przeobrażenia jest istnienie potencjalnego zagrożenia niestabilnością powierzchni terenów dokonanej eksploatacji (deformacje) a w szczególności obszarów, w których eksploatację surowców prowadzono na małej głębokości. Potencjalna niestabilność powierzchni stwarza zagrożenie bezpieczeństwa zarówno dla ludzi, jak i obiektów budowlanych. W artykule opisano projekt informatyczny realizowany w Laboratorium Geofizyki Inżynierskiej Głównego Instytutu Górnictwa mający na celu udokumentowanie dokonanej płytkiej eksploatacji górniczej węgla i rud metali na współczesnych mapach powierzchni oraz udostępnienie tej informacji w przestrzeni publicznej w postaci portalu internetowego zapadliska.gig.eu . Strona funkcjonuje na serwerze Głównego Instytutu Górnictwa pod nazwą „Górnośląski System Informacji o Zagrożeniach Powierzchni na Terenach Zlikwidowanych Kopalń”. W 2015 roku zrealizowano pierwszy etap projektu obejmujący kwerendę map górniczych północno-wschodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, tj. Zagłębia Dąbrowskiego oraz rejonu jaworznicko-chrzanowskiego. W artykule opisano strukturę informatyczną projektu oraz wykorzystane zasoby danych kartograficznych i geologiczno-górniczych w celu jego realizacji.

EN

Due to the large deposits of mineral resources, the Upper Silesia Area has been under strong mining pressure for the past several centuries. Nowadays, as the mines are abandoned, many post-mining regions are intended for revitalization and investments such as housing development and industrial building. The mining exploitation left transformations in the natural geological environment which have an impact on the geotechnical conditions. This includes a number of structural, physico-chemical and mechanical features of geological formations as well as disturbances in the distribution of the Earth’s gravity field. This field is the principal cause of geodynamic processes affecting the mechanical equilibrium in the lithosphere. As a consequence of mining exploitation in post mining areas surface deformations may occur, especially in places where mine extraction was conducted on a low depths. Potential surface hazards determine the safety for civil and building engineering. The main goal of the project which is developed in the Central Mining Institute is to record the areas of old shallow (up to 100 m) coal and ore exploitation on present cartographical maps. The results of the work will be presented on the website (zapadliska.gig.eu) working on the Central Mining Institute’s server. The first stage of the project focused on collecting the data from the North-East part of Upper Silesia was conducted in 2015. The structure of the project’s website and used resources of cartographical, geological and mining data has been described in the article.

Słowa kluczowe

PL

górnictwo; zlikwidowane kopalnie; płytka eksploatacja; zagrożenia; zapadliska

EN

mining; abandoned mines; shallow exploitation; surface hazards

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Rocznik: 2016
• Tom: nr 94
• Strony: 91--103
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., rys., tab., zdj.

Twórcy

autor

Kotyrba A.

• Główny Instytut Górnictwa, Katowice

autor

Frolik A.

• Główny Instytut Górnictwa, Katowice

autor

Kortas Ł.

• Główny Instytut Górnictwa, Katowice

autor

Siwek S.

• Główny Instytut Górnictwa, Katowice

Bibliografia

• [1] Bańduch, R. 2006. Mapy górnicze ze zbiorów Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu w latach 1769–1945. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej 117 (32). Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, s. 5–12.
• [2] Didier i in. 2008 – Didier, Ch., Merwe, N., Betourney, M., Mainz, M., Kotyrba, A., Aydan, Ö., Jossien, J.P. i Song, W.K. 2008. Mine closure and post – mining management, International State of the Art. ISRM Mine Closure Commission Report, s. 165.
• [3] Dobak i in. 2009 – Dobak, P., Drągowski, A., Frankowski, Z., Frolik, A., Kaczyński, R., Kotyrba, A., Pinińska, J., Rybicki, S. i Woźniak, H. 2009. Zasady dokumentowania warunków geologiczno-inżynierskich dla celów likwidacji kopalń. Warszawa: Publikacja Min. Środowiska, s. 84.
• [4] Frolik, A. i Kotyrba, A. 2015. Metodyka oceny zagrożeń ze strony opuszczonych szybów górniczych. Przegląd Górniczy 71 (5), s.10–19.
• [5] Jaros, J. 1965. Historia górnictwa węglowego w Zagłębiu Górnośląskim do 1914. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakłady Narodowe im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 277.
• [6] Jaros, J. 1984. Słownik historyczny kopalń węgla kamiennego na ziemiach polskich. Wyd. II poprawione i zaktualizowane. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, s. 183.
• [7] Kotyrba, A. 1998. Projekt prac badawczych dla określenia zagrożeń zapadliskowych na terenach płytkiej eksploatacji węgla i rud cynku i ołowiu. Warszawa: MŚ–NFOŚ (praca niepublikowana), s. 97.
• [8] Kotyrba, A. 2005a. Zagrożenie i ryzyko zapadliskowe terenów GZW. Wiadomości Górnicze 56 (7–8). Katowice, s. 348–358.
• [9] Kotyrba, A. 2005b. A Study of Sinkhole Hazard at Area of Locked Colliery. Proceedings of Symposium Post Mining 2005. GISOS. Nancy 16–17 November, France, s. 1–16
• [10] Kowalski i in. 2011 – Kowalski, A., Kotyrba, A., Frolik, A., Gruchlik, P., Kortas, Ł. i Siwek, S. 2011. Metodyka oceny zagrożeń ze strony wyrobisk górniczych mających połączenie z powierzchnią, usytuowanych na terenach zlikwidowanych podziemnych zakładów górniczych. Praca badawcza sfinansowana przez NFOŚ.WUG. Katowice (praca niepublikowana), s. 43.
• [11] Maciaszek, J. 2010. System informacji o archiwalnych mapach i polach górniczych na potrzeby zagospodarowania przestrzennego. Rozprawy Monografie 207, Kraków: Wydawnictwa AGH, s. 156.
• [12] Pilecki, Z., Kotyrba, A. 2007. Problematyka rozpoznania deformacji nieciągłych dla potrzeb projektowania konstrukcji drogowych na terenach płytkiej eksploatacji rud metali. Mat. Konf. p.t. Geologia i geofizyka w rozwiązywaniu problemów współczesnego górnictwa i terenów pogórniczych. Prace naukowe GIG: Górnictwo i Środowisko. Wydanie specjalne nr III, s. 379–392.
• [13] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 maja 2014 z dnia 8 maja 2014 r. w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej. Dz.U. 2014 poz. 596.
• [14] Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych (Dz.U.2012 poz. 463).
• [15] PGG 2011. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.2011.163.981, z późn. zm.).

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.