Karpackie źródła wód siarczkowych z rejonu Komborni i Sanoka pomnikami przyrody nieożywionej

• Autorzy: Rajchel L.

Warianty tytułu

EN

Carpathian springs of sulphurous waters of from the Kombornia and Sanok regions as monuments of inanimate nature

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W Karpatach polskich na obszarze płaszczowiny śląskiej zinwentaryzowano i wykonano badania fizykochemiczne wód, opracowano projekty ochrony i objęto prawną ochroną, jako pomniki przyrody nieożywionej, trzy źródła wyprowadzające wody siarczkowe. Źródła „Bogumiła” w Komborni i „Bartłomiej” w Woli Komborskiej są położone na obszarze Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego. Woda ze źródła „Bogumiła” jest typu HCO3–Ca–Mg+H2S, jest to akratopega o mineralizacji 0,6 g/dm3 przy zawartości H2S 4,6 mg/dm3. Woda ze źródła „Bartłomiej” jest typu HCO3–Ca–Na+H2S i jest to woda zwykła o mineralizacji 0,3 g/ dm3 i zawartości H2S 3 mg/dm3. Źródło „Nad Wodospadem” jest położone w Sanoku-Olchowcach na obszarze Parku Krajobrazowego Gór Słonnych. Wypływajaca woda to akratopega typu HCO3–Cl–Ca–Na+H2S o mineralizacji 0,7 g/dm3 i zawartości H2S 3,8 mg/dm3. Objęte ochroną źródła mają aspekty naukowe, dydaktyczne i turystyczne. Jako pomniki przyrody nieożywionej powiększyły liczbę elementów chronionych na obszarze wymienionych parków, przez co wzrosła ich atrakcyjność.

EN

A detailed study of three sulphurous springs and physico–chemical investigations of their waters were carried out within the Silesian Nappe of the Polish Carpathians. A project of protecting the springs as monuments of inanimate nature has been prepared and approved. Two of the sulphurous springs, the „Bogumiła” in Kombornia and the „Bartłomiej” in Wola Komborska, are located within the Czarnorzeki-Strzyżów Landscape Park. The water of the „Bogumiła” spring is of the HCO3–Ca–Mg+H2S geochemical type and represents an acratopega with the TDS value 0.6 g/dm3 and the H2S content 4.6 mg/dm3. The water of the „Bartłomiej” spring is of the HCO3–Ca– Na+H2S type; it is a fresh water with the TDS content 0.3 g/dm3 and the H2S content 3 mg/dm3. The third spring, called „Nad Wodospadem”, is located in Sanok-Olchowce within the Słonne Mountains Landscape Park. The spring provides an acratopega of the HCO3– Cl–Ca–Na+H2S type with the TDS content 0.7 g/dm3 and the H2S content 3.8 mg/dm3. Having been covered by legal protection, the three springs extend the number of such elements within the areas of both parks, thereby increasing their touristic attraction

Słowa kluczowe

PL

źródła siarczkowe; pomnik przyrody nieożywionej; Karpaty zewnętrzne

EN

sulphurous springs; monuments of inanimate nature; Outer Carpathians

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2016
• Tom: nr 466
• Strony: 245--252
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., rys., tab., zdj.

Twórcy

autor

Rajchel L.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

• 1. BORYSŁAWSKI A., GUCIK S., PAUL Z., ŚLĄCZKA A., WÓJCIK A., ŻYTKO K., 1980 — Mapa Geologiczna Polski w skali 1:200 000, ark. Przemyśl, Kalników. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 2. DOWGIAŁŁO J., KLECZKOWSKI A.S., MACIASZCZYK T., RÓŻKOWSKI A., 2002 — Słownik hydrogeologiczny. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 3. KONDRACKI J., 2000 — Geografia regionalna Polski. Wydaw. Nauk. PWN, Warszawa.
• 4. MALATA T., RĄCZKOWSKI W., 1996 — Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, ark. Tyrawa Wołoska (1042). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 5. MITURA F., BIRECKI T., 1966 — Budowa geologiczna Karpat między Korczyną a Domaradzem. Prac. Inst. Naft., 90.
• 6. NESCIERUK P., PAUL Z., RĄCZKOWSKI W., SZYMAKOWSKA F., WÓJCIK A., 1996 — Objaśnienia do Mapy Geologicznej Polski 1:200 000, ark. Jasło. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 7. NESCIERUK P., PAUL Z., RYŁKO W., SZYMAKOWSKA F., WÓJCIK A., ŻYTKO K., 1995 — Mapa Geologiczna Polski w skali 1:200 000, ark. Jasło. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 8. OSZCZYPKO N., 1963 — Uwagi na temat występowania źródeł siarkowodorowych w dolinie Dunajca. Prz. Geol., 11, 6: 276-278.
• 9. RAJCHEL L., 2000 — Źródła wód siarczkowych w Karpatach polskich. Geologia, 26, 3: 309-373.
• 10. RAJCHEL L., 2012 — Szczawy i wody kwasowęglowe Karpat polskich. Wydaw. AGH, Kraków.
• 11. RAJCHEL, L., RAJCHEL, J., 1999 — Karpackie źródła wód mineralnych i specyficznych – pomnikami przyrody nieożywionej. Prz. Geol., 47, 10: 911-919.
• 12. RAJCHEL L., RAJCHEL J., 2012 — Opinia dotycząca możliwości ustanowienia pomnika Przyrody nieożywionej źródła siarczkowego „Bogumiła" w Komborni i źródła siarczkowego „Bartłomiej" w Woli Komborskiej. Arch. Departamentu Ochrony Środowiska UM, Rzeszów.
• 13. RAJCHEL L., RAJCHEL J., 2014 — Opinia dotycząca możliwości ustanowienia pomnika Przyrody nieożywionej źródła siarczkowego „Nad wodospadem" w Sanoku-Olchowcach. Arch. Departamentu Ochrony Środowiska UM, Rzeszów.
• 14. RAJCHEL L., RAJCHEL J., 2015 — Solanki ze źródeł w Karpatach Polskich. W: III Polski Kongres Górniczy 2015 (konf. pt. „Wody mineralne, lecznicze i termalne") (red. nauk. T.A. Przylibski). Wrocław, 14-16.09.2015: 271-274. PWroc., Wrocław.
• 15. RESZELOWIE H. i R., 2013 — Pomniki przyrody nieożywionej województwa podkarpackiego. Wydaw. UR, Rzeszów.
• 16. RESZELOWIE H. i R., 2015 — Pomniki przyrody nieożywionej Zespołu Karpackich Parków Krajobrazowych. Wydaw. Zespół Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie, Dukla.
• 17. SZYMAKOWSKA F., 1960 — Stratygrafia i tektonika obszaru Tyrawy Solnej – Witryłowa w Karpatach Sanockich. Biul. Inst. Geol., 141: 237-292.
• 18. SZYMAKOWSKA F., 1961 — O możliwości występowania ropy naftowej w siodle Tyrawy Solnej–Mrzygłodu i Wańkowej Wsi–Łodyny w okolicy Tyrawy Solnej–Hołuczkowa – Tyrawy Wołoskiej–Rakowej. Biul. Inst. Geol., 154: 79-89.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).