Piaskowce cergowskie jako najważniejszy surowiec skalny województwa podkarpackiego

• Autorzy: Pszonka J. , Wendorff M. , Kusaj E.

Warianty tytułu

EN

The Cergowa sandstone as the most important industrial raw material in the Podkarpackie Voivodship

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zasoby surowców skalnych w województwie podkarpackim są niewielkie i słabo zróżnicowane. Najlepszymi właściwościami fizykomechanicznymi, zgodnymi z wysokimi wymaganiami przemysłu kruszyw budowlanych, cechują się piaskowce warstw cergowskich (dolny oligocen) z tektonicznej jednostki dukielskiej polskich Karpat fliszowych w południowej części województwa podkarpackiego. Piaskowce te są obecnie wydobywane w kamieniołomie Lipowica II-1 w okolicach Dukli. Wysoko oceniane właściwości fizykomechaniczne piaskowców cergowskich są wypadkową składu mineralnego i procesów diagenetycznych. Korozja powierzchni ziaren (głównie kwarcu i skaleni) przez roztwory porowe zwiększyła ich powierzchnię czynną, co umożliwiło silną cementację spoiwem dolomityczno-wapiennym z domieszką materii ilastej. Wydobycie piaskowców cergowskich oraz pozostałych surowców skalnych województwa podkarpackiego nie zaspokaja potrzeb wynikających z rozwoju infrastruktury drogowej i budowlanej tego województwa.

EN

Industrial mineral deposits mined in the Podkarpackie Voivodship of southern Poland are modest in size and of low variety. The best physical-mechanical properties are shown by the Cergowa sandstones (Lower Oligocene) which occur in the southern part of the region and constitute a subdivision of the Carpathian Flysch suite. The Cergowa sandstone, mined in the Lipowica II-1 quarry near Dukla, meets strict quality standards required of crushed stone used in aggregates by the construction industry. The outstanding physical properties result from the mineral composition and diagenetic processes. Dissolution of marginal parts of mineral grains increased the contact surface between corroded grains and the dolomitic-calcitic cement (with an admixture of clay matrix). This resulted in strong cementation of the Cergowa sandstones, which is expressed by very high hardness and resistance of the rock. The output of the Cergowa sandstone and other construction aggregate products mined in the Podkarpackie Voivodship does not meet the market demands, which reflect a continuous growth of the construction industry in the region.

Słowa kluczowe

PL

piaskowce cergowskie; kruszywo łamane; procesy diagenetyczne; województwo podkarpackie

EN

Cergowa sandstone; stone aggregate; diagenetic processes; Podkarpackie Voivodeship

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2010
• Tom: nr 439 (2)
• Strony: 261--267
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Pszonka J.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, ul. Wybickiego 7, 31-261 Kraków

autor

Wendorff M.

• Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Kusaj E.

• Przedsiębiorstwo Produkcji Materiałów Drogowych w Rzeszowie Sp. z o.o., ul. Królewska 3a, 35-301 Rzeszów

Bibliografia

• [1] GÓRECKI J., SZWED E., 2004 — Dokumentowanie geologiczne zagospodarowanych złóż kamieni budowlanych i drogowych na przykładzie złoża piaskowców w Lipowicy k. Dukli. Pr. Nauk. Inst. Górn. PWroc., 108: 99–106.
• [2] JANKOWSKI L., 2000 — Geologia przedpola jednostki magurskiej – nowe dane. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 59: 79–82.
• [3] KOPCIOWSKI R., 2009 — Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Tylawa. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [4] NIEĆ M., GÓRECKI J., SZWED E., 2003 — Dokumentacja geologiczna w kat. C1 złoża piaskowców cergowskich Lipowica II-1: 1–28. Arch. Przedsięb. Produkcji Materiałów Drogowych w Rzeszowie Sp. z o.o., Rzeszów.
• [5] ORZECZENIE o jakości kruszyw nr 67a1, 2, 3, 4/2006.
• [6] ORZECZENIE o jakości kruszyw nr 76a2/2007.
• [7] PESZAT C., 1984 — Zmienność składu petrograficzno-mineralnego piaskowców cergowskich na tle warunków ich depozycji i przemian diagenetycznych. Biul. Inst. Geol., 346, 24: 207–234.
• [8] PN-EN 13242:2004 — Kruszywo do niezwięzłych i zwięzłych hydraulicznie materiałów stosowanych w obiektach budowlanych i budownictwie drogowym.
• [9] PN-EN 13383-1, 2:2003 — Kamień do robót hydrotechnicznych.
• [10] RADWANEK-BĄK B., MALATA T., 2009 — Uwarunkowania środowiskowe zagospodarowania zasobów złóż kopalin skalnych w województwie podkarpackim. Górn. Odkryw., 2/3: 5–15.
• [11] ŚLĄCZKA A., 1971 — Geologia jednostki dukielskiej. Pr. Inst. Geol., 63: 1–77.
• [12] ŚLĄCZKA A., UNRUG R., 1976 — Trends of textural and structural variation in turbidite sandstones: the Cergowa sandstone (Oligocene, Outer Carpathians). Rocz. Pol. Tow. Geol., 46: 55–75.
• [13] ŚLĄCZKA A., UNRUG R., 1977 — Zmienność cech teksturalnych i strukturalnych w obrębie litosomu piaskowców cergowskich (oligocen). W: Przewodnik XLIX Zjazdu Pol. Tow. Geol., Krosno 22–25 września 1977 (red. A. Ślączka): 33–37. Wyd. Geol., Warszawa.
• [14] ŚLĄCZKA A., KRUGLOV S., GOLONKA J., OSZCZYPKO N., POPADYUK I., 2005 — The general geology of the Outer Carpathians, Poland, Slovakia and Ukraine. W: The Carpathians and their foreland: Geology and hydrocarbon resources (red. F. Picha, J. Golonka). Amer. Assoc. Petrol. Geol., Memoir, 84: 221–258.

Uwagi

PL

Artykuł w Część 4, Rozwój infrastruktury w Polsce a surowce pospolite