Thermal history of Lower Palaeozoic rocks from the East European Platform margin of Poland based on K-Ar age dating and illite-smectite palaeothermometry - 481 – 509

• Autorzy: Kowalska Sylwia , Wójtowicz Artur , Hałas Stanisław , Wemmer Klaus , Mikołajewski Zbigniew , Buniak Arkadiusz

Identyfikatory

DOI

10.14241/asgp.2019.21

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Large-scale shale gas prospecting in the Polish part of the East European Platform did not discover large reserves of this resources. The article presents new research indicating that one of the reasons for the lack of shale gas relates to the thermal history of the Lower Palaeozoic rocks. Illite-smectite palaeothermometry was used to reconstruct the history of the platform and determine the maximum temperatures to which these rocks were subjected. The age of illitisation was also constrained using the K-Ar method. This method allowed precise dating of the maximum age of thermal transformations due to the deposition of numerous pyroclastic horizons (K-bentonite) throughout the entire geological profile from the Cambrian to the Silurian. Isotopic dating was made on over 53 samples of Lower Palaeozoic bentonites and low-grade metamorphic clays. These results were supplemented by analysis of the degree of thermal (smectite to illite) transformation in the profiles of 37 deep boreholes. 11 zones could be distinguished with different tectonic histories within the Polish part of the East European Platform edge. Maximum heating occurred in this region at about 320–340 Ma, corresponding to the Early Carboniferous or the turn of the Early and Late Carboniferous, phase A of the Variscan orogeny, known as the Sudetian phase. In the southern part of study area, the maximum of thermodiagenesis is slightly younger – 270–290 Ma, which responds to the Early Permian, the Asturian phase, the last phase of the Variscan orogeny. This means that the generation of hydrocarbons occurred before significant Mesozoic exhumation of the Polish part of the East European Platform, which led to the escape of a considerable amount of the gas generated. The study also presents the results of an interlaboratory comparison of illite age dating using the K-Ar and Ar-Ar methods. The comparison was conducted to find out what realistic error should be considered when interpreting geological K-Ar dating results.

Słowa kluczowe

EN

shale gas; K-Ar dating; thermal history; Variscan orogeny; Palaeozoic; East European Platform; interlaboratory comparison

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geologiczne
• Czasopismo: Annales Societatis Geologorum Poloniae
• Rocznik: 2019
• Tom: Vol. 89, No. 4
• Strony: 481--509
• Opis fizyczny: Bibliogr. 86 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Kowalska Sylwia

• Well Logging Department, Oil and Gas Institute – National Research Institute, Lubicz 25a, 30-503 Kraków, Poland

autor

Wójtowicz Artur

• Mass Spectrometry Laboratory, Institute of Physics, Maria Curie-Skłodowska University, Maria Skłodowska-Curie Square 4, 20-031 Lublin, Poland

autor

Hałas Stanisław

• Mass Spectrometry Laboratory, Institute of Physics, Maria Curie-Skłodowska University, Maria Skłodowska-Curie Square 4, 20-031 Lublin, Poland

autor

Wemmer Klaus

• Isotope Geology Division, Geoscience Center, University of Göttingen, Goldschmidtstr. 3,37077 Göttingen, Germany

autor

Mikołajewski Zbigniew

• Polish Oil and Gas Company, Zielona Góra Branch, Staszica Square 9, 64-920 Piła, Poland

autor

Buniak Arkadiusz

• Orlen Upstream, Przyokopowa 31, 01-228 Warszawa, Poland

Bibliografia

• 1. Anczkiewicz, R., Porębski, S. J., Kędzior, A. & Paszkowski, M., 2017. Geochronologia i tektogeneza ordowicko-sylurskich K-bentonitów basenu bałtyckiego. In: Golonka, J. & Bębenek, S. (eds), Opracowanie map zasięgu, biostratygrafia utworów dolnego paleozoiku oraz analiza ewolucji tektonicznej przykrawędziowej strefy platformy wschodnioeuropejskiej dla oceny rozmieszczenia niekonwencjonalnych złóż węglowodorów. Wydawnictwo Arka, Cieszyn, pp. 306-319. [In Polish.]
• 2. Árkai, P., Sassi, F. P. & Desmons, J., 2007. Very low- to low-grade metamorphic rocks. In: Fettes, D. & Desmons, J. (eds), Metamorphic Rocks: A Classification and Glossary of Terms: Recommendations of the International Union of Geological Sciences Subcommission on the Systematics of Metamorphic Rocks. Cambridge University Press, Cambridge, pp. 36-42.
• 3. Biernacka, J., 2014. What can be learned from the K-Ar ages of illite from Rotliegend sandstones of the Fore-Sudetic Monocline, SW Poland? Geological Quarterly, 59: 257-270.
• 4. Bogdanova, S. V., Bingen, B., Gorbatschev, R., Kheraskova, T. N., Kozlov, V. I., Puchkov, V. N. & Volozh, Yu. A., 2008. The East European Craton (Baltica) before and during the assembly of Rodinia. Precambrian Research, 160: 23-45.
• 5. Botor, D., Golonka, J., Anczkiewicz, A. A., Dunkl, I., Papiernik, B., Zając, J. & Guzy, P., 2017a. Historia pogrążania utworów dolnopaleozoicznych i ich ewolucja palaeotermiczna w obszarze platformy wschodnioeuropejskiej na tle badań termochronologicznych. In: Golonka, J. & Bębenek, S. (eds), Opracowanie map zasięgu, biostratygrafia utworów dolnego paleozoiku oraz analiza ewolucji tektonicznej przykrawędziowej strefy platformy wschodnioeuropejskiej dla oceny rozmieszczenia niekonwencjonalnych złóż węglowodorów. Wydawnictwo Arka, Cieszyn, pp. 393-422. [In Polish.]
• 6. Botor, D., Golonka, J., Anczkiewicz, A. A., Dunkl, I., Papiernik, B., Zając, J. & Guzy, P., 2019a. Burial and thermal history of the Lower Palaeozoic petroleum source rocks at the SW margin of the East European Craton (Poland). Annales Societatis Geologorum Poloniae, 89: 121-152.
• 7. Botor, D., Golonka, J., Zając, J., Papiernik, B. & Guzy, P., 2017b. Generowanie i ekspulsja węglowodorów w utworach dolnopaleozoicznych w obszarze SW skłonu wschodnioeuropejskiej platformy prekambryjskiej w NE Polsce, implikacje dla poszukiwań złóż niekonwencjonalnych. In: Golonka, J. & Bębenek, S. (eds), Opracowanie map zasięgu, biostratygrafia utworów dolnego paleozoiku oraz analiza ewolucji tektonicznej przykrawędziowej strefy platformy wschodnioeuropejskiej dla oceny rozmieszczenia niekonwencjonalnych złóż węglowodorów. Wydawnictwo Arka, Cieszyn, pp. 423-451. [In Polish.]
• 8. Botor, D., Golonka, J., Zając, J., Papiernik, B. & Guzy, P., 2019b. Petroleum generation and expulsion in the Lower Palaeozoic petroleum source rocks at the SW margin of the East European Craton (Poland). Annales Societatis Geologorum Poloniae, 89: 153-174.
• 9. Buła, Z., Żaba, J. & Habryn, R., 2008. Tectonic subdivision of Poland: southern Poland (Upper Silesian Block and Małopolska Block). Przegląd Geologiczny, 56: 912-920. [In Polish, with English summary.]
• 10. Burchart, J. & Kráĺ, J., 2015. Isotope record of the Earth’s past. Wydawnictwo UMCS, Lublin, 299 pp. [In Polish, with English summary.]
• 11. Burst, J. F., 1959. Postdiagenetic clay mineral environmental relationships in the Gulf Coast Eocene. Clays and Clay Minerals, 6: 327-341.
• 12. Clauer, N., Środoń, J., Franců, J. & Šucha, V., 1997. K-Ar dating of illite fundamental particles separated from illite-smectite. Clay Minerals, 32: 181-196.
• 13. Demaiffe, D., Wiszniewska, J., Krzemińska, E., Williams, I. S., Stein, H., Brassinnes, S., Ohnenstetter, D. & Deloule, E., 2013. A hidden alkaline and carbonatite province of Early Carboniferous age in North east Poland: zircon U-Pb and pyrrhotite ReOs geochronology. Journal of Geology, 121: 91-104.
• 14. Depciuch, T., 1971. Absolute age determination by volumetric variety of K-Ar method applied in the Geological Institute. Kwartalnik Geologiczny, 15: 483-496. [In Polish, with English summary.]
• 15. Dudek, T. & Środoń, J., 1996. Identification of illite/smectite by X-ray powder diffraction taking into account the lognormal distribution of crystal thickness. Geologica Carpathica, Series Clays, 5: 21-32.
• 16. Dziadzio, P. S., Porębski, S. J., Kędzior, A., Liana, B., Lis, P., Paszkowski, M., Podhalańska, T. & Ząbek, G., 2017. Architektura facjalna syluru zachodniej części kratonu wschodnioeuropejskiego. In: Golonka, J. & Bębenek, S. (eds), Opracowanie map zasięgu, biostratygrafia utworów dolnego paleozoiku oraz analiza ewolucji tektonicznej przykrawędziowej strefy platformy wschodnioeuropejskiej dla oceny rozmieszczenia niekonwencjonalnych złóż węglowodorów. Wydawnictwo Arka, Cieszyn, pp. 232-277. [In Polish.]
• 17. First Report PGI-NRI, 2012. Assessment of shale gas and shale oil resources of the Lower Paleozoic Baltic-Podlasie-Lublin basin in Poland, 29 pp. http://www.pgi.gov.pl [15.03.2012]
• 18. Franke, W., Cocks, L. R. M. & Torsvik, T. H., 2017. The Palaeozoic Variscan oceans revisited. Gondwana Research, 48: 257-284.
• 19. Frey, M., 1987. Low Temperature Metamorphism. Blackie & Son Ltd., New York, 350 pp.
• 20. Frey, M. & Robinson, D., 1999. Low-Grade Metamorphism. Blackwell Science, Cambridge, 313 pp.
• 21. Gaupp, R., Matter, A., Platt, J., Ramseyer, K. & Walzebuck, J., 1993. Diagenesis and fluid evolution of deeply buried Permian (Rotliegende) gas reservoirs, Northwest Germany. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 77: 1111-1128.
• 22. Grotek, I., 2016. A petrologic study and thermal maturity of organic matter from the Cambrian, Ordovician and Silurian deposits in the Baltic and Podlasie-Lublin areas. Przegląd Geologiczny, 64: 1000-1004. [In Polish, with English summary.]
• 23. Hall, C., 2013. Direct measurement of recoil effects on 40Ar/39Ar standards. Geological Society, London, Special Publications, 378: 53-62.
• 24. Hower, J., 1981. Shale diagenesis. In: Longstaffe, F. J. (ed.), Clays and the Resource Geologist. Mineralogical Association of Canada Short Course Handbook 7. The CO-OP Press Edmonton, pp. 60-80.
• 25. Hower, J., Eslinger, E. V., Hower, M. E. & Perry, E. A., 1976. Mechanism of burial metamorphism of argillaceous sediment: 1. Mineralogical and chemical evidence. Geological Society of America Bulletin, 87: 725-737.
• 26. Huff, W., 2016. K-bentonites: A review. American Mineralogist, 101: 43-70.
• 27. International Standard ISO 13528:2015. Statistical methods for use in proficiency testing by interlaboratory comparison.
• 28. Jackson, M. L., 1974. Soil Chemical Analysis - Advanced Course, 2nd Edition. Published by the author, Madison, USA, 895 pp.
• 29. Karnkowski, P. H., 2003. Carboniferous time in the evolution of the Lublin Basin as the main hydrocarbon formation stage in the Lublin area - results of the geological modelling (PetroMod). Przegląd Geologiczny, 51: 783-790. [In Polish, with English summary.]
• 30. Karnkowski, P. H., 2008. Tectonic subdivision of Poland: Polish Lowlands. Przegląd Geologiczny, 56: 895-903. [In Polish with English summary.]
• 31. Kelley, S., 2002. K-Ar and Ar-Ar Dating. Reviews in Mineralogy and Geochemistry, 47: 785-818.
• 32. Kędzior, A., Dziadzio, P. S., Lis, P., Liana, B., Paszkowski, M., Porębski, S. J. & Ząbek, G., 2017. Architektura facjalna ordowiku zachodniej części kratonu wschodnioeuropejskiego. In: Golonka, J. & Bębenek, S. (eds), Opracowanie map zasięgu, biostratygrafia utworów dolnego paleozoiku oraz analiza ewolucji tektonicznej przykrawędziowej strefy platformy wschodnioeuropejskiej dla oceny rozmieszczenia niekonwencjonalnych złóż węglowodorów. Wydawnictwo Arka, Cieszyn, pp. 150-191. [In Polish.]
• 33. Kiersnowski, H. & Dyrka, I., 2013. Ordovician-Silurian shale gas resources potential in Poland: evaluation of Gas Resources Assessment Reports published to date and expected improvements for 2014 forthcoming Assessment. Przegląd Geologiczny, 61: 639-656.
• 34. Kowalska, S., 2008. Border of diagenesis and anchimetamorphism in Upper Proterozoic and Cambrian rocks of Eastern part of Małopolska block established by clay mineral studies. Unpublished PhD Thesis, Institute of Geological Sciences PAN, Kraków, 238 pp. [In Polish.]
• 35. Kowalska, S., 2012. Border of diagenesis and anchimetamorphism in Upper Proterozoic and Cambrian rocks of Eastern part of Małopolska block established by clay mineral studies. Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu, 187, 152 pp. [In Polish, with English summary.]
• 36. Kowalska, S., Wójtowicz, A., Hałas, S., Wemmer, K. & Mikołajewski, Z., 2017a. Methodological aspects of K-Ar dating in application to sedimentary basins thermal history reconstruction. Abstract book of 16th International Clay Conference, 17-21 July 2017, Granada, Spain. Scientific Research Abstract, 7, p. 428,
• 37. Digilabs, Granada. Kowalska, S., Wolański, K., Botor, D., Dunkl, I., Wójtowicz, A. & Jonkis, U., 2015. Complex thermal history reconstruction of the Carboniferous rocks from the Fore-Sudetic Monocline (Poland) - application in a tight gas exploration. Program and Abstracts, EUROCLAY Conference, 5-10 July 2015, Edinburgh, Scotland. Edinburgh, p. 428. http://euroclay2015.hutton.ac.uk/ [05.10.2015.]
• 38. Kowalska, S., Wójtowicz, A., Hałas, S., Wemmer, K., Mikołajewski, Z. & Buniak, A., 2017b. Odtworzenie historii paleotermicznej skał paleozoicznych na podstawie badania skał ilastych ze strefy krawędziowej platformy wschodnioeuropejskiej metodą K-Ar. In: Golonka, J. & Bębenek, S. (eds), Opracowanie map zasięgu, biostratygrafia utworów dolnego paleozoiku oraz analiza ewolucji tektonicznej przykrawędziowej strefy platformy wschodnioeuropejskiej dla oceny rozmieszczenia niekonwencjonalnych złóż węglowodorów. Wydawnictwo Arka, Cieszyn, pp. 452-471. [In Polish.]
• 39. Kowalska, S., Zagórska, U. & Mikołajewski, Z., 2016. Middle Cambrian bentonite from the borehole Borcz-1 from the Baltic Basin. Nafta-Gaz, 12: 1043-1048. [In Polish, with English summary.]
• 40. Kübler, B., 1968. Evaluation quantitative du métamorphisme par cristallinité de l’illite. Bulletin Centre de Recherche Pau SNPA, 2: 385-397.
• 41. Liewig, N. & Clauer, N., 2000. K-Ar dating of varied microtextural illite in Permian gas reservoirs, northern Germany. Clay Minerals, 35: 271-281.
• 42. Maksym, A, Liszka, B., Pietrusiak, M., Staryszak, G. & Śmist, P., 1998. Litostratigraphy and petroleum potential of Devonian formations in the Bratkowice-Rzeszów area. Nafta-Gaz, 54: 289-293. [In Polish, with English summary.]
• 43. McDowell, S. D. & Elders, W. A., 1980. Authigenic layer silicate minerals in borehole Elmer 1, Salton Sea geothermal field, California, U.S.A. Contributions to Mineralogy and Petrology, 74: 293-310.
• 44. Merriman, R. J. & Frey, M., 1999. Patterns of very low-grade metamorphism in metapelitic rocks. In: Frey, M. & Robinson, D. (eds), Low-Grade Metamorphism. Blackwell Science, Cambridge, pp. 61-107.
• 45. Meschede, M. & Warr, L. N., 2019. The Geology of Germany: A Process-Oriented Approach. Springer Nature Switzerland AG, 304 pp.
• 46. Mikołajczak, M., Mazur, S. & Gągała, Ł., 2019. Depth-to-basement for the East European Craton and Teisseyre-Tornquist Zone in Poland based on potential field data. International Journal of Earth Sciences, 108: 547-567.
• 47. Moore, D. M. & Reynolds, R. C., 1997. X-ray Diffraction and the Identification and Analysis of Clay Minerals, 2nd Edition. Oxford University Press, Oxford, 378 pp.
• 48. Nawrocki, J., Fanning, M., Lewandowska, A., Polechońska, O. & Werner, T., 2008. Palaeomagnetism and the age of the Cracow volcanic rocks (S Poland). Geophysical Journal International, 174: 475-488.
• 49. Nawrocki, J., Krzemiński, L. & Pańczyk, M., 2010. 40Ar-39Ar ages of selected rocks and minerals from the Kraków-Lubliniec Fault Zone, and their relation to the Paleozoic structural evolution of the Malopolska and Brunovistulian terranes (S Poland). Geological Quarterly, 54: 289-300.
• 50. Nawrocki, J., Lewandowska, A. & Fanning, M., 2007. Isotope and paleomagnetic ages of the Zalas rhyodacites (S Poland). Przegląd Geologiczny, 55: 476-478. [In Polish, with English summary.]
• 51. Nawrocki, J. & Poprawa, P., 2006. Development of Trans-European Suture Zone in Poland: from Ediacaran rifting to Early Palaeozoic accretion. Geological Quarterly, 50: 59-76.
• 52. Pańczyk, M. & Nawrocki, J., 2015. Tournaisian 40Ar/39Ar age for alkaline basalts from the Lublin Basin (SE Poland). Geological Quarterly, 59: 473-478.
• 53. Pollastro, R. M., 1993. Considerations and applications of the illite/smectite geothermometer in hydrocarbon bearing rocks of Miocene to Mississippian age. Clays and Clay Minerals, 41: 119-133.
• 54. Pharaoh, T. C., 1999. Palaeozoic terranes and their lithospheric boundaries within the Trans-European Suture Zone (TESZ): a review. Tectonophysics, 314: 17-41.
• 55. PN-EN ISO/IEC 17025:2015. General requirements for the competence of testing and calibration laboratories.
• 56. Podhalańska, T., 2017. Biostratygrafia ordowiku i syluru zachodniej części kratonu wschodnioeuropejskiego. In: Golonka, J. & Bębenek, S. (eds), Opracowanie map zasięgu, biostratygrafia utworów dolnego paleozoiku oraz analiza ewolucji tektonicznej przykrawędziowej strefy platformy wschodnioeuropejskiej dla oceny rozmieszczenia niekonwencjonalnych złóż węglowodorów. Wydawnictwo Arka, Cieszyn, pp. 116-143. [In Polish.]
• 57. Podhalańska, T., Waksmundzka, M. I., Becker, A. & Roszkowska-Remin, J., 2016. Investigation of the prospective areas and stratigraphic horizons of the unconventional hydrocarbon resources in Poland - new results and future research directions. Przegląd Geologiczny, 64: 953-962. [In Polish, with English summary.]
• 58. Poprawa, P., 2010a. Shale gas potential of the Lower Palaeozoic complex in the Baltic and Lublin-Podlasie basins (Poland). Przegląd Geologiczny, 58: 226-249. [In Polish, with English summary.]
• 59. Poprawa, P., 2010b. Analysis of shale gas potential of siltstone and mudstone formations in Poland. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 439: 159-172. [In Polish, with English summary.]
• 60. Poprawa, P., 2017. Neoproterozoiczno-dolnopaleozoiczny rozwój basenów osadowych na zachodnim skłonie kratonu wschodnioeuropejskiego oraz przyległej części strefy szwu transeuropejskiego. In: Golonka, J. & Bębenek, S. (eds), Opracowanie map zasięgu, biostratygrafia utworów dolnego paleozoiku oraz analiza ewolucji tektonicznej przykrawędziowej strefy platformy wschodnioeuropejskiej dla oceny rozmieszczenia niekonwencjonalnych złóż węglowodorów. Wydawnictwo Arka, Cieszyn, pp. 12-29. [In Polish.]
• 61. Poprawa, P., Kosakowski, P. & Wróbel, M., 2010. Burial and thermal history of the Polish part of the Baltic region. Geological Quarterly, 54: 131-142.
• 62. Poprawa, P. & Pacześna, J., 2002. Late Neoproterozoic to Early Palaeozoic development of a rift at the Lublin-Podlasie slope of the East European craton - analysis of subsidence and facies record (Eastern Poland). Przegląd Geologiczny, 50: 49-63. [In Polish, with English summary.]
• 63. Poprawa, P., Šliaupa, S., Stephenson, R. & Lazauskiene, J., 1999. Late Vendian-Early Palaeozoic tectonic evolution of the Baltic Basin: regional implications from subsidence analysis. Tectonophysics, 314: 219-239.
• 64. Porębski, S. J., Prugar, W. & Zacharski, J., 2013. Silurian shales of the East European Platform in Poland - some exploration problems. Przegląd Geologiczny, 61: 1-9.
• 65. Powers, M. C., 1967. Fluid-release mechanisms in compacting marine mudrocks and their importance in oil exploration. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 51: 1240-1254.
• 66. Pożaryski, W. & Dembowski, Z., 1983. Mapa geologiczna Polski i krajów ościennych bez utworów kenozoicznych, mezozoicznych i permskich, 1 : 1 000 000. Instytut Geologiczny. [In Polish.]
• 67. Price, K. L. & McDowell, S. D., 1993. Illite/smectite geothermometry of the Proterozoic Oronto Group, Midcontinent Rift System. Clays and Clay Minerals, 41: 134-147.
• 68. Pusch, R. & Madsen, F. T., 1995. Aspects of the illitisation of the Kinnekulle bentonites. Clays and Clay Minerals, 43: 133-140.
• 69. Puziewicz, J., Polkowski, M. & Grad, M., 2017. Geophysical and petrological modeling of the lower crust and uppermost mantle in the Variscan and Proterozoic surroundings of the Trans-European Suture. Lithos, 276: 3-14.
• 70. Reynolds, R. C. Jr., 1985. NEWMOD a Computer Program for the Calculation of One-Dimensional Diffraction Patterns of Mixed-Layered Clays. R. C Reynolds, 8 Brook Rd., Hanover, New Hampshire 03755, USA.
• 71. Sandler, A. & Harlavan, Y., 2006. Early diagenetic illitization of illite-smectite in Cretaceous sediments (Israel): evidence from K-Ar dating. Clay Minerals, 41: 637-658.
• 72. Schmid, R., Fettes, D., Harte, B., Davis, E. & Desmons, J., 2007. How to name a metamorphic rock. In: Fettes, D. & Desmons, J. (eds), Metamorphic Rocks: A Classification and Glossary of Terms: Recommendations of the International Union of Geological Sciences Subcommission on the Systematics of Metamorphic Rocks. Cambridge University Press, Cambridge, pp. 3-15.
• 73. Szczerba, M., Derkowski, A., Kalinichev, A. G. & Środoń, J., 2015. Molecular modeling of the effects of 40Ar recoil in illite particles on their K-Ar isotope dating. Geochimica et Cosmochimica Acta, 159: 162-176.
• 74. Šucha, V., Kraus, I., Gerthofferova, H., Petes, J. & Serekova, M., 1993. Smectite to illite conversion in bentonites and shales of the East Slovak Basin. Clay Minerals, 28: 243-253.
• 75. Środoń, J., 1981. X-ray identification of randomly interstratified illite/smectite in mixtures with discrete illite. Clay Minerals, 16: 297-304.
• 76. Środoń, J., 1984. X-ray powder diffraction identification of illitic materials. Clays and Clay Minerals, 32: 337-349.
• 77. Środoń, J., 2007. Illitization of smectite and history of sedimentary basins. In: Invited Lectures of the 11th EUROCLAY Conference. Aveiro, Portugal, pp. 74-82.
• 78. Środoń, J. & Clauer, N., 2001. Diagenetic history of Lower Palaeozoic sediments in Pomerania (northern Poland), traced across the Teisseyre-Tornquist tectonic zone using mixed-layer illite-smectite. Clay Minerals, 36: 15-27.
• 79. Środoń, J., Clauer, N. & Eberl, D. D., 2002. Interpretation of K-Ar dates of illitic clays from sedimentary rocks aided by modelling. American Mineralogist, 87: 1528-1535.
• 80. Środoń, J., Paszkowski, M., Drygant, D., Anczkiewicz, A. & Banaś, M., 2013. Thermal History of Lower Paleozoic Rocks on the Peri-Tornquist Margin of the East European Craton (Podolia, Ukraine) Inferred from Combined XRD, K-Ar, and AFT Data. Clays and Clay Minerals, 61: 107-132.
• 81. Warr, L. N., 2012. The Variscan Orogeny: the Welding of Pangaea. In: Woodcock, N. & Strachan, R. (eds), Geological History of Britain and Ireland. (2nd Edition). Wiley-Blackwell, Chichester, pp. 274-298.
• 82. Warr, L. N. & Ferreiro Mählmann, R. F., 2015. Recommendations for Kübler Index standardization. Clay Minerals, 50: 282-285.
• 83. Warr, L. N., Hofmann, H. & van der Pluijm, B. A., 2017. Constraining the alteration history of a Late Cretaceous Patagonian volcaniclastic bentonite-ash-mudstone sequence using 40K/40Ar and 40Ar/39Ar isotopes. International Journal of Earth Sciences, 106: 255-268.
• 84. Warr, L. N. & Rice, A. H. N., 1994. Interlaboratory standardization and calibration of clay mineral crystallinity and crystallite size data. Journal of Metamorphic Geology, 12: 141-152.
• 85. Whitney, G., 1990. Role of water in the smectite-to-illite reaction. Clays and Clay Minerals, 41: 219-239.
• 86. Żelaźniewicz, A., Aleksandrowski, P., Buła, Z., Karnkowski, P. H., Konon, A., Oszczypko, N., Ślączka, A., Żaba, J. & Żytko, K., 2011. Regionalizacja tektoniczna Polski. Komitet Nauk Geologicznych PAN, Wrocław, 60 pp. [In Polish.]

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).