Analiza procesów i przekształceń dolin denudacyjnych Równiny Bielskiej

• Autorzy: Micun K.

Identyfikatory

DOI

10.12912/23920629/58907

Warianty tytułu

EN

Analysis of the processes and transformations of the denundation valleys in the Bielsk Plain

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem badań było rozpoznanie naturalnych i antropogenicznych przekształceń zachodzących w ukształtowaniu niewielkich dolin denudacyjnych w krajobrazie staroglacjalnym Równiny Bielskiej. Zapis zmian zawarty został w osadach dennych tych dolin. Tereny Równiny Bielskiej położone na północ od Bielska Podlaskiego charakteryzuje obecność równoleżnikowo przebiegających dolin denudacyjnych, w odcinkach źródłowych zakończonych nieckowatymi rozszerzeniami. W budowie geologicznej dominują utwory pyłowe różnego pochodzenia, na wierzchowinach wzniesień gliny ablacyjne i zwałowe, a w obniżeniach utwory organiczne i organiczno-mineralne. Miąższość osadów deluwialnych w opisywanych dolinach osiąga maksymalnie ponad 2 m, a najczęściej nie przekracza 1 m. Przeważnie są to mułki wykształcone pod względem litologicznym jako pyły piaszczyste i pyły ilaste. Takie uziarnienie utworów dolinnych bezpośrednio wynika z litologii terenów otaczających. Sedymentacja deluwiów w dolinach wyraźnie koreluje z rozwojem rolnictwa na tym terenie, wylesieniem i uprawą roli. Zaniechanie uprawy powoduje znaczące spowolnienie tempa przyrostu deluwiów.

EN

The aim of the study was to recognise natural and anthropogenic transformations taking place in small denudation valleys in the old glacial landscape of the Bielsk Plain. The changes are registered in sediments of the valleys. The Bielsk Plain area situated in the north of Bielsk Podlaski is characterized by the presence of latitudinal running denudation valleys, that end with concave broadenings in their headwaters. The geological structure is dominated by silt deposits of various origins. Tills are present in the hilltops while organic and organo-mineral deposits in the depressions. The thickness of the deluvial deposits in the valleys reaches 2 m though usually it does not exceed 1 m. The deposits are mostly silts that developed lithologically as sandy dust and loam dust. Colluvium sedimentation in the valleys clearly correlates with the development of agriculture, deforestation and farming in the area. The abandonment of the cultivation causes significant slowdown in the pace of accumulation of colluvium sediments.

Słowa kluczowe

PL

doliny denudacyjne; krajobraz staroglacjalny; deluwia

EN

denundation valleys; old glacian landscape; colluvium

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2015
• Tom: Nr 43
• Strony: 80--87
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Micun K.

• Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska, Politechnika Białostocka, ul. Wiejska 45A 15-351 Białystok

Bibliografia

• 1. Banaszuk H., Banaszuk P., Kondratiuk P., 1996. Gleby na terenie prehistorycznej osady w Haćkach w okolicach Bielska Podlaskiego. Roczniki Gleboznawcze 47(1/2), 113–122.
• 2. Banaszuk P., Kondratiuk P., 2005. Przekształcenia rzeźby i rozwój gleb w obniżeniu wokół „Góry Zamkowej”. [w:] J.B. Faliński, A. Ber, Z. Kobyliński, A.J. Kwiatkowska-Falińska (red.) Haćki zespół przyrodniczo-archeologiczny na Równinie Bielskiej. Białowieska Stacja Geobotaniczna Uniwersytetu Warszawskiego. Białowieża, 75–80.
• 3. Barford P., Kobyliński Z., Krasnodębski D., 1991. Between the Slavs, Balts and Germans: ethnic problems in the archeology and history of Podlasie. Archeol. Pol. 29, 123–160.
• 4. Bednarek R., Dziadowiec H., Pokojska U., Prusinkiewicz Z., 2005. Badania ekologiczno-gleboznawcze. Wyd. Nauk. PWN. Warszawa, 344.
• 5. Ber A., 2005. Warunki geologiczne i geomorfologiczne powstania zespołu kemów w Haćkach. [w:] J.B. Faliński, A. Ber, Z. Kobyliński, A.J. Kwiatkowska-Falińska (red.) Haćki zespół przyrodniczo-archeologiczny na Równinie Bielskiej. Białowieska Stacja Geobotaniczna Uniwersytetu Warszawskiego. Białowieża, 9–29.
• 6. Brud S., Kmieciak M., 2006. Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, Arkusz Bielsk Podlaski. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa, 7–30.
• 7. Klimaszewski M., 1981. Geomorfologia. PWN. Warszawa, 1–1064.
• 8. Kobyliński Z., Szamański W., 2005. Pradziejowe i wczesnośredniowieczne osadnictwo w zespole kemów w Haćkach. [w:] J.B. Faliński, A. Ber, Z. Kobyliński, A.J. Kwiatkowska-Falińska (red.) Haćki zespół przyrodniczo-archeologiczny na Równinie Bielskiej. Białowieska Stacja Geobotaniczna Uniwersytetu Warszawskiego. Białowieża, 43–75.
• 9. Kondratiuk P., 1995. Zmiany w rzeźbie okolic Haciek powstałe w wyniku prehistorycznego i nowożytnego osadnictwa. [w:] Człowiek a środowisko. Referaty i postery 44 Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Toruń, 58–61.
• 10. Micun K., 2009. Osady denne w niewielkich dolinach rzecznych na obszarach staroglacjalnych na przykładzie doliny Kamiennej wykształconej na terenie Wzgórz Sokólskich. Prace i studia geograficzne, tom 41, 127–135.
• 11. Micun K., 2014a. Budowa geologiczna okolic wsi Haćki na Równinie Bielskiej. [w:] D. Wołkowycki (red.) Przyroda okolic wsi Haćki na Równinie Bielskiej. Białystok, 33–61.
• 12. Micun K., 2014b. Rola zagłębień bezodpływowych jako lokalnych zbiorników sedymentacyjnych w krajobrazie młodoglacjalnym Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Inż. Ekol. nr 40, 196–207.
• 13. Mojski J., 1972. Nizina Podlaska. [w:] Geomorfologia Polski. T.2 (red. R. Galon). Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, 318–373.
• 14. Mojski J. E., Nowicki A., 1961. Kemy okolic Bielska Podlaskiego. Kwart. Geol. 5(4), 950–951.
• 15. Mycielska-Dowgiałło E., 1995. Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna. [w:] E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.) Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. UW Wydz. Geogr. i St. Region. Warszawa, 29–105.
• 16. Myślińska E., 2001. Grunty organiczne i laboratoryjne metody ich badania. Wyd. Nauk. PWN. Warszawa, 208.
• 17. Ostrowska A., Gawliński S., Szczubiałka Z., 1991. Metody analizy i oceny właściwości gleb i roślin. Dział Wydawnictw IOŚ. Warszawa, 334.
• 18. Sapek A., Sapek B., 1997. Metody analizy chemicznej gleb organicznych. Wyd. IMUZ. Falenty, 80.
• 19. Smolska E., 2002. The intensity of soil erosion in agricultural areas in North-Eastern Poland. Landform Analysis 3, 25–33.
• 20. Szafrański C., Fiedler M., Stasik R., 1997. Wpływ przebiegu warunków meteorologicznych na stopień zagrożenia erozją wodną gleb Pojezierza Gnieźnieńskiego. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCXCIV, 141–149.