Evolution of the hydrographic network in the middle Wieprz River Basin (E Poland)

• Autorzy: Kucharska Magdalena , Krawczyk Mirosław , Hrynowiecka Anna

Identyfikatory

DOI

10.7306/gq.1743

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The Wieprz River Valley (Polesie Plain, east Poland) has evolved with regard to its dimensions, position and course since the end of the Neogene, its geological record showing how the Wieprz channel migrated and modified its character. Changes have also been observed in the water balance of the entire middle river basin, related to climate changes in the Pleistocene and Holocene. We provide new maps of the sub-Quaternary surface and trace topographical changes during the Pleistocene. Two separate rivers, the Pre-Bystrzyca and Pre-Wieprz, existed in Preglacial time. During the Narevian Glaciation, a network of subglacial troughs evolved in the area, largely disturbing and overprinting the earlier hydrographic system. Some of the troughs developed in older river valleys. The trough in which the present-day Wieprz gorge near Łęczna is located was most probably formed at that time. During subsequent glaciations and cold periods, sedimentary changes took place in the troughs and valleys – from erosion and removal of the accumulated material to their complete burial by sediments. During the Mazovian Interglacial (MIS 11c), several lakes formed in the study area, recorded by their infills of organic and mineral-organic deposits. During subsequent advances of the Scandinavian ice-sheet, water flow was dammed in towards the north, resulting in the formation of backwaters. Ice-sheet retreat resulted in the flow of proglacial waters towards the south-east, fluvioglacial sediment transport, and then unblocking of flow and subsequent reversal of flow directions to the north and west. During the Odranian Glaciation (MIS 6), catastrophic flow unblocked and shaped the present-day Wieprz gorge.

Słowa kluczowe

EN

middle Wieprz river basin; Wieprz gorge; Polesie Plain; Pleistocene changes; palynological analysis

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Geological Quarterly
• Rocznik: 2024
• Tom: Vol. 68, No. 2
• Strony: art. no. 15
• Opis fizyczny: Bibliogr. 61 poz., map., tab., wykr.

Twórcy

autor

Kucharska Magdalena

• Polish Geological Institute - National Research Institute, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland

• https://orcid.org/0000-0003-0136-6138

autor

Krawczyk Mirosław

• Polish Geological Institute - National Research Institute, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-9891-7455

autor

Hrynowiecka Anna

• Polish Geological Institute - National Research Institute, Marine Geology Branch, Kościerska 5, 80-328 Gdańsk, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-6878-9007

Bibliografia

• 1. Ber, A., Lindner, L., Marks, L., 2007. Propozycja podziału stratygraficznego czwartorzędu Polski (in Polish). Przegląd Geologiczny, 55: 115-118.
• 2. Brem, M., 1953. Interglacial flora from Ciechanki Krzesimowskie by Łęczyca (in Polish with English summary). Acta Geologica Polonica, 3: 475-479.
• 3. Brzezińska-Wójcik, T., Kociuba, W., 2001. Transformation of the Roztocze segment of the Wieprz River Valley (SE Poland) in the Pleistocene (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 49: 257-266.
• 4. Butrym, J., Harasimiuk, M., Henkiel, A., 1982. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000. Arkusz Lublin (749) (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
• 5. Czubla, P., Godlewska, A., Terpiłowski, S., Zieliński, T., Zieliński, P., Kusiak, J., Pidek, I.A., Małek, M., 2013. Glacial till petrography of the South Podlasie Lowland (E Poland) and stratigraphy of the Middle Pleistocene Complex (MIS 11-6). In: Palaeolandscapes from Saalian to Weichselian, South Estern Lithuania. Abstracts of International Field Symposium. Wilno-Troki, 25-30.06.2013.
• 6. Czubla, P., Terpiłowski, S., Orłowska, A., Zieliński, P., Zieliński, T., Pidek, I.A., 2019. Petrographic features of tills as a tool in solving stratigraphical and paleogeographical problems - a case study from Central-Eastern Poland. Quaternary International, 501A: 45-58. https://doi.org/10.1016/i.quaint.2017.08.028
• 7. Dobrowolski, R., 1995. Mesoscopic tectonic structures in the Upper Cretaceous rocks in the east part of the Lublin Upland versus faulting of the East-European Platform basement during the Cainozoic (in Polish with English summary). Annales Societatis Geologorum Poloniae, 65: 79-91.
• 8. Dyakowska, J., 1952. Pleistocene flora of Nowiny Żukowskie on the Lublin Upland (in Polish with English summary). Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 67: 115-181.
• 9. Erdtman, G., 1960. The acetolysis method. Svensk Botanisk Tidsskrift Lund, 54: 561-564.
• 10. Frechen, M., Oches, E.A., Kohfeld, K.E., 2003. Loess in Europe - mass accumulation rates during the Last Glacial Period. Quaternary Sciences Review, 22: 1835-1857. https://doi.org/10.1016/S0277-3791(03)00183-5
• 11. Harasimiuk, M., Henkiel, A., 1976. Wpływ neotektoniki na rozwój dna doliny Wieprza powyżej przełomu łęczyńskiego (in Polish). Kwartalnik Geologiczny, 20 (4): 928-929.
• 12. Harasimiuk, M., Henkiel, A., 1980a. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000. Arkusz Łęczna (750) (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
• 13. Harasimiuk, M., Henkiel, A., 1980b. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Łęczna (750) (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
• 14. Harasimiuk, M., Henkiel, A., 1981. Fossil valley forms in the vicinities of Łęczna and their importance for palaeoeography of the Wieprz River drainage system (in Polish with English summary). Kwartalnik Geologiczny, 25 (1): 147-161.
• 15. Harasimiuk, M., Henkiel, A., Król, T., 1988. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000. Arkusz Piaski (787) (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
• 16. Harasimiuk, M., Szwajgier, W., Jezierski, W., 2017. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000. Arkusz Siedliszcze (751) (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
• 17. Harasimiuk, M., Szwajgier, W., Terpiłowski, S., 2004. Wpływ lądolodu zlodowacenia Warty na rzeźbę północnego przedpola Wyżyny Lubelskiej (in Polish). In: Zlodowacenie Warty w Polsce (eds. M. Harasimiuk and S. Terpiłowski): 163-171. Wydawnictwa UMCS, Lublin.
• 18. Hrynowiecka, A., Żarski, M., Winer, H., 2014. Vegetation and stratigraphy of the Mazovian (Holsteinian) interglacial sections from Dobropol and other new sites in western Polesie region south-eastern Poland. Studia Quaternaria, 31: 17-30.
• 19. Hrynowiecka, A., Pidek, I.A., 2017. Older and Younger Holsteinian climate oscillations in the palaeobotanical record of the Brus profile (SE Poland). Geological Quarterly, 61 (4): 723-737. https://doi.org/10.7306/gq.1358
• 20. Hrynowiecka, A., Żarski, M., Drzewicki, W., 2019. The rank of climatic oscillations during MIS 11 c (OHO and YHO) and postinterglacial cooling during MIS 11b and MIS 11a in eastern Poland. Geological Quarterly, 63 (3): 375-394. https://doi.org/10.7306/ gq.147o
• 21. Hrynowiecka-Czmielewska, A., 2010. History of vegetation and climate of the Mazovian (Holsteinian) Interglacial and the Liviecian (Saalian) Glaciation on the basis of pollen analysis of palaeolake sediments from Nowiny Żukowskie, SE Poland. Acta Palaeobotanica, 50: 18-54.
• 22. Jahn, A., 1956. Geomorphology and Quaternary history of Lublin Plateau (in Polish with English summary). Prace Geograficzne Instytutu Geograficznego PAN, 7.
• 23. Janczyk-Kopikowa, Z., 1981. Pollen analysis of the Pleistocene sediments at Kaznów and Krępiec (in Polish with English summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 321: 249-258.
• 24. Janczyk-Kopikowa, Z., 1983. Pollen analysis of sediments from Rokitno near Wieprz River (in Polish with English summary). Archiwum Państwowego Instytutu Geologicznego, nr arch. 46001, Warszawa .
• 25. Janczyk-Kopikowa, Z., 1991. The Ferdynandów Interglacial in Poland (in Polish with English summary). Geological Quarterly, 35 (1): 71-80.
• 26. Karaszewski W., 1954. About the presence of two older interglacial formations in the Syrniki on Wieprz profile (in Polish with English summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 69: 167-176.
• 27. Koutsodendris, A., Müller, U.C., Pross, J., Brauer, A., Kotthoff, U., Lotter, A.F., 2010. Vegetation dynamics and climate variability during the Holsteinian interglacial based on a pollen record from Dethlingen (northern Germany). Quaternary Sciences Review, 29: 3298-3307. https://doi.org/10.1016/i.quascirev.2010.07.024
• 28. Krupiński, K.M., Rytel, A., Saliński, P., 1982. The locality of Eemian lacustrine deposits at Karczunek, Lubartów Upland (in Polish with English summary). Kwartalnik Geologiczny, 26 (1): 147-158.
• 29. Laskowska-Wysoczańska, W., 1979. Quaternary vertical movements of marginal zone of the Carpathian foredeep in front of the Roztocze (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 27: 318-321.
• 30. Lindner, L., 1991. Problems of correlation of main stratigraphic units of the Quaternary of Mid-Western Europe (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 39: 249-253.
• 31. Lindner, L., Marks, L., 2008. Pleistocene stratigraphy of Poland and its correlation with stratotype sections in the Volhynian Upland (Ukraine). Geochronometria, 31: 31-37.
• 32. Lindner, L., Marks, L., 2012. Climatostratigraphic subdivision of the Pleistocene Middle Polish Complex in Poland (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 60: 36-45.
• 33. Lindner, L., Bogutsky, A., Gozhik, P., Marks, L., Łanczont, M., Wojtanowicz, J., 2006. Correlation of Pleistocene deposits in the area beiween the Balic and Black Sea, Central Europe. Geological Quarterly, 50 (1): 195-210.
• 34. Lisicki, S., 2003. Lithotypes and lithostratigraphy of tills of the Pleistocene in the Vistula drainage basin area, Poland (in Polish with English summary). Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 177: 1-105.
• 35. Liszkowski J., 1975. Wpływ pionowych ruchów skorupy ziemskiej na kształtowanie się warunków hydrogeologicznych wodonośców szczelinowych (in Polish). In: Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce. Wyd. Geol., 1: 279-290.
• 36. Liszkowski, J., 1979. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, ark. Ostrów Lubelski (714) (in Polish). Instytut Geologiczny, Warszawa.
• 37. Łozińska-Stępień, H., Rytel, A., Saliński, P., 1985a. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, ark. Lubartów (713) (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
• 38. Łozińska-Stępień, H., Rytel, A., Saliński, P., 1985b. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Leszkowice (677) (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
• 39. Łozińska-Stępień, H., Rytel, A., Saliński, P., 1985c. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Lubartów (713) (in Polish). Wyd. Geol., Warszawa.
• 40. Marks, L., 2023. Quaternary stratigraphy of Poland - current status. Acta Geologica Polonica, 73: 307-340. https://doi.org/24425/agp.2023.145614
• 41. Marks, L., Karabanov, A., Nitychoruk, J., Bahdasarau, M., Krzywicki, T., Majecka, A., Pochocka-Szwarc, K., Rychel, J., Woronko, B., Zbucki, Ł., Hradunova, A., Hrychanik, M., Mamchyk, S., Rylova, T., Nowacki, Ł., Pielach, M., 2018. Revised limit of the Saalian ice sheet in central Europe. Quaternary International, 478: 59-74. https://doi.org/ 10.1016/i.quantit.2016.07.043
• 42. Maruszczak, H., 1974. Zagadnienie genezy i wieku przełomu Wieprza pod Łęczną (in Polish). In: Przewodnik 12. Ogólnopolskiego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geograficznego: 69-72, Lublin, 28-31 sierpnia.
• 43. Maruszczak H., 2001. Schemat stratygrafii lessów i gleb śródlessowych w Polsce (in Polish). In: Podstawowe profile lessów w Polsce II (ed. H. Maruszczak): 17-29. Wydawnictwa UMCS, Lublin.
• 44. Mojski, J.E., 1963. Karta otworu „Serniki C” Id 116 893 (in Polish). Archiwum Państwowego Instytutu Geologicznego, nr arch. 67877, Warszawa.
• 45. Mojski, J.E., 1993. Europa w plejstocenie; ewolucja środowiska przyrodniczego (in Polish). Wydawnictwo Polskiej Agencji Ekologicznej, Warszawa.
• 46. Mojski, J.E., 2005. Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy (in Polish). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• 47. Mojski, J.E., Morawski, J., 1956. Profil geologiczny interglacjału w Rokitnie nad Wieprzem (in Polish). Annales UMCS, Section B, 9: 259-266.
• 48. Nitychoruk, J., Bińka, J., Ruppert, H., Schneider, J., 2006. Holsteinian Interglacial = Marine Isotope Stage 11? Quaternary Sciences Review, 25: 2678-2681. https://doi.org/10.1016/i.quascirev.2006.07.004
• 49. Pacanowski G., 2021. Dokumentacja badań geofizycznych wykonanych metodą tomografii elektrooporowej (ERT) w ramach tematu: aktualizacja Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 (I etap - 160 arkuszy) - arkusz Łęczna, Ostrów Lubelski (in Polish). Centralne Archiwum Geologiczne Państwowego Instytutu Geologicznego, Warszawa nr 13029/2023.
• 50. Paepe, R., Marilakos, I.N., Nassopoulous, S.S., Van Overfloop, E., Vouloumanos, N.J., 1996. Quaternary periodicities of drought in Greece. NATO ASI Series, 136: 77-110.
• 51. Pawłowska, A., Tracz, A., 1975. Dokumentacja badań geofizycznych dla opracowania Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, 1:50 000, arkusze Łęczna i Urszulin (in Polish). Archiwum Państwowego Instytutu Geologicznego, nr arch. 44595, Warszawa.
• 52. Piwocki, M., Badura, J., Przybylski, B., 2004. Niż Polski i jego południowe obrzeżenie (in Polish). In: Budowa geologiczna Polski. Stratygrafia. 1. Kenozoik, Paleogen i neogen (eds. T.M. Peryt and M. Piwocki): 71-133. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• 53. Prószyński, M., Karaszewski, W., 1952. Note on interglacial profile at Syrniki on the Wieprz, district Lubartów (preliminary notes) (in Polish with English summary). Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 66: 583-586.
• 54. Słodkowska, B., Kasiński, J.R., 2016. Paleogene and Neogene: a time of dynamic changes of climate (in Polish with English summary). Przegląd Geologiczny, 64: 15-25.
• 55. Sobolewska, M., 1956. Pleistocene vegetation of Syrnifei on the river Wieprz (in Polish with English summary). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 100: 143-192.
• 56. Solon, J., Borzyszkowski, J., Bidłasik M., Richling A., Badora, K., Balon, J., Brzezińska-Wójcik, T., Chabudziński, Ł., Dobrowolski, R., Grzegorczyk, I., Jodłowski, M., Kistowski, M., Kot, R., Krąż, P., Lechnio, J., Macias, A., Majchrowska, A., Malinowska, E., Migoń, P., Myga-Piątek, U., Nita, J., Papińska, E., Rodzik, J., Strzyż, M., Terpiłowski, S., Ziaja, W., 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica, 91 (2): 143-170 https://doi.org/10.7163/GPol.0115
• 57. Staszic S., 1815. O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski (in Polish). Drukarnia Rządowa, Warszawa.
• 58. Środoń, A., 1960. Stratigraphic table of the Pleistocene floras of Poland (in Polish with English summary). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 29: 299-318.
• 59. Terpiłowski, S., Zieliński, T., Czubla, P., Pidek, I.A., Kusiak, J., Godlewska, A., Zieliński, P., Małek, M., Mroczek, P., Hrynowiecka, A., 2013. Klimatyczne cykle kompleksu środkowo-polskiego w zapisie sukcesji osadowej w rejonie Łukowa (wschodnia Polska) (in Polish). In: Materiały 20. Konferencji Stratygrafii Plejstocenu Polski: Plejstocen Przedpola Sudetów Środkowych: 27-28, Lasocin, 2-6 września.
• 60. Zaborski, B., 1927. Studia nad morfologią dyluwium Podlasia i terenów sąsiednich (in Polish). Przegląd Geograficzny, 7: 1-52.
• 61. Żarski, M., Kucharska, M., 2020. Objaśnienia do Mapy Geologicznej Polski 1:200 000, ark Siedlce (in Polish). PIG-PIB, Warszawa. https://bazadata.pgi.gov.pl/data/mgp200/txt/edvcia2/mgp200txt

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).