Metoda klasyfikacji linii autobusowych na przykładzie linii organizowanych przez Zarząd Transportu Metropolitalnego w Katowicach

• Autorzy: Sobota Aleksander , Gruszka Mariusz , Gawenda Dorota

Warianty tytułu

EN

Method of bus lines classification on the example of lines organised by the Metropolitan Transport Authority in Katowice

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Problematyka optymalizacji publicznego transportu zbiorowego (ptz) obejmuje wiele wymiarów związanych m. in. z ofertą przewozową, taryfową czy infrastrukturą wykorzystywaną do obsługi pasażerów i środków transportowych [1, 2]. Jej ogólnym celem jest maksymalizacja efektywności przy minimalizacji kosztów. W odniesieniu do oferty przewozowej działania optymalizacyjne mogą dotyczyć zmian: liczby linii publicznego transportu zbiorowego, przebiegu tras linii, liczby kursów w dobie, tygodniu i poszczególnych miesiącach oraz zmian godzin odjazdów z przystanków [3]. Realizacja tego procesu może wymagać przeprowadzenia klasyfikacji linii, bowiem optymalizacji nie dokonuje się w sposób przypadkowy. Dlatego opracowano metodę klasyfikacji linii autobusowych, bazującą na mechanizmach wielokryterialnego wspomagania decyzji. Uwzględnia ona wyłączenie aspekty leżące po stronie podażowej systemu transportowego [4, 5, 6, 7], takie jak: okres funkcjonowania linii, liczba kursów, odległości między przystankami, zasięg przestrzenny linii, praca eksploatacyjna. Uwzględnienie popytowego wymiaru funkcjonowania systemu publicznego transportu zbiorowego będzie przedmiotem dalszych prac badawczych. Metoda, o której mowa, jest przedmiotem rozważań artykułu. Ponadto, w publikacji zaprezentowano studium przypadku zawierające wykorzystanie metody dla linii kursujących na obszarze, na którym organizatorem publicznego transportu zbiorowego jest Zarząd Transportu Metropolitalnego w Katowicach. Przedstawiona w artykule metoda jest jednym z elementów szerszego opracowania, polegającego na wypracowaniu narzędzi dla projektantów i planistów umożliwiających projektowanie zmian oferty przewozowej.

EN

The problem of optimising public transport (PT) covers many dimensions, such as the transport offer, tariffs or infrastructure used for service of passengers and means of transport [1, 2]. Its overall objective is to maximise efficiency while minimising costs. In relation to the transport offer, optimisation measures may concern changes in: the number of public transport lines, the routing of lines, the number of courses per day, per week and per month, and the departure times from stops [3]. The implementation of this process may require the classification of lines, as optimisation is not realised in a random manner. Therefore, a method for classifying bus lines was developed based on the mechanisms of multi-criteria decision support. At the same time, it takes into account only supply side aspects of the transport system [4, 5, 6, 7] such as: the operation time of the line, the number of courses, distances between stops, the spatial extent of the line and exploitation work. Consideration of the demand-side dimension of public transport system operation will be the subject of further research work. The method in question is considered in the article. Moreover, the publication presents a case study of the method for lines running in the area where the organizer of public transport is the Metropolitan Transport Authority in Katowice. The method presented in the article is one of the elements of a wider study consisting in the development of tools for designers and planners who design the changes to the transport offer.

Słowa kluczowe

PL

publiczny transport zbiorowy; metropolitalny transport zbiorowy; klasyfikacja linii; linie autobusowe

EN

public transport; metropolitan collective transport; lines classification; bus lines

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczpospolitej Polskiej
• Czasopismo: Transport Miejski i Regionalny
• Rocznik: 2022
• Tom: nr 7
• Strony: 3--9
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., mapa, rys., tab.

Twórcy

autor

Sobota Aleksander

• Politechnika Śląska, Wydział Transportu i Inżynierii Lotniczej, Katedra Systemów Transportowych, Inżynierii Ruchu i Logistyki, ul. Krasińskiego 8, 40-019 Katowice

autor

Gruszka Mariusz

• Zarząd Transportu Metropolitalnego, ul. Barbary 21A, 40-053 Katowice

autor

Gawenda Dorota

• Zarząd Transportu Metropolitalnego w Katowicach, ul. Barbary 21A, 40-053 Katowice

Bibliografia

• 1. Schiewe P., Integrated Optimization in Public Transport Planning. Springer Optimization and Its Applications, Volume 160, Springer Nature Switzerland AG, 2020.
• 2. Tan W., Khoshnevis B., Integration of process planning and scheduling – a review. Journal of Intelligent Manufacturing, 11(1), Springer Link, 2000.
• 3. Schöbel A., Line planning in public transportation: models and methods. OR Spectrum 34 (3), Springer Link, 2012.
• 4. Jacyna M., Modelowanie i ocena systemów transportowych, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2009.
• 5. Jacyna M. (red.), Kształtowanie systemów w wybranych obszarach transportu i logistyki, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2014.
• 6. Karoń G., Kształtowanie ruchu w miejskich sieciach transportowych z wykorzystaniem inżynierii systemów, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2019.
• 7. Janecki R., Karoń G., Sobota A., Żochowska R., Metodologia tworzenia Koncepcji Kolei Metropolitalnej z wykorzystaniem metod inżynierii systemów, Biuro usług inżynierskich Concept dla Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, Katowice 2018.
• 8. Sobota A., Analiza funkcjonalna czterowlotowych skrzyżowań położonych na wielopasowych ciągach ulic w warunkach nasycenia ruchem, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich, Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, Rozprawa doktorska, Bydgoszcz 2012.
• 9. Sobota A., Karoń G., Krawiec S., Systemowe ujęcie zagadnień związanych z budową modelu ruchu dla Bielska-Białej, Raport z wykonanych prac przygotowany na zlecenie Miejskiego Zarządu Dróg w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała 2013.
• 10. Sobota A., Karoń G., Systemy ITS w gminach województwa śląskiego –analiza badań ankietowych, „Transport i Komunikacja”, 2014, nr 4.
• 11. Janecki R., Improvement of Public Transportation as an Instrument of Transport Policy in Cities of Agglomeration, In: Mikulski, J. (eds) Tools of Transport Telematics. TST 2015, Communications in Computer and Information Science, vol. 531, Springer, Cham, 2015.
• 12. Żochowska R., Wielokryterialne wspomaganie podejmowania decyzji w zastosowaniu do planowania tymczasowej organizacji ruchu w sieci miejskiej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2015.
• 13. Żak J., Wielokryterialne wspomaganie decyzji w transporcie drogowym, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2005.
• 14. Viegas J., Time and Space Scheduling of Public Transport Networks and the Evaluation of Quality of Service, In: Desrochers M., Rousseau JM. (eds) Computer-Aided Transit Scheduling, Lecture Notes in Economics and Mathematical Systems, vol. 386, Springer, Berlin Heidelberg, 1992.
• 15. Wyszomirski O. i in., Transport miejski ekonomika i organizacja, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008.
• 16. Starowicz W., Jakość przewozów w miejskim transporcie zbiorowym, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków 2007.
• 17. Janecki R., Karoń G., The Method of Hierarchization of Public Transport Lines and Evaluation of Their Adaptation to the Users Needs. Contemporary Challenges of Transport Systems and Traffic Engineering, 13th Scientific and Technical Conference “Transport Systems. Theory and Practice 2016” Katowice, Poland, 2017.
• 18. Madej B., Pruciak K., Madej R., Publiczny Transport Miejski, Akademia Transportu i Przedsiębiorczości Sp. z o.o., Warszawa 2017.
• 19. Gadziński J., Ocena dostępności komunikacyjnej przestrzeni miejskiej na przykładzie Poznania, Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2010.
• 20. Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego, http://dzienniki.slask.eu/legalact/2021/1921/(dostęp: 16.11.2021).
• 21. Solecka K., Wielokryterialna ocena wariantów zintegrowanego systemu miejskiego transportu zbiorowego, Politechnika Krakowska, Wydział Inżynierii Lądowej, Rozprawa doktorska, Kraków 2013.
• 22. Soczówka P., Żochowska R., Sobota A., Kłos M., Wpływ czynników związanych z podróżą na czas dojścia do przystanku publicznego transportu zbiorowego, „Transport Miejski i Regionalny”, 2020, nr 2.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).