Ocena zależności stężeń wybranych wskaźników fizyczno-chemicznych w wodach podziemnych Polski od formy użytkowania terenu na podstawie wyników badań monitoringowych

• Autorzy: Razowska-Jaworek Lidia , Kowalczyk Agnieszka , Kuczyńska Anna , Palak-Mazur Dorota , Mikołajczyk Anna

Identyfikatory

DOI

10.7306/bpig.42

Warianty tytułu

EN

Assessment of the dependence of the concentrations of selected physico-chemical parameters in groundwaters in Poland on land use based on the results of monitoring studies

• Konferencja: Współczesne problemy hydrogeologii = Current challenges in hydrogeology : XIX Sympozjum
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W celu oceny wpływu działalności człowieka na wody podziemne, analizie poddano skład chemiczny wód podziemnych występujących na obszarach o różnorodnych sposobach użytkowania terenu. Do badań wykorzystano wyniki analiz fizyczno-chemicznych wód podziemnych wykonywanych w ramach monitoringu krajowego w latach 1995–2017, w podziale na różne stopnie izolacji opróbowanych poziomów wodonośnych. Najbardziej są zanieczyszczone wody pochodzące z otworów monitoringowych zlokalizowanych na obszarach przemysłowych w poziomach o swobodnym zwierciadle wody. W wodach pobranych z punktów monitoringowych zlokalizowanych na obszarach wiejskich oraz na obszarach występowania gruntów ornych stwierdzono wysokie zawartości azotanów i siarczanów, a na obszarach miejskich podwyższone są także stężenia fosforanów i cynku. Najmniej zanieczyszczone są wody z punktów monitoringowych umiejscowionych na terenach zieleni miejskiej. Chemizm wód podziemnych w analizowanych punktach monitoringowych zależy zarówno od czynników naturalnych, jak i charakteru użytkowania terenu. Podwyższone stężenia NO3 –, HPO4 – lub SO4 2– są ewidentnie wynikiem działalności człowieka, podczas gdy podwyższone stężenia Na, Cl i NH4 + mogą być zarówno pochodzenia antropogenicznego, jak i skutkiem naturalnych procesów hydrogeochemicznych. Stężenia Ca i Mg w badanych wodach podziemnych są głównie efektem procesów naturalnych.

EN

The chemical quality of groundwater beneath the different types of land use areas was examined to evaluate the effects of human activities on groundwater. The study of the results of groundwater quality tests conducted as part of the Polish National Monitoring in 1995–2017 was performed in order to evaluate the effects of human activities on groundwater in the aquifers of different levels of isolation. The most polluted waters are those collected at monitoring points located within unconfined aquifers of industrial areas. The waters taken from monitoring points located in rural areas and arable lands show a high level of nitrates and sulphates. In urban areas, also phosphate and zinc concentrations are elevated. The least polluted waters were collected from points located in urban green areas. The groundwater chemistry in analyzed monitoring points depends on both natural factors and the nature of land use. Elevated concentrations of NO3 –, HPO4 – or SO4 2– are evidently the result of human activity, while the increased levels of Na, Cl and NH4 + come from both anthropogenic sources and natural processes. Ca and Mg concentrations in the studied waters are mainly the result of natural processes.

Słowa kluczowe

PL

wody podziemne; zagospodarowanie terenu, monitoring wód podziemnych; podatność poziomów wodonośnych; jakość wód; zanieczyszczenie wód

EN

groundwater; land use; groundwater monitoring; aquifer vulnerability; water quality; water pollution

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2019
• Tom: nr 476, Hydrogeologia z. 17
• Strony: 105--113
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Razowska-Jaworek Lidia

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Górnośląski, ul. Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiec

autor

Kowalczyk Agnieszka

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Kuczyńska Anna

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Palak-Mazur Dorota

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Mikołajczyk Anna

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• 1. ANDRADE E.M., QUEIROZ PALACIO H.A., SOUZA I.H., OLIVEIRA LEAO R.A., GUERREIRO L.M., 2008 – Land use effects in groundwater composition of an alluvial aquifer (Trussu River, Brazil) by multivariate techniques. Environ. Res., 106: 170–177.
• 2. BAKER A., 2003 – Land use and water quality. Hydrol. Process., 17: 2499–2501.
• 3. CYMES I., SZEJBA D., SZYMCZYK S., ŚWITALSKA I., OLBA-ZIĘTY E., 2014 – Wpływ zmiany użytkowania gruntu na jakość wód obszaru zdrenowanego w Lidzbarku Warmińskim. Inż. Ekolog., 37: 80–88.
• 4. FIANKO J.R., OSAE S., ADOMAKO D., ACHEL D.G., 2009 – Relationship between land use and groundwater quality in six districts in the eastern region of Ghana. Environ. Monitoring and Assesment, 153, 1–4: 139–146.
• 5. FOSTER S., 2001 – The interdependence of groundwater and urbanization in rapidly developing cities. Urban Water, 3: 185–192.
• 6. JEONG C.H., 2001 – Effect of land use and urbanization on hydrochemistry and contamination of groundwater from Taejon area, Korea. J. Hydrol., 254, 3/4: 194–210.
• 7. KAZIMIERSKI B. (red.), 2013 – Rocznik hydrogeologiczny państwowej służby hydrogeologicznej (rok hydrologiczny 2012). Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
• 8. KAZIMIERSKI B. (red.), 2014 – Rocznik hydrogeologiczny państwowej służby hydrogeologicznej (rok hydrologiczny 2013). Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
• 9. PIETRZAK S., 2012 – Azotany w wodach gruntowych na terenach zajmowanych przez użytki zielone. Pol. J. Agronomy, 11: 34–40.
• 10. PN-EN 27888:1999 – Jakość wody. Oznaczanie przewodności elektrycznej właściwej.
• 11. PN-EN ISO 10523:2012 – Jakość wody. Oznaczanie pH.
• 12. PN-ISO 5667-11:2017-10 – Jakość wody. Pobieranie próbek. Część 11: Wytyczne dotyczące pobierania próbek wód podziemnych.
• 13. PN-77/C-04584 – Woda i ścieki. Pomiar temperatury.
• 14. RAUBA M., 2009 – Zawartość związków azotu i fosforu w wodach gruntowych zlewni użytkowanej rolniczo na przykładzie zlewni rzeki Śliny. Ochr. Środ. Zas. Natur., 40: 505–512.
• 15. RAZOWSKA -JAWOREK L., SADURSKI A., 2005 – Nitrates in groundwater. Selected Papers on Hydrogeology 5. A.A. Balkema Publishers.
• 16. RHODES A.L., NEWTON R.M., PUFALL A., 2001 – Influences of land use on water quality of a diverse New England watershed. Environ. Sci. Technol., 35, 18: 3640–3645.
• 17. ROLBIECKI R., ROLBIECKI S., KLIMEK A, HILSZCZAŃSKA D., 2007 – Wpływ mikronawodnień i nawożenia organicznego na produkcję dwuletnich sadzonek sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) w szkółce leśnej z udziałem zabiegu zoomelioracji. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 1: 101–112.
• 18. RUSANEN K., FINEN L., ANTIKAINEN M., KORKKA -NIEMI K., BACKMAM B., BRITSCHGI M., 2004 – The effects of forrest cutting on the quality of groundwater in large aquifers in Finland. Boreal Environ. Res., 9: 253–261.
• 19. SADURSKI A. (red.), 2015 – Rocznik hydrogeologiczny państwowej służby hydrogeologicznej (rok hydrologiczny 2014). Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
• 20. SADURSKI A. (red.), 2016 – Rocznik hydrogeologiczny państwowej służby hydrogeologicznej (rok hydrologiczny 2015). Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
• 21. SADURSKI A. (red.), 2017 – Rocznik hydrogeologiczny państwowej służby hydrogeologicznej (rok hydrologiczny 2016). Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
• 22. SAPEK B., 2013 – Calcium and magnesium uptake with the yield of meadow vegetation in relation to their content in atmospheric precipitation, ground water and soil solution. J. Water Land Dev., 18, 1–6: 73–83.
• 23. ŚWITALSKA I.J., SZYMCZYK S., KOC J., 2013 – Wpływ sposobu użytkowania terenu na jakość wód gruntowych. Proceedings of ECOpole, 7, 1: 259–265.
• 24. WITCZAK S., KANIA J., KMIECIK E., 2013 – Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i ich metod oznaczania. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).