Wpływ judaistycznej kultury niematerialnej na rozwój architektury

• Autorzy: Malec T.

Warianty tytułu

Influence of Jewish intangible culture on architecture’s development

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Architektura przynależy do kultury materialnej każdego narodu i społeczeństwa. Społeczność żydowska przez cały okres swego istnienia nie wykształciła wyraźnie zindywidualizowanego stylu architektonicznego, lecz korzystała w tym zakresie z dorobku innych kultur. W krakowskim Kazimierzu zjawisko to jest szczególnie dobrze zauważalne w przypadku adaptacji polskiej architektury, samej poddanej silnym wpływom niemieckim i włoskim. Dla żydowskiej diaspory w Polsce ten rodzaj dostosowania się do istniejącego środowiska kulturowego był jednym z warunków przetrwania całej społeczności. Jednakże, pomimo aplikacji polskich rozwiazań architektonicznych, kultura żydowska krakowskiego Kazimierza przejawia się zastosowaniem oryginalnego detalu architektonicznego. Poziom percepcji wymienionego judaistycznego detalu architektonicznego zależy od stopnia znajomości kultury żydowskiej. Zrozumienie specyficznego znaczenia architektury żydowskiej pozostaje więc w związku ze złozonymi relacjami pomiędzy judaistyczną kulturą materialną a niematerialną. Głównym celem artykułu jest przedstawienie kulturowych oraz pozakulturowych, zewnętrznych czynników, wpływajacych na tworzenie oraz percepcję judaistycznego detalu architektonicznego w krakowskim Kazimierzu.

EN

Architecture belongs to a material culture of each society and nation. Jewish society in Poland through over nine hundred years did not develop its strong, individual style of secular architecture, but made use of architectural culture of other nations. In Cracow this phenomenon is especially common for use of the Polish architectural standards also influenced by other cultures. For a Jewish diaspora in Poland, this way of adaptation to the conditions of life, typical for their place of inhabitation from XI. to XX. century was probably the best way of surviving as a dense nation. In spite of an application of the foreign styles of architecture, as we can see on Casimir district, a Jewish culture manifested its original architectural detail. Perception of this type of architectural detail, first of all, depends on knowledge of the Jewish culture. Therefore, understanding of the specific meaning of a Jewish architecture is connected with recognizing all the complex relations between Jewish material and non-material culture. The main objective of the article is to present both the cultural and main external conditions, materially affecting the perception and creation of a Jewish architectural detail in Casimir – old Jewish district in Cracow.

Słowa kluczowe

PL

architektura judaistyczna; detal architektoniczny; kultura niematerialna; kultura materialna

EN

Jewish architecture; architectural detail; nonmaterial culture; material culture

• Wydawca: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach
• Rocznik: 2013
• Tom: nr 5
• Strony: 17--25
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., rys.

Twórcy

autor

Malec T.

• Istanbul Kemerburgaz University

Bibliografia

• [1] Tatarkiewicz W.: Cywilizacja i kultura. W: Tatarkiewicz W.: O filozofii i sztuce. Warszawa: 1986, s.147-158.
• [2] Piechotkowie M. i K.: Krajobraz z menorą. Wrocław: 2008, s. 6, 24, 52.
• [3] Wokół akulturacji i asymilacji Żydów na ziemiach polskich. Red. K. Zieliński. Lublin: 2010, s. 9.
• [4] Kijek K.: Polska akulturacja, żydowski nacjonalizm? Paradygmat „akulturacji bez asymilacji” a świadomość polityczna międzywojennej młodzieży żydowskiej na podstawie autobiografii YIVO, w: Wokół akulturacji i asymilacji Żydów na ziemiach polskich. Red. K. Zieliński. Lublin: 2010, s. 105.
• [5] Kultura Żydów galicyjskich ze zbiorów Muzeum Etnografii i rzemiosła artystycznego we Lwowie. Katalog pod red. E. Skromak, A. Garbacz, M. Wiatrowicza. Gdańsk: 2006, s. 23.
• [6] Stary testament. Historia zbawienia, Éditions du Dialogue. Société D’Éditions Internationales. Paris: 1983, s. 127-128.
• [7] Kryciński S., Olej-Kobus A., Kobus K.: Zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Przewodnik. Warszawa: 2011, s. 14, 290.
• [8] Dylewski A., Olej-Kobus A., Kobus K.: Judaica. Warszawa: 2010, s. 65-55.
• [9] Bruce-Milford M., Wilkinson P.: Znaki i symbole, przeł. B. Kocowska. Londyn: 2010, s. 174-175, 306.
• [10] Elior R.: Mistyczne źródła chasydyzmu, przeł. Tomal M. Kraków–Budapeszt: 2009, s. 27-29, 65-71.
• [11] Brunetti Luzzati S., Della Rocca R.: Judaizm…, s. 252, 302-303, 304-305.
• [12] Murzyn-Kupisz M.A.: Przywracanie pamięci czy masowa konsumpcja? Dylematy odkrywania żydowskiego dziedzictwa kulturowego krakowskiego Kazimierza. W: Przywracanie pamięci. Rewitalizacja zabytkowych dzielnic żydowskich w miastach Europy Środkowej. Red. M.A. Murzyn-Kupisz, J. Purchla. Kraków 2008, s. 363-398.