Wokół XVII-wiecznych polemik przyrodniczych

• Autorzy: Bieńkowski T.

Warianty tytułu

EN

On two 17-th century dispute by naturalists

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W ogólnym rozwoju życia naukowego w Europie zachodniej w wieku XVII nurt zainteresowań i badań przyrodniczych był silny. Refleksje teoretyczne i szczegółowe badania empiryczne znajdowały zewnętrzny wyraz w postaci obfitego piśmiennictwa najczęściej o charakterze polemicznym. Walczyli ze sobą na słowa i pióra nie tylko zwolennicy arystotelizmu i nauki nowożytnej, ale również sami twórcy nowej nauki (np. Christian Huygens i Georg Voetius polemizują złośliwie z Kartezjuszem). Wypełnione polemikami są ówczesne podręczniki szkolne z zakresu przyrodoznawstwa zwanego ogólnie „fizyką". Rzecz charakterystyczna, że większość tych zaciętych polemik nie prowadziła do rozwoju nauki, ale raczej kierowała ją na bezdroża. Polemiści często przyjmując za punkt wyjścia przesłanki nieracjonalne zwalczali słuszne obiektywnie poglądy. Jest to zjawisko dobrze znane historykom nauki, wystarczy przypomnieć wielki „spór o heliocentryzm" toczony przy użyciu wszystkich argumentów pozanaukowych1. Omówimy poniżej zapomniane XVII-wieczne polemiki przyrodnicze. W jednej z nich Jan Amos Komeński występuje przeciw fizykalnym tezom Kartezjusza. Następne ukazują dzieje formowania się teorii genezy bursztynu bałtyckiego.

EN

The article discusses two disputes held by naturalists in the 17th century. In the first dispute Jan Amos Komensky attacked the Cartesian doctrine of compression and decompression of air. In the second, the Jesuit, Wojciech Tylkowski, challenged the then prevalent theories of the origin of amber, according to which amber was being created continuously from „earth oil", which was supposed to be flowing to the surface of the earth. Following Pliny, Tylkowski assumed that amber had been formed from the resin of coniferous trees, subsequently submerged by the Baltic Sea.

Słowa kluczowe

PL

filozofia kartezjańska; przyrodnicy; bursztyn

EN

Cartesian philosophy; naturalists; amber

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2001
• Tom: R. 46, nr 1
• Strony: 29--40
• Opis fizyczny: Bibliogr. 9 poz.

Twórcy

autor

Bieńkowski T.

• Warszawa