Wielokryterialne wspomaganie decyzji. Przegląd metod i zastosowań

Trzaskalik, T.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Wielokryterialne wspomaganie decyzji. Przegląd metod i zastosowań

Autorzy

Trzaskalik T.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Multicriteria decision support. Review of methods and applictions

Języki publikacji

Abstrakty

Powszechność sytuacji, w których podejmujemy decyzje, oraz wielka waga wielu z nich przyczyniły się do rozwoju wielokryterialnych metod wspomagania decyzji. Są to głównie metody dwuetapowe – wyróżniamy etap analityczny i etap syntezy. Wśród przedstawionych metod znajdują się m.in. metody AHP, ANP, ELECTRE, PROMETHEE, metody werbalne, TOPSIS, BIPOLAR oraz metody interaktywne w warunkach ryzyka. Celem artykułu jest prezentacja najczęściej wykorzystywanych wielokryterialnych metod dyskretnych oraz możliwości ich zastosowań.

The universality of the decision situations and the importance of many of them contributed to the development of multicriteria decision support methods. These are mainly the two-stage methods – the analytical and synthesis stage are distinguished. Among the presented methods there are AHP, ANP, ELECTRE, PROMETHEE, verbal methods, TOPSIS, BIPOLAR, and interactive methods in terms of risk. The aim of the paper is to present the most frequently used multicriteria discrete methods and the examples of their applications.

Słowa kluczowe

metoda wielokryterialna dyskretna funkcja użyteczności porównanie parami relacja przewyższania punkty referencyjne

multicriteria discrete method utility function pairwise comparison outranking relation reference points

Wydawca

Wydawnictwo Politechniki Śląskiej

Czasopismo

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

Rocznik

2014

Tom

z. 74

Strony

239--263

Opis fizyczny

Bibliogr. 34 poz.

Twórcy

autor

Trzaskalik T.

Wydział Informatyki i Komunikacji. Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Bibliografia

1. Bana e Costa C.A., Vansnick F.C.: Sur la quantification des jugements de valeur: L’approche MACBETH, Cahiers du LAMSADE, 117, Université Paris-Dauphine, Paris 1999.
2. Brans J.P.: L’ingenierie de la decision; Elaboration d’instruments d’aide a la decision. La methode PROMETHEE, [in:] Nadeau R., Landry M. (eds.): L’aide a la decision: Nature, Instruments et Perspectives d’Avenir. Presses de l’Universite Laval, Quebec 1982.
3. Churchman C.W., Ackoff R.L.: An approximate measure of value. Journal of Operations Research Society of America, 2 (1), 1954.
4. Diakoulaki D., Koumoutsos N.: Cardinal ranking of alternative actions: extension of the PROMETHEE method. „European Journal of Operational Research”, 53, 1991.
5. Edwards W.: Social utilities, Engineering Economist, Summer Symposium, Series 6, 1971.
6. Edwards W., Barron F.H.: SMARTS and SMARTER: improved Simple methods for multiattribute measurement. „Organizational Behavior and Human Decision Process”, 60, 1994.
7. Gabus A, Fontela E.: Perceptions of the world problematic: Communication procedure, communicating with those bearing collective responsibility. DEMATEL 1. Battelle Geneva Research Centre, Geneva 1973.
8. Gershon M.: Model choice in multi-objective decision-making in natural resource systems. Ph.D. Dissertation, University of Arizona, 1981.
9. Górecka D.: Zastosowanie metod wielokryterialnych opartych na relacji przewyższania do oceny europejskich projektów inwestycyjnych, [w:] M. Nowak (red.): Metody i zastosowania badań operacyjnych’10. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2010.
10. Górecka D.: Wielokryterialne wspomaganie wyboru projektów europejskich. TNOiK, Toruń 2009.
11. Górecka D., Muszyńska J.: Analiza przestrzenna innowacyjności polskich regionów. „Acta Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica”, 253, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2011, 55-70.
12. Górecka D., Szałucka M.: Country market selection in international expansion using multicriteria decision aiding methods. “Multiple Criteria Decision Making”, 8, 2013, p. 31-55.
13. Hwang C.L., Yoon K.: Multiple Attribute Decision Making Methods and Applications: A State of the Art Survey. Springer-Verlag, New York 1981.
14. Jahanshahloo G.R., Hosseinzadeh Lotfi F., Izadikhah M.: Extension of the TOPSIS method for decision-making problems with fuzzy data. “Applied Mathematics and Computation” 185, p. 1544-1551.
15. Konarzewska-Gubała E.: Bipolar: Multiple Criteria Decision Aid Using Bipolar Refernce System, LAMSADE, “Cashier et Documents”, 56, Paris 2009.
16. Larichev O.: Ranking multicriteria alternatives: The method ZAPROS III. „European Journal of Operational Research”, 131, 2001, p. 550-558.
17. Larichev O.I., Moskovich H.M.: ZAPROS-LM – a method and system for ordering multiattribute alternatives. “European Journal of Operational Research”, 82(3), 1995, p. 503-521.
18. Lootsma F.A.: The REMBRANDT system for multi-criteria decision analysis via pairwise comparisons or direct rating, Report 92–05, Faculty of Technical Mathematics and Informatics, Delft University of Technology, Delft 1992.
19. Mikhailov, L., Tzvetinov P.: Evaluation of services using a fuzzy analytic hierarchy process. “Applied Soft Computing Journal”, 5, 2004, p. 23-33.
20. Nowak M.: Trade-off analysis in discrete decision making problems under risk, [in:] Lecture Notes in Economics and Mathematical Systems 638, [in:] Jones D., Tamiz M., Ries J. (eds.): New Developments in Multiple Objective and Goal Programming. Springer Verlag, Berlin 2010, p. 103-115.
21. Nowak M.: Interaktywne wielokryterialne wspomaganie decyzji w warunkach ryzyka. Metody i zastosowania. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2008.
22. Nowak M.: INSDECM – An interactive procedure for stochastic multicriteria decision problems. “European Journal of Operational Research”, 175, 2006, p. 1413-1430.
23. Nowak M.: Investment project evaluation by simulation and multiple criteria decision aiding procedure. “Journal of Civil Engineering and Management”, 11, 2005, p. 193-202.
24. Nowak M.: Preference and veto thresholds in multicriteria analysis based on stochastic dominance. “European Journal of Operational Research”, 158, 2004, p. 339-350.
25. Opricovic S.: Multicriteria optimization of civil engineering systems. Technical report, Faculty of Civil Engineering, Belgrade 1998.
26. Opricovic S. Tzeng G.H.: Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. “European Journal of Operational Research”, 156(2), 2004, p. 445-455.
27. Roy B., Bouyssou D.: Aide Multicritere a la Decision: Methodes at Cas, Economica. Paris 1993.
28. Saaty T.L.: The analytic hierarchy process. McGraw-Hill, New York 1980.
29. Saaty T.L.: Decision making with dependence and feedback. The analytic network process. RWS Publications, 4922 Ellsworth Ave., Pittsburgh 1996.
30. Tecle A.: Choice of multi-criteria decision-making techniques for watershed management. Ph.D. Dissertation, University of Arizona 1988.
31. Trzaskalik T. (red.): Wielokryterialne wspomaganie decyzji. Metody i zastosowania. PWE, Warszawa 2014.
32. Trzaskalik T., Sitarz S., Dominiak C.: Unified procedure for Bipolar method, [in:] Zadnik L., Żerovnik J., Poch. J., Drobne S., Lisec A. (eds.): SOR’13 Proceedings 2013.
33. Tzeng G.H., Huang J.J.: Multiple Attribute Decision Making. Methods and Applications. CRC Press, London 2011.
34. Zaraś K., Martel J.M.: Multiattribute Analysis Based on Stochastic Dominance, [in:] B. Munier B., Machina M.J. (eds.): Models and Experiments in Risk and Rationality. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 1994.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-6c7b46fb-8687-459a-a7ef-9ff034166ba7