Ochrona ujęcia wód podziemnych „Zawada” w aspekcie zagrożeń geogenicznych i antropogenicznych

• Autorzy: Różkowski J. , Jakóbczyk-Karpierz S. , Rubin K. , Sitek S. , Siwek P.

Warianty tytułu

EN

Protection of groundwater well field „Zawada” in terms of geogenic and anthropogenic aspects

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ujęcie pięciotorowe wód podziemnych „Zawada” GPW S.A. w Katowicach jest rozlokowane w Karchowicach, Zawadzie i Pyskowicach. Ujęcie eksploatuje wody serii węglanowej triasu w obrębie GZWP Gliwice (nr 330) w ilości ok. 2,5 mln m3/rok, przy zatwierdzonych w 2014 roku zasobach eksploatacyjnych ujęcia 625 m3/h i depresja zwierciadła wody w otworach 12-27 m. Analiza podatności użytkowych wód podziemnych na zanieczyszczenie z uwzględnieniem wyników badań modelowych, aktualnego zagospodarowania terenu oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, wskazują na zróżnicowanie stopnia potencjalnego zagrożenia wód podziemnych. W obszarze ograniczonym izochroną 25-letniego dopływu wody do studni Pyskowice I i II, ujmowany poziom wodonośny jest izolowany miąższą warstwą ilastych utworów miocenu, więc ustanowienie strefy ochronnej, rozumianej jako teren ochrony pośredniej, w tym obszarze jest bezprzedmiotowe. W obszarach ograniczonych izochroną 25-letniego dopływu wody do studni Zawada II i IV oraz Jelina stwierdzono brak dostatecznej izolacji poziomu wodonośnego (wychodnie i wychodnie podczwartorzędowe skał węglanowych triasu). Największym zagrożeniem dla studni Zawada II, IV, Jeliny są zagospodarowanie rolnicze, nieskanalizowane obszary zabudowy wiejskiej oraz wody rzeki Drama, która niesie ładunek związków TCE i PCE wypłukiwany z obszaru Tarnowskich Gór, gdzie były stosowane w przeszłości w procesach technologicznych jako rozpuszczalniki. Wody eksploatowane studniami Pyskowice I i II należą do I i II klasy jakości, podczas gdy podwyższone stężenia NO3 i TCE i PCE w wodzie (8-9ug/dm3) obniżają jakość wody z tych studni do klasy III. Dla zapewnienia ciągłej i bezpiecznej eksploatacji ujęcia wód podziemnych „Zawada” istnieje, uzasadniona warunkami geologicznymi i zagospodarowaniem terenu, potrzeba ustanowienia strefy ochronnej w rejonie studni Zawada III i IV oraz Jelina. Wystąpienie z wnioskiem o ustanowienie strefy ochronnej musi być poprzedzone wnikliwą analiza ekonomiczną, bowiem odkryty, szczelinowo-krasowy zbiornik wodonośny triasu może być odbiornikiem zanieczyszczeń łatwo migrujących zarówno pionowo, jak i lateralnie, bez możliwości samooczyszczenia.

EN

Groundwater well field. Zawada- about 2500000 m3 p.a. of water from the fractured -karst aquiferr Gliwice. Drinking; water is supplied for citizens of Zabrze, Gliw ice, Bytom and other nearby .smaller towns. Analysis of env ironmental conditions and land use revealed spatial differential of groundwater vulnerability to pollution. In the area of wells Pyskowice I and Pyskowice II the aquifer is covered by over a 50-m layer of Miocene clays. On thee other hand, scarce confinement was identified within the capture zones bounded by the isochrone of 25 years of groundwater flow to wells Zawada II, IV and .Jelina. Major threat to quality of groundwater abstracted by these wells is represented by agricultural activity, areas of rural housing without sewage system as well as water infiltrating from the river Drama, contaminated by TCE, and TCE, originating from industrial areas of Tarnowskie Góry town. Elevated concentration of NO3, TCE and PCE in the abstracted groundwater caused its deterioration - the groundwater was qualified lo the third class in accordance with polish regulations. The establishment of well field protection zone is problematic due to the presence of karst and specific character of human activities in the area.

Słowa kluczowe

PL

wody szczelinowo-krasowe; strefy ochronne; TCE; PCE; ujęcie Zawada

EN

fissure-karst water; protection areas; TCE; PCE; well field Zawada

• Wydawca: Wydawnictwo 2K TECHNOLOGIE s.c.
• Czasopismo: Technologia Wody
• Rocznik: 2016
• Tom: Nr 4 (48)
• Strony: 18--24
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys.

Twórcy

autor

Różkowski J.

• Uniwersytet Śląski, Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej

autor

Jakóbczyk-Karpierz S.

• Uniwersytet Śląski, Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej

autor

Rubin K.

• Uniwersytet Śląski, Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej

autor

Sitek S.

• Uniwersytet Śląski, Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej

autor

Siwek P.

• Uniwersytet Śląski, Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej

Bibliografia

• [1]Biernat S. 1955: Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1:50 000, arkusz Pyskowice, IG Warszawa.
• [2]Chylak A. i in. 2005: Program ochrony środowiska gminy Pyskowice. Archiwum Beskidzkiego Funduszu Ekorozwoju S.A., Bielsko-Biała, dostęp: http://www. bip.pyskowice.pl/res/serwisy/bip-gmpyskowice/komunikaty/_054_i59306.pdf.
• [3]Chylak A., Kulikowski S. 2013: Program ochrony środowiska dla gminy Zbrosławice na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020 - aktualizacja. Archiwum Eko-Team Konsulting, Bielsko-Biala, dostęp: http://bip.zbroslawice.pl/ index.php?grupa=409i7.
• [4]Filar S. 2007: Baza danych GIS Mapy hydrogeologicznej Polski, 1:50 000 - Pierwszy poziom wodonośny: wrażliwość na zanieczyszczenie i jakość wód. Opracowanie autorskie. Arkusz 909 Pyskowice, PIG Warszawa.
• [5]Jakóbczyk-Karpierz S., Różkowski J., Rubin K., Sitek S., Siwek P. 2014: Dodatek do dokumentacji hydrogeołogicznej ustalającej zasoby eksploatacyjne ujęcia wód podziemnych „Zawada”. Uniwersytet Śląski, Wydz. Nauk o Ziemi, Katedra Hydrogeol. i Geol. Inż., Sosnowiec.
• [6]Kowalczyk A. 2007-2014: Interpretacja wyników obserwacji ilościowych i jakości wód w rejonie ujęcia „Staszic” na podstawie danych za 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013 (materiały niepublikowane).
• [7]Kowalski J. 1987: Hydrogeologia z postawami geologii, PWN Warszawa.
• [8]Lewandowski J. 1995: Mapa miąższości utworów triasu węglanowego, 1:50 000. Archiwum Wydz. Nauk o Ziemi, Katedra Hydrogeol. i Geol. Inż., Sosnowiec.
• [9]Miejscowy plan zagospodarowania prze-strzennego gminy Zbrosławice dla obszaru sołectw: Boniowice, Jasiona, Jaśkowice, Kamieniec, Karchowice, Księży Las, Laryszów, Łubie, Łubki, Miedary, Wilkowice Zbrosławice, Ziemięcice 2006. An Archi Group s.c., dostęp: http://bip.zbroslawice.pl/Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Zbrosławice.
• [10]Pazdro Z., Kozerski B. 1990: Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol., Warszawa.
• [11]Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Dz.U. nr 72 poz. 466.
• [12]Różkowski J., Witkowski A. 2014: Operat wodnoprawny na pobór wód podziemnych z utworów triasu ujęciem studziennym „Zawada” GPW S.A. w Katowicach. Uniw. Śląski, Wydz. Nauk Ziemi, Katedra Hydrogeol. i Geol. Inż., Sosnowiec.
• [13]Sitek S., Kowalczyk A. 2011: Występowanie trichloroetenu i tetra- chloroetenu w wodach podziemnych w rejonie Tarnowskich Gór, Biuletyn PIG445, 633-642.
• [14]Witczak S., Adamczyk A. 1994: Katalog wybranych fizycznych i chemicznych ognisk zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa.
• [15]Witczak S., Żurek A. 1994: Wykorzystanie map glebowo-rolni- czych w ocenie ochronnej roli gleb dla wód podziemnych. W: Kleczkowski A. S. (red.): Metodyczne podstawy ochrony wód podziemnych. Projekt badawczy KBN Nr 9 0615 91 01. Kraków, AGH Wydz. Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Zakład Hydrogeol., Geol. Inżynierskiej i Górniczej, 109-128.
• [16]Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Pyskowice część „A” uwarunkowania 2014, dostęp: http://www.prawomiejscowe.pl/FILE_REPOSITO- RY/l9i77/LegalActs/i60925/Zalacznikl.pdf.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.