Pierwsza polska wyprawa polarna na Wyspę Niedźwiedzią (1932-1933)

• Autorzy: Maj S.

Warianty tytułu

EN

First Polish polar expedition on the Bear Island (1932-1933)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

We wrześniu 1929 roku, Kongres Międzynarodowej Organizacji Meteorologicznej (World Meteorological Organization – WMO), odbywający się w Kopenhadze, podjął uchwałę o zorganizowaniu w latach1932/1933 II Międzynarodowego Roku Polarnego. Polska postanowiła wziąć czynny udział w tej naukowej imprezie. Powołano Polską Naukową Komisję Roku Polarnego (PNKRP). Komisja, w której większość stanowili członkowie Towarzystwa Geofizyków w Warszawie, powierzyła zorganizowanie polskiej stacji obserwacyjnej w strefie polarnej ówczesnemu dyrektorowi PIM, dr. inż. Jean Lugeonowi. W tych latach, tylko Państwowy Instytut Meteorologiczny dysponował odpowiednią aparaturą pomiarową, środkami materiałowymi i finansami. Wiosną 1931 r., J. Lugeon, jako delegat PNKRP ustalił z prezesem Międzynarodowej Komisji Roku Polarnego (prof. Dan B. la Cour), że najlepszym rozwiązaniem będzie założenie Polskiej Stacji Polarnej na Wyspie Niedźwiedziej (Bjørnøya) (Ocean Lodowaty Północny), należącej do rządu Królestwa Norwegii. Dostęp do Wyspy nie był trudny i zbyt uciążliwy. Norwegia utrzymywała tam czynną stację radionadawczą, z której usług można było korzystać. Norweska Służba Meteorologiczna użyczyła PSP nieodpłatnie budynek mieszkalny (wraz z opałem). Międzynarodowa Komisja Roku Polarnego wypożyczyła dwa komplety nowoczesnych wariometrów magnetycznych systemu D. la Coura. Inne przyrządy pomiarowe dostarczył PIM oraz Ministerstwo Spraw Wojskowych. Niezbędne wyposażenie zakupiono po cenach promocyjnych w kraju i zagranicą. Zapomogi wyprawie polarnej udzieliły Ministerstwa: Spraw Zagranicznych, Komunikacji, Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, a także Fundusz Kultury Narodowej. Szereg osób prywatnych oraz firm handlowych poczyniło użyteczne darowizny. Ze względów finansowych zdecydowano się tylko na trzech uczestników stałej ekipy PSP. Były to osoby młode, o odpowiednich predyspozycjach fizycznych i psychicznych, przygotowaniu zawodowym oraz dodatkowych specjalistycznych przeszkoleniach. Mianowicie: inż. Elektryk Czesław J. Centkiewicz – PIM w Warszawie, geofizyk Władysław Łysakowski z Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie i student Stanisław Siedlecki z Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Ogromną pomoc i zrozumienie wykazały duńskie i norweskie ośrodki geofizyczne (np. Duński Instytut Meteorologiczny, Norweski Instytut Geofizyczny, Norweskie Towarzystwo Geofizyczne, Norweska Służba Synoptyczna, Obserwatorium Zorzowe w Tromso). Formalnym kierownikiem PSP był Jean Lugeon, a faktycznym – Cz. Centkiewicz. Na początku sierpnia 1932 r. zaczęła się organizacja stacji oraz instalacja i uruchamianie aparatury pomiarowej. Pomagali w tej pracy dyr. J. Lugeon i inż. Jan Gurtzman z PIM. PSP rozpoczęła działalność zgodnie z harmonogramem Międzynarodowej Komisji Roku Polarnego. Ogromną pomoc okazali radiotelegrafiści z Norweskiej Stacji Radiowej, a zwłaszcza ich szef, Fritz C. Oien. Przeszło roczna działalność PSP dostarczyła mnóstwo cennych i unikalnych danych z wybranych dziedzin fizyki Ziemi (meteorologia, geomagnetyzm, elektrodynamika atmosfery, zorze polarne). W dwa lata później (rok 1936) materiały opublikowano w czterotomowym dziele p.t. Wyniki spostrzeżeń Polskiej wyprawy Roku Polarnego1932/33 na Wyspie Niedźwiedziej autorstwa J. Lugeona, Cz. Centkiewicza i W. Łysakowskiego. Osiągnięcia PSP zainspirowały utworzenie przy TGW Koła Polarnego, a także następne efektywne wyprawy polskie w arktyczne rejony; w 1938 r. powołano Polską Komisję Kriologiczną przy Towarzystwie Geofizyków w Warszawie.

EN

In 1929, the World Meteorological Organization proposed to organize in the period 1932 – 1933 the Second International Polar Year (II IPY).The Polish State to join this scientific event. In this purpose, the Polish Scientific Commission of the Polar Year [PSCPY] was formed. This Commission has entrusted the organization of season Polish polar observatory to State Meteorological Institute in Warsaw. In this time, a prominent Swiss geophysicist Eng. Dr. Jean Lugeon was a chief of Polish Meteorological Survey. After many consultations (including international consultations also) selected the Bear Island (Bjornoya) on the North Ice Ocean, owned by the Kingdom of Norway. With geosciences point of view, the Bear Island has a very interesting site in an area of auroral oval. On the other hand, there was an important state radiotelegraphic center (station) which favours can be very useful. For economic reasons, only three young full professional explorers of the Polish polar expedition could stay on the island all year (really about 13 months).These explorers were: Czesław Jacek Centkiewicz (State Meteorological Institute in Warsaw), Władysław Łysakowski (Institute of Geophysics and Meteorology, Jan Kazimierz Universityat Lwów), Stanisław Siedlecki (student of natural sciences from Jagiellonian Universityat Cracow).The formal head of the Polish polar expedition and the PPS was Jean Lugeon but active head – Czesław Centkiewicz. In the construction (“architecture”) of the PPS were also attended by Jean Lugeon and Eng. Jan Gurtzman from State Meteorological Institute in Warsaw. In valuable assistance Norwegian radio-operators were also especially their chief Fritz Oien. In August 1932 the PPS was opened. The scientific researches included four following disciplines: meteorology, atmospheric electricity, geomagnetism and auroral phenomena. The annual activity of the Polish Polar Station has provided many of important and valuable observational data. In 1936, these results were published in four volumes entitled: The Results of Observations of Polish Expedition Polar Year 1932/1933 on the Bear Island. The successful first Polish Polar Expedition on the Bear Island stimulated the development of polar researcher interests in the country and next Polish expeditions to various regions of the Arctic (and Antarctic also).

Słowa kluczowe

PL

wyprawa polarna; Drugi Międzynarodowy Rok Polarny; Polska Narodowa Komisja Roku Polarnego; Wyspa Niedźwiedzia; polskie wyprawy polarne

EN

Second International Polar Year; Polish International Commission of Polar Year; Bear Island; Polish polar expeditions

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2014
• Tom: Z. 3-4
• Strony: 175--186
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., fot., mapki

Twórcy

autor

Maj S.

• Polskie Towarzystwo Geofizyczne/Instytut Geofizyki PAN — Warszawa

Bibliografia

• [1]. Centkiewicz Cz., 1934, Wyspa Mgieł i Wichrów. Tow. Wydaw. „Rój”, Warszawa, str. 213.
• [2]. Dobrowolski A. B., 1930, 7 powodu Roku Polarnego. Prz.Geogr. X, 187-192.
• [3]. Lugeon J., 1930, Rok Polarny 1932-33 i współpraca Polski. Prz.Geogr. X, 3-4.
• [4]. Lugeon J., 1931a, Uwagi w sprawie działania Polski w Roku Polarnym 1932/33. Biuletyn Tow. Geofiz. w Warszawie, i, 13-14.
• [5]. Lugeon J., 193lb, Remarques sur la participation de la Polonge a VAnnée Polaire 1932-33. Biuletyn Tow.Geofiz. w Warszawie, 1, 62-63.
• [6]. Lugeon 1933a, Polska wyprawa Roku Polarnego (1932/33) na Wyspę Niedźwiedzią. Biuletyn Tow. Geofiz. w Warszawie, 7-8, 3-5.
• [7]. Lugeon J., 1933b, .Notice préliminaire sur ¡'expédition Nationale Polonaise de l’Année Polaire 1932-1933 a Vile des Ours. Biuletyn Tow. Geofiz. w Warszawie,7-8, 43-46,
• [8]. Lugeon J., 1933c, Polski Rok Polarny na Wyspie Niedźwiedziej. Prz. Geogr., XXIII (1), 1-49.
• [9]. Lugeon J., 1935, O potrzebie założenia stałej polarnej stacji radiometeorologicznej dla służby przewidywania pogody. Biuletyn Tow. Geofiz. w Warszawie, 11-12, 11-16.
• [10]. Stenz E., 1954, Antoni Bolesław Dobrowolski (1872-1954), Prz. Met. i Hydr., VII (1-2), 3-6.
• [11]. Barr S., Lu decke C. (red), 2010, The history of the International Polan Years (YPYs). Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg; 001:101007/978-3-642-12402-0 1.
• [12]. Belgijska Wyprawa Antarktyczna - WIK1PED1A [2011]; [http:pl.wikipedia.orgwikiBelgijska_Wyprawa Antarktyczna].
• [13]. Biuletyn Towarzystwa Geofizyków w Warszawie, 1938, z. 15, 1-63.
• [14]. Bogdanowicz E., Kossowska-Cezak U., Szkutnicki J., (red.), 2009, Polskie Towarzystwo Geofizyczne 1947-2007. PTGeof./IMGW, Warszawa.
• [15]. Kowalczuk j., 2001, 100-lecie geofizyki polskiej 1895-1995. Kalendarium. Wyd. 2 poszerzone, Wyd. Arbor, Kraków.
• [16]. Maj S., 2009, Profesor Henryk B. Arctowski (1871 -1958) jako geofizyk (życie i działalność), Prz.Geof., 54(1 - 2), 7-17.
• [17]. Olszewicz B., 1947, [w:] Lista strat kultury polskiej (1 IX 1939-1 lii ¡946). Wyd. S. Arcta, Warszawa.2
• [18]. Ołpińska-Warzechowa K., Piotrowska M., 1997, Bibliografia 1948-2007. Prz.Geof., 42 (3-4), 1-244.
• [19]. Popiołek J., 1998, Działalność organizatorska 4. B. Dobrowolskiego w dziedzinie nauk przyrodniczych. Prace Muzeum Ziem (Warszawa), 45, 45-65.
• [20]. Popiołek J., 1998, „Polar Action” of Antoni Bolesław Dobrowolski in the interwar period. Pol. Polar Res,, 19 (1-2), 31-36.
• [21]. Stauning P., 2011, Danish auroral science history. Hist. Geo Space Sei., 2, 1-28. [www.hist-geo-space-sci. net/2/1/201 l/doi:e10.5194/hgss-2-l-20] 1].

Uwagi

Bibliografia od 11 poz. cytuje materiały żródłowe.