Ekologiczny i społeczny potencjał rewitalizacji cieków wodnych na obszarach miejskich na przykładzie parku linearnego Młynówka Królewska w Krakowie

• Autorzy: Kowalski Przemysław , Zieliński Miłosz , Amado Antonio

Identyfikatory

DOI

10.4467/25438700SM.21.025.15124

Warianty tytułu

EN

Ecological and social potential of the watercourses revitalization in urban areas on the example of the Młynówka Królewska linear park in Krakow

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule omówiono potencjał przestrzenny oraz istniejące ograniczenia parku linearnego Młynówka Królewska w Krakowie, w kontekście rewitalizacji terenów nadrzecznych w miastach. Analizie poddano zagadnienie usług ekosystemowych (UE) oferowanych przez tereny zieleni miejskiej, rozpatrywanych w ujęciu obszarów zielonej infrastruktury (ZI), w których łączone są powierzchnie zieleni i wód powierzchniowych. Omówiono dynamikę oddziaływania obszarów ZI na środowisko miejskie, ze szczególnym uwzględnieniem ograniczenie efektu miejskiej wyspy ciepła (MWC). Dyskusji poddana została społeczna percepcja UE związanych z obszarami ZI w mieście, w kontekście terenów nadwodnych. Analizie poddany został przykład koncepcyjnych projektów rewitalizacji terenu położonego wzdłuż dawnego sztucznego koryta rzecznego Młynówki Królewskiej, którego geneza sięga XIII wieku, opracowanych przez studentów kierunku architektura krajobrazu. W podsumowaniu stwierdzono, iż projektowanie zgodnie z koncepcją zielonej infrastruktury w ujęciu Benedicta i McMahona (2006), umożliwia zwiększenie zakresu świadczonych UE, w tym poprawę dostępności przestrzeni w przeliczeniu na mieszkańca. Wprowadzenie wody w osuszone obecnie koryto rzeczne umożliwi zwiększenie efektywności terenu zieleni w redukcji efektu MWC.

EN

The article discusses the spatial potential and the existing limitations of the Młynówka Królewska linear park in Krakow in the context of revitalizing riverside areas in cities. The issue of ecosystem services (ES) offered by urban green areas was analyzed in the context of green infrastructure (GI), where green areas and surface waters are combined. The dynamics of the impact of GI areas on the urban environment were discussed, with particular emphasis on reducing the urban heat island effect (UHI). The social perception of the ES related to GI areas in the city, in the context of waterside areas, was discussed. An example of conceptual projects for the revitalization of the area along the former artificial river bed of Młynówka Królewska, the genesis of which dates back to the 13ᵗʰ century, developed by students of landscape architecture, was analyzed. In conclusion, it was stated that designing in line with the concept of green infrastructure according to Benedict and McMahon (2006) allows for an increase in the provision of ESs and the improvement of space availability per inhabitant. The introduction of water into the currently dry riverbed will allow increasing the efficiency of the green area in reducing the UHI effect.

Słowa kluczowe

PL

Młynówka Królewska; rewitalizacja rzeki; rzeka miejska; zielona infrastruktura; miejska wyspa ciepła

EN

Młynówka Królewska; river restoration; urban river; green infrastructure; urban heat island

• Wydawca: Katedra Kształtowania Środowiska Mieszkaniowego, Instytut Projektowania Urbanistycznego, Wydział Architektury, Politechniki Krakowskiej
• Czasopismo: Środowisko Mieszkaniowe
• Rocznik: 2021
• Tom: nr 37
• Strony: 62--III strona okładki
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., il.

Twórcy

autor

Kowalski Przemysław

• Wydział Architektury, Politechnika Krakowska

• https://orcid.org/0000-0001-5809-3850

autor

Zieliński Miłosz

• Wydział Architektury, Politechnika Krakowska

• https://orcid.org/0000-0002-6476-3088

autor

Amado Antonio

• Universidade da Coruña Escola Técnica Superior de Arquitectura da Coruña, Spain

• https://orcid.org/0000-0002-4208-4463

Bibliografia

• [1] Ahern, J. (2011), From fail-safe to safe-to-fail: Sustainability and resilience in the new urban world. Landscape and Urban Planning, 100(4), 341–343. doi:10.1016/j.landurbplan.2011.02.021.
• [2] Architekt : miesięcznik poświęcony architekturze, budownictwu i przemysłowi artystycznemu, rok IX (1910), zesz. 6, 7, 8.
• [3] Asnake, K., Worku, H. and Argaw, M. (2021) ‘Integrating river restoration goals with urban planning practices: the case of Kebena river, Addis Ababa’, Heliyon, 7(7). doi:10.1016/j.heliyon.2021.e07446.
• [4] Bąkowski, K., (1902), Dawne kierunki rzek pod Krakowem, Druk „Czasu”, Kraków, ss. 37.
• [5] Benedict, M.A., and McMahon, E.T. (2006), Green Infrastructure. Linking Landscapes and Communities, Island Press, Washington – Covelo – London 2006, ss. 300.
• [6] Bergstrom, J.C., Loomis, J.B., (2017) Economic valuation of river restoration: An analysis of the valuation literature and its uses in decision-making, Water Resources and Economics 17 9–19; doi:10.1016/j.wre.2016.12.001.
• [7] Brouwer, R., Sheremet, O., (2017) The economic value of river restoration, Water resources and economics 2017(C):1-8; doi:10.1016/j.wre.2017.02.005.
• [8] Carmona, M., (2015) Re-theorising contemporary public space: a new narrative and a new normative, Journal of Urbanism: International Research on Placemaking and Urban Sustainability, 8:4, 373-405; doi:10.1080/17549175.2014.909518.
• [8] Dai, D., Brouver, R., Lei, K., (2021) Measuring the economic value of urban river restoration, Ecological Economics 2021 190:107186; DOI:10.1016/j.ecolecon.2021.107186.
• [9] Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 2000 establishing a framework for Community action in the field of water policy (OJ L 327 22.12.2000 p. 1)’ (2006) Documents in European Community Environmental Law, pp. 879–969.
• [10] Dudzic-Gyurkovich, K. (2021) Urban Development and Population Pressure: The Case of Młynówka Królewska Park in Krakow, Poland. Sustainability 2021, 13, 1116; DOI:10.3390/su13031116.
• [11] Garcia, X. et al. (2016) ‘Is river rehabilitation economically viable in water-scarce basins?’, Environmental Science and Policy, 61, pp. 154-164. doi:10.1016/j.envsci.2016.04.011.
• [12] Hebda-Małocha, A. and Małocha, M. (2007) ‘Gospodarcza rola Młynówki Królewskiej w Krakowie i jej wpływ na obecne zagospodarowanie miasta’, Czasopismo Techniczne. Środowisko, pp. 123-134.
• [13] Hua, J. and Chen, W. Y. (2019) ‘Prioritizing urban rivers’ ecosystem services: An importance-performance analysis’, Cities, 94, pp. 11–23. doi:10.1016/j.cities.2019.05.014.
• [14] Imam Syafii, N. et al. (2017) ‘Thermal environment assessment around bodies of water in urban canyons: A scale model study’, Sustainable Cities and Society, 34, pp. 79–89. doi:10.1016/j.scs.2017.06.012.
• [15] Jiang Y, Huang J, Shi T, Wang H. (2021) Interaction of Urban Rivers and Green Space Morphology to Mitigate the Urban Heat Island Effect: Case-Based Comparative Analysis. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2021; 18(21):11404. doi:10.3390/ijerph182111404.
• [16] Julian, J. P., Daly, G. S. and Weaver, R. C. (2018) ‘University students’ social demand of a blue space and the influence of life experiences’, Sustainability (Switzerland), 10(9). doi:10.3390/su10093178.
• [17] Kiecko, E. (2019) ‘Piękno miasta i przestrzenie reprezentacyjne w projektach konkursowych na Wielki Kraków ; The city’s beauty and representative spaces in the design competition for Great Kraków ; Architektura w mieście, architektura dla miasta : przestrzeń publiczna w miastach ziem polskich w “długim” dziewiętnastym wieku ; Zabór austriacki’, IH PAN, call no. II.14682 ; IH PAN, call no. II.14681 Podr.
• [18] Kochel, L. Zieliński, M. (2021) „Tereny zieleni a potencjał rekreacyjno-wypoczynkowy na przykładzie Krakowa”, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, XLIX, s.47-78, doi:10.24425/tkuia.2021.138703.
• [19] Kowalski, P. and Scherzer, C. (2019) „Tereny nadrzeczne w miastach jako element systemu Zielonej Infrastruktury w kontekście projektów rewitalizacyjnych podejmowanych w ramach wystaw ogrodniczych Gartenschau w Niemczech”, Środowisko Mieszkaniowe, 0(24), s. 120-129. doi:10.4467/25438700SM.18.064.9654.
• [20] Kraków : studia nad rozwojem miasta : praca zbiorowa / pod red. Jana Dąbrowskiego (1957). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• [21] Le Lay, Y.-F., Piégay, H. and Rivière-Honegger, A. (2013) ‘Perception of braided river landscapes: Implications for public participation and sustainable management’, Journal of Environmental Management, 119, pp. 1–12. doi:10.1016/j.jenvman.2013.01.006.
• [22] OECD/European Commission (2020), Cities in the World: A New Perspective on Urbanisation, OECD Urban Studies, OECD Publishing, Paris. doi:10.1787/d0efcbda-en.
• [23] Pociask-Karteczka, J., 1994, Przemiany stosunków wodnych na obszarze Krakowa. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego MCXLIV, Prace Geograficzne, z. 96, 1994, ss. 38.
• [24] Russo, A. and Cirella, G.T., (2018) Modern Compact Cities: How Much Greenery Do We Need?, International Journal of Environmental Research and Public Health 2018, 15, 2180. doi:10.3390/ijerph15102180.
• [25] Schmager, M., (2006) Miejski park historyczno-krajobrazowy Młynówka Królewska, Problemy Rozwoju Miast 2006 3/1-4, 65-77.
• [26] Sun, R. and Chen, L. (2012) ‘How can urban water bodies be designed for climate adaptation?’, Landscape and Urban Planning, 105(1–2), pp. 27–33. doi:10.1016/j.landurbplan.2011.11.018.
• [27] Szulczewska, B. et al. (2014) How much green is needed for a vital neighbourhood? In search for empirical evidence, Land Use Policy, 38, pp. 330–345. doi:10.1016/j.landusepol.2013.11.006.
• [28] Tominaga, Y., Sato, Y. and Sadohara, S. (2015) ‘CFD simulations of the effect of evaporative cooling from water bodies in a micro-scale urban environment: Validation and application studies’, Sustainable Cities and Society, 19, pp. 259–270. doi: 10.1016/j.scs.2015.03.011.
• [29] Uggeldahl, K. C. and Olsen, S. B. (2019) ‘Public preferences for co-benefits of riparian buffer strips in Denmark: An economic valuation study’, Journal of Environmental Management, 239, pp. 342–351. doi:10.1016/j.jenvman.2019.03.078.
• [30] Vermaat J, Wagtendonk A, Brouwer R, et al. (2016) Assessing the societal benefits of river restoration using the ecosystem services approach, Hydrobiologia 2016 769(1):121-135. doi:10.1007/s10750-015-2482-z.
• [31] Wantzen, K. M. et al. (2016) ‘River Culture: an eco-social approach to mitigate the biological and cultural diversity crisis in riverscapes’, Ecohydrology & Hydrobiology, 16(1), pp. 7–18. doi:10.1016/j.ecohyd.2015.12.003.
• [32] Wroblewska, K. and Jeong, B. R. (2021) ‘Effectiveness of plants and green infrastructure utilization in ambient particulate matter removal’, ENVIRONMENTAL SCIENCES EUROPE, 33(1), p. 110. doi:10.1186/s12302-021-00547-2.
• [33] Wyżga, B., Zawiejska, J. and Le Lay, Y.-F. (2009) ‘Influence of academic education on the perception of wood in watercourses’, Journal of Environmental Management, 90(1), pp. 587–603. doi:10.1016/j.jenvman.2007.12.013.
• [34] Yu, Z. et al. (2020) ‘Critical review on the cooling effect of urban blue-green space: A threshold-size perspective’, Urban Forestry & Urban Greening ; volume 49, page 126630 ; ISSN 1618-8667. doi:10.1016/j.ufug.2020.126630.
• [35] Zachariasz A. (2006), Zieleń jako współczesny czynnik miastotwórczy ze szczególnym uwzględnieniem roli parków publicznych, monografia 336, seria architektura, Politechnika Krakowska, Kraków.
• [36] Zingraff-Hamed, A. et al. (2018) ‘Model-based evaluation of urban river restoration: Conflicts between sensitive fish species and recreational users’, Sustainability (Switzerland), 10(6). doi:10.3390/su10061747.