Wpływ uwarunkowań geośrodowiskowych i antropogenicznych na obecność historycznych zanieczyszczeń w podłożu klasztoru ss. Bernardynek w Krakowie

Wardas-Lasoń, M.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Wpływ uwarunkowań geośrodowiskowych i antropogenicznych na obecność historycznych zanieczyszczeń w podłożu klasztoru ss. Bernardynek w Krakowie

Autorzy

Wardas-Lasoń M.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Geoenvironmental and anthropogenic conditions and their impact on the presence of historical pollution in the substrate of the monastery of Bernardine Sisters in Krakow

Języki publikacji

Abstrakty

The substrate in the area of the monastery of Bernardine Sisters was analyzed based on 7 small-diameter profiled mechanical holes drilled in order to determine the structure and lithology of the area and archaeological stratigraphic sequence. Based on this research, a system of archaeological strata and the presence of objects such as wall remains, and especially the relicts of the medieval drainage ditch “moat”, was established. It was assessed whether the geoenvironmental conditions are conducive to pollution occurrence and accumulation. Its major source was the Municipal Great Scales on the Main Market Square of Kraków, which functioned in the Middle Ages. To verify this thesis the indexes of sediment coming from the historical “moat” were determined (pH, Eh, EC, LOI). Similar studies were carried out to the level of “calec” for the substrate of the Monastery, erected in its vicinity. In the lithologically recognized and archaeologically interpreted layers of earth, heavy metals content was determined to distinguish anthropogenic factors and geoenvironmental conditions of the contaminants. The pollution assessment was made on the basis of a comparative analysis of the land quality, especially in the areas of silt occurrence, also in relation to the current environmental standards.

Słowa kluczowe

zanieczyszczenie podłoża historyczne zanieczyszczenie warunki geośrodowiskowe fosa muł warstwy archeologiczne Kraków

historical pollution geoenvironmental conditions moat silt archaeological layers Kraków

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2016

Tom

Vol. 64, nr 4

Strony

262--274

Opis fizyczny

Bibliogr. 71 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Wardas-Lasoń M.

wardas.marta@gmail.com

AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

1. BIEL R. & SERWATKA K. 2014 - Późnośredniowieczny wodociąg z wykopalisk przy ul. Kazimierza Wielkiego we Wrocławiu. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, 56: 283-300.
2. BŁOŃSKI M. & SZWARCZEWSKI P. 2008 - Zapis działalności człowieka w osadach wypełniających dno doliny Nasielnej w Nasielsku. Landform Analysis, 9: 272-275.
3. BOJAKOWSKAI. & SOKOŁOWSKA G. 1998 - Geochemiczne klasy czystości osadów wodnych. Prz. Geol., 46 (1): 49-54.
4. BOROWIEJSKA-BIRKENMAJEROWA M. 1975 - Kształt średniowiecznego Krakowa. Kraków.
5. CEMBRZYŃSKI P. 2011 - Zaopatrzenie w wodę i usuwanie nieczystości w miastach stref bałtyckiej i sudecko-karpackiej w XIII-XVI wieku. Wratislavia Antiqua 14. Wrocław.
6. FOLLPRECHT K. 2007 - Nieruchomości miasta Krakowa w czasach Sejmu Czteroletniego. Archiwum Państwowe. Kraków.
7. FURMANEK M., WIŚNIEWSKI A., GEDIGA K., JARY Z., LISA L., PISZCZ U. & SKRZYPEK G. 2011 - „Odkryć niewidoczne”. Wybrane zagadnienia z geoarcheologii Śląska. [W:] Żelaźniewicz A., Wojewoda J.& Cieżkowski W. (red.), Mezozoik i Kenozoik Dolnego Śląska. Wyd. WIND, Wrocław: 159-168.
8. GARBACZ-KLEMPKA A, WARDAS-LASOŃ M. & RZADKOSZ S. 2012 - Miedź i ołów - zanieczyszczenia historyczne na Rynku Głównym w Krakowie. Arch. Foundary Eng., 12.1: 33-38.
9. http://bazadata.pgi.gov.pl
10. http://mapire.eu
11. https://www.google.com/maps
12. JAMROZ J.S. 1967 - Układ przestrzenny Krakowa przed i po lokacji 1257 r. Kwart. Arch. Urb.: teoria i historia, 12 (1): 17-49.
13. JURCZAKIEWICZ S. & KARCZMARCZYK S. 2011 - Zabezpieczanie historycznych sklepień z zasypem gruzowym. Czas. Tech., Architektura, 2 A, 11 (108): 287-294.
14. KADŁUCZKA A. 2007 - Przekształcenia przestrzenne rejonu Rynku Głównego w Krakowie we wczesnym średniowieczu (do końca XI wieku) w świetle ostatnich badań. Wiadomości Konserwatorskie, 21: 5-10.
1. KLEIN F. 1914 - Planty krakowskie. Towarzystwo Ochrony Piękności Miasta Krakowa i Okolicy, Kraków.
15. KOMOROWSKI W. 2007 - Rozwój urbanistyczno-architektoniczny Krakowa intra muros w średniowieczu [W:] Wyrozumski J. (red.), Nowe studia nad rozwojem miasta. Biblioteka Krakowska, 150: 153-188.
16. KRĄPIEC M., SZYCHOWSKA-KRĄPIEC E., DANEK M. & KŁUSEK M. 2006 - Analiza dendrochronologiczne drewna pozyskanego w trakcie badań wykopaliskowych prowadzonych w Krakowie na Rynku Głównym po zachodniej stronie Sukiennic. Materiały Archeologiczne, 36: 181-188.
17. KRASNOWOLSKI B. 2007 - Lokacje i rozwój Krakowa, Kazimierza i Okołu. Problematyka rozwiązań urbanistycznych [W:] Wyrozumski J. (red.), Nowe studia nad rozwojem miasta. Biblioteka Krakowska, 150: 386-387.
18. KRASNOWOLSKI B. 2008 - Lokacje na prawie niemieckim a układy urbanistyczne i architektura Krakowa w wiekach XII i XIV. [W:] Grzybkowski A., Żygulski Z. jun. & Grzybkowska T. (red.), Urbs celeberrima: księga pamiątkowa na 750-lecie lokacji Krakowa. Kraków: 23-82.
19. KRASNOWOLSKI B. 2012 - Ze studiów nad wodą w średniowieczu i nowożytności [W]: Wardas-Lasoń M. (red.), Nawarstwienia historyczne miast: Forum Naukowe 2008. Wyd. AGH: 325-346.
20. KUCIA A. 2011 - Funkcje rzemieślniczo-handlowe rynków średniowiecznego Krakowa, Kazimierza i Kleparza. [W:] Krabath St., Piekalski J. & Wachowski K. (red.), Ulica, plac i cmentarz w publicznej przestrzeni średniowiecznego i wczesnonowożytnego miasta Europy Środkowej. Wratislavia Antiqua, 13: 259-268.
21. KUKULAK J. 2004 - Zapis skutków osadnictwa i gospodarki rolnej w osadach rzeki górskiej (np. aluwiów dorzecza górnego Sanu w Bieszczadach Wysokich), Wyd. Nauk. AP, Kraków.
22. LABERSCHEK J. 2008 - Kraków i okolice w drugiej połowie XVI w. [W:] Rutkowski H. (red.), Atlas historyczny Polski. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku, cz. II, Komentarz, indeksy. Wyd. Neriton, Warszawa.
23. ŁUSZCZKIEWICZ W. 1899 - Najstarszy Kraków na podstawie badania dawnej topografii. Rocz. krakowski, 2: 1-28.
24. ŁYCZAK M. & GÓRSKI R. 2013 - Wyniki badań archeologicznych prowadzonych w rejonie bazyliki św. Trójcy na terenie placu Dominikańskiego w Krakowie. [W:] Markiewicz A., Szyma M. & Walczak M. (red.), Sztuka w kręgu krakowskich dominikanów. Studia i źródła Dominikańskiego Inst. Hist., 13: 234-256.
25. ŁYSKOWSKI M. & WARDAS-LASOŃ M. 2012 - Georadar investigations and geochemical analysis in contemporary archaeological studies. Geol., Geoph. Environ., 38 (3): 307-315.
26. MÜNCH H. 1958 - Kraków do roku 1257 włącznie. Kwart. Arch. Urb.: teoria i historia, 8 (1): 1-40.
27. NIEMIEC D. 2006 - Archeologia średniowiecznego Uniwersytetu Krakowskiego. Alma Mater, 82: 30-34.
28. NIEMIEC D. 2008 - Średniowieczny Rynek Krakowski. Alma Mater, 109: 84-90.
29. NIEMIEC D. 2009 - Archeologia w badaniach nad średniowiecznymi miastami Ziemi Krakowskiej. [pracy doktorska]. Biblioteka Jagiellońska, Kraków.
30. NIEMIEC D. 2011 - Bruki na placach i ulicach średniowiecznego zespołu miejskiego Kraków-Kazimierz-Kleparz. [W:] Krabath St., Piekalski J. & Wachowski K. (red.), Ulica, plac i cmentarz w publicznej przestrzeni średniowiecznego i wczesnonowożytnego miasta Europy Środkowej. Wratislavia Antiqua, 13: 275 - 290.
31. NIEMIEC D., NOCUŃ P., NOWAK K., SZTYBER A. & WOJENKA M. 2012 - Stratygrafia nawarstwień kulturowych w zachodniej części Ogrodu Profesorskiego UJ w Krakowie [W:] Wardas-Lasoń M. (red.), Nawarstwienia historyczne miast: Forum Naukowe 2008. Wyd. AGH: 207-223.
32. NIEWALDA W. & KRASNOWOLSKI B. 1981 - Układy urbanistyczne Okołu - próba rekonstrukcji. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, 15: 69-82.
33. NIEWALDAW., ROJKOWSKA H. & ZAITZ E. 2001 - Średniowieczne fortyfikacje Krakowa - odcinek północny w świetle ostatnich badań. Krakowska Teka Konserwatorska, 3: 5-68.
34. NIEZABITOWSKI M. 2007 - Geografia a historia Krakowa. Warunki naturalne rozwoju Krakowa [W:] Wyrozumski J. (red.), Kraków: nowe studia nad rozwojem miasta. Kraków: 19-42.
35. PIANOWSKI Z. 2007 - Wawel około roku 1250. Wiadomości Konserwatorskie, 21: 11-14.
36. PIEKALSKI J. 2004 - Elementy infrastruktury średniowiecznego Wrocławia. [W:] Piekalski J. & Wachowski K. (red.) Wrocław na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych. Materialne przejawy życia codziennego. Wratislavia Antiqua, 6: 9-24.
37. POCIASK-KARTECZKA J. 1994 - Przemiany stosunków wodnych na obszarze Krakowa. Zesz. Nauk. UJ, Pr. Geogr., 96: 1-38. RADWAŃSKA T. 1971- Umocnienia Okołu w Krakowie. Mat. Archeol., 12: 15-40.
38. RADWAŃSKI K. 1972 - Stosunki wodne wczesnośredniowiecznego Okołu w Krakowie, ich wpływ na topografię osadnictwa, próby powiązania tych zjawisk ze zmianami klimatycznymi. Mat. Archeol., 13: 5-37.
39. RADWAŃSKI K. 1975 - Kraków przedlokacyjny - rozwój przestrzenny. Warszawa.
40. RADWAŃSKI K. 1995 - 40 lat istnienia archeologicznej służby konserwatorskiej oraz 40 lat badań archeologicznych w Krakowie (poczynania organizacyjne, ważniejsze ustalenia badawcze). Mat. Archeol., 28: 5-35.
41. RADWAŃSKI K. 2007 - Kraków przedchrześcijański. [W:] Wyrozumski J. (red.), Nowe studia nad rozwojem miasta. Biblioteka Krakowska 150, Kraków: 89-119.
42. ROZPORZĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. Dz.U. z dnia 4 października 2002 r. Nr 165, poz. 1359.
43. ROZPORZĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 11 maja 2015 r. w sprawie odzysku odpadów poza instalacjami i urządzeniami. DZ.U. z dnia 12 czerwca 2015 r. poz. 796.
44. SCHEJBAL-DEREŃ K. & GARBACZ-KLEMPKAA. 2010- Działalność krakowskiej wielkiej Wagi w kontekście badań metaloznawczych, Krzysztofory. Zesz. Nauk. Muz. Hist. Miasta Krakowa, 28: 31-50.
45. SETMAJER J. 1973 - Główne rysy budowy geologicznej oraz pierwotnej topografii Krakowa i strefy przełomowej Wisły. Acta Archeol. Carpathica, 13: 137-151.
46. SMOLSKA E. & SZWARCZEWSKI P. 2014 - Landscape changes based on sedimentological and geochemical studies in the region of Brudzeń Duży. Miscellanea Geographica - Regional Studies on Development, 18 (1): 52-60.
47. SOKOŁOWSKI T., WACNIK A., WARDAS M., PAWLIKOWSKI M., PAZDUR A., MADEJA J., WORONKO B. & MADEJ P. 2008 - Changes of natural environment in Krakow downtown - its chronology and directions. Case geoarchaeological studies of Krupnicza street site. Geochronometria, 31: 7-19.
48. SOWINA U. 2005 - Zanieczyszczenie wód w miastach średniowiecznych i wczesnonowożytnych. KHKM, 53 (3/4): 319-330.
49. SOWINA U. 2009 - Woda i ludzie w mieście późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym. Ziemie polskie z Europą w tle. Wyd. IAiE PAN, Kraków.
50. SOWINAU. 2011 - Kanały wód odpływowych w późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym Krakowie. [W:] Krabath St., Piekalski J. & Wachowski K. (red), Ulica, plac i cmentarz w publicznej przestrzeni średniowiecznego i wczesnonowożytnego miasta Europy Środkowej, Wratislavia Antiqua 13: 269-274.
51. SOWINA U. 2012 - Studnie w przestrzeni intra muros późnośredniowiecznego Krakowa. [W:] Wardas-Lasoń M. (red.), Nawarstwienia historyczne miast: Forum Naukowe 2008. Wyd. AGH: 136-149.
52. SZWARCZEWSKI P. 2004 - Wybrane geochemiczne i teksturalne cechy działalności człowieka - współczesnej i w przeszłości. Prace i Studia Geogr., 33: 83-92.
53. SZWARCZEWSKI P. 2005 - Geochemiczny i paleogeograficzny zapis dynamiki procesów rzeźbotwórczych w holocenie na przykładzie stoków w okolicach Płocka. [W:] Richlinga A. & Lechnio J. (red.), Z problematyki funkcjonowania krajobrazów nizinnych. Warszawa: 77-88.
54. ŚWISZCZOWSKI S. 1955 - Mury miejskie Krakowa. Ochrona Zabytków 8/3 (30): 161-177.
55. TOBIASZ M. 1955 - Zagrożenie zabytków Krakowa przez dawne kanały i wody gruntowe, Ochrona Zabytków 8/4 (31): 237-234.
2. TOBIASZ M. 1958 - Historyczny rozwój sieci wodnej Krakowa i jej wpływ na urbanistykę miasta, Zesz. Nauk. Politech. Krak., Architektura, 2(6): 15-83.
56. TOBIASZ M. 1977 - Dziejowe przemiany sieci wodnej i zagospodarowania przestrzennego Krakowa. Komisja Budownictwa i Gospodarki Wodnej w Rolnictwie, PAN, Oddział w Krakowie: 1-119.
57. TOMKOWICZ S. 1907 - Kołłątajowski plan Krakowa z r. 1785. Rocz. Krakowski, 9: 149-176.
58. TYCZYŃSKA M. 1968 - Rozwój geomorfologiczny terytorium miasta Krakowa. Zesz. Nauk. UJ, Pr. Geogr. 17: 5-68.
59. WALCZAK K. 2013 - Klejnot miasta zaginiony. Zarys dziejów krakowskiego kościoła Wszystkich Świętych do końca XVI wieku. Folia Historica Cracoviensia, 19: 133-158.
60. WARDAS, M., PAWLIKOWSKI M. & ZAITZ E. 2006 - Systemy średniowiecznej kanalizacji Krakowa jako ochrona przed antropogeniczną modyfikacją środowiska. [W:] Latocha A. & Traczyk A. (red.), Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. Metody badań i studia przypadków, Wrocław: 136 - 146.
61. WARDAS-LASOŃ M. 2014 - The Influence of Sewage System on the Functioning and Quality of Krakow’s Watercourses. J. Geol. Res., vol. 2014. Article ID 910982, 13 p., http://dx.doi.org/10.1155/2014/910982.
62. WARDAS-LASOŃ M., ZAITZ E. & SUCH J. 2010 - Metale ciężkie w nawarstwieniach historycznych krzyża Sukiennic - próba ustalenia dróg migracji zanieczyszczeń, Krzysztofory. Zesz. Nauk. Muz. Hist. Miasta Krakowa, 28 (2): 193-200.
63. WARDAS-LASOŃ M., ŁYSKOWSKI M., MOŚCICKI J., SOKOŁOWSKI T., BOJĘŚĆ-BIAŁASIK A., NIEMIEC D., KUCIA A., GARBACZ-KLEMPKAA., MAZUREK E., ĆWIKLIK M., MARSZAŁEK M., KASPRZAK A. & ZIĘTEK J. 2014 - Zmiany właściwości podłoża w aspekcie zagrożenia budowli klasztornych w rejonie ul. Poselskiej w Krakowie. J. Civil Eng., Environ. Architect. JCEEA, 31 (61): 361-385.
64. WARDAS-LASOŃ M. & GARBACZ-KLEMPKA A. [w druku] - Historical metallurgical activities and environment pollution at the substratum level of the Main Market Square in Krakow. Geochronometria [in press].
65. WĘCŁAWOWICZ T. 2007 - Założenie miasta w Krakowie - czyli o symbolicznym wymiarze Wielkiej Lokacji z roku 1257. Wiadomości Konserwatorskie, 21: 15-19.
66. ZAITZ E. 1976 - Badania archeologiczne w południowej części Plant przy ul. Waryńskiego w Krakowie (południowo-wschodnia krawędź Okołu). Materiały Archeologiczne, 16: 71-115.
67. ZAITZ E. 1979 - Żelazny skarb stulecia: Kraków ul. Kanoniczna 1., Z otchłani wieków, 45: 260-270.
68. ZAITZ E. 2006 - Osadnictwo wczesnośredniowieczne na terenie Krakowa. [W:] Firlet E. (red.), Kraków w chrześcijańskiej Europie X-XIII w. Katalog. Kraków: 221-273.
69. ZAITZ E. 2012 - The settlement of Kraków before the settlement charter. Analecta Archaeologica Ressoviensia, 7: 187-244.
70. ZGŁOBICKI W. 2010 - Metody geochemiczne i radiochemiczne w badaniach dynamiki procesów stokowych. Prace i Studia Geogr., 45: 105-124.
71. ZGŁOBICKI W. 2013 - Impact of microtopography on the geochemistry of soils within archaeological sites in SE Poland. Environ Earth Sci. 70: 3085-3092.

Uwagi

Blok artykułów związanych z II ogólnopolskim sympozjum geointerdyscyplinarnych metod badawczych, 7-8 kwietnia 2016.

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-6a094496-dcca-4e42-b1be-572c8adaad2c