Wpływ antropopresji na przemiany środowiskowe w dolinie Warty w Poznaniu

• Autorzy: Kaniecki A.

Identyfikatory

DOI

http://dx.doi.org/10.12657/landfana.024.003

Warianty tytułu

EN

Environmental changes in the Warta valley within the Poznań area connected with antropopressure

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy podjęto próbę rekonstrukcji pierwotnych warunków środowiskowych, tj. sprzed okresu budowy grodu i miasta, a głównie hydrologicznych i hipsometrycznych warunków, oraz określono, jak wpłynęły one na pierwotny układ miasta oraz jak zmieniały się w okresie późniejszym. Najstarsze osadnictwo w Poznaniu na Ostrowie Tumskim rozwijało się na terasie zalewowej. Analiza archeologicznych i geologicznych materiałów z obszaru Poznania dostarczyła informacji o miąższości utworów nasypowych. Pozwoliło to następnie zrekonstruować przedosadniczą powierzchnię terenu, dawne stosunki wodne i wilgotnościowe i szybkość narastania różnego typu warstw akumulowanych w obrębie obszaru miejskiego. Analiza najstarszych map Poznania umożliwiła rekonstrukcję sieci hydrograficznej w dolinie Warty i jej zmiany. Z kolei analizy tekstów źródłowych z XII–XVII w. pozwoliły na odtworzenie zmian rzeźby terenu przyległego do Ostrowa Tumskiego i lokalizację kilku ostańców wyższych poziomów terasowych w dolinie Warty. Dominacja prac odwodnieniowych w obrębie miasta w ostatnich dwóch wiekach, likwidacja terenów podmokłych i licznych odnóg Warty spowodowały, że Poznań stał się przesuszony, a więc zupełnie inny niż w średniowieczu.

EN

In this work an attempt was made to reconstruct the initial environmental conditions within the city i.e. prior to its foundation, as well as the hydrological and hypsometric conditions and determine how they affected the origin and later development of the city. The oldest settlement in Poznań in Ostrów Tumski developed on the flood plain. Analysis of the oldest maps of Poznań helps the reconstruction the hydrographic pattern in Warta valley and its changes. Analysis of archeological and geological materials from the Poznań area provided information on the thickness of deposits which helped reconstruct the pre-settlement surface, old water relations and the speed whit which layers accumulated over centuries. Analysis of source texts from the 12th–17th centuries helped reconstruct changes in the relief of the terrain adjacent Ostrów Tumski and determine a few island mountains of the higher terrace levels in the Warta valley. The dominance of drainage works in the city area in last two centuries, liquidation of wet areas and river pattern made the city terrain very dery – completely different than in the Middle Ages.

Słowa kluczowe

PL

zmiany środowiskowe; obszar miejski; antropopresja

EN

environmental changes; city area; antropopressure

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 24
• Strony: 23--34
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys.

Twórcy

autor

Kaniecki A.

• Instytut Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań

Bibliografia

• Callier E., 1887. Poznań. W: B. Chlebowski (red.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. T. VIII. Warszawa.
• Dębski A., Sikorski A., 2005. Ostrów Tumski 10 – charakterystyka warstw i materiałów źródłowych w wykopie XXIV. W: H. Kóćka-Krenz (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu. T. IV, Poznań.
• Józefowiczówna K., 1963. Z badań nad architekturą przedromańską i romańską w Poznaniu. IHKM, PAN, Ossolineum, Wrocław.
• Kaniecki A., 1993. Poznań. Dzieje miasta wodą pisane. Cz. I. Przemiany rzeźby i sieci wodnej. Wydawnictwo „Aquarius”, Poznań.
• Kaniecki A., 2004. Poznań. Dzieje miasta wodą pisane. Cz. I–III. Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań.
• Kaniecki A., Stryjakiewicz T., Sosiński P., 2012. Zmiany krajobrazu, zagospodarowania przestrzennego i funkcji Ostrowa Tumskiego. Dziedzictwo kulturowe Ostrowa Tumskiego w Poznaniu. Podręcznik dla nauczycieli i edukatorów. Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT, Poznań. Online – www.poznan.pl/trakt.
• Klichowska M., 1961. Materiały zoologiczne ze stanowiska Ostrów Tumski 17 w Poznaniu (1953–1954). W: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu. T. III. Ossolineum, Wrocław.
• Koćko-Krenz H., 2005. Zarys stanu badań Instytutu Prahistorii UAM na Ostrowie Tumskim w Poznaniu w latach 1999–2004. Badania na posesjach Ostrów Tumski 9 i 10. W: H. Kóćka-Krenz (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu. T. V. Poznań.
• Łukaszewicz J., 1838. Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania w dawniejszych czasach. T. I–II. Poznań.
• Malinowska M., 1961. Badania na Ostrowie Tumskim 17 w Poznaniu w latach 1953–1954. W: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu. T. III. Ossolineum, Wrocław.
• Niesiołowska A., Perzyńska M., Żak J., 1960. Badania na posesji Ostrów Tumski 13 w latach 1950–1953. W: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu. T. II. Ossolineum, Wrocław.
• Nowacki J., 1959–1964. Dzieje archidiecezji poznańskiej. T. I–II. Poznań.
• Nowakowski M., 1929. Budowa i utrzymanie ulic, placów i dróg miejskich. Księga Pamiątkowa Miasta Poznania, Poznań.
• Rogalanka A., Ruszczyńska T., 1978. Źródła kartograficzne do dziejów Poznania. Katalog wystawy. Poznań.
• Warschauer A., 1892. Stadtbuch von Posen. T. I–II. Posen.
• Wojtkowski A., 1929. Poznań od roku 1793 do 1853. Księga Pamiątkowa Miasta Poznania, Poznań.
• Żak J., 1959. Badania w ogrodzie przy ul. Ostrów Tumski 10 w 1946 roku. W: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu. T. I, Warszawa.