Zespoły dworsko-parkowe po 1945 roku. Wpływ zmian społeczno-gospodarczych na kompozycję parku na Zalesiu

• Autorzy: Wójcik A. , Gajdek A.

Warianty tytułu

EN

Manor-garden complexes after 1945. Impact of socio-economic changes on the composition of park in Zalesie

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie jak gospodarowanie parkami dworskimi w okresie PRL wpłynęło na ich obecny wygląd. Autorki na początku prac określiły tezę badawczą: ideologiczne podstawy PRL i zmiany społeczno-gospodarcze przyczyniły się do zatarcia pozostałych po drugiej wojnie reliktów swobodnej kompozycji parku na Zalesiu. Celem opracowania była analiza historii parku, ze szczególnym uwzględnieniem jego powojennych losów, na tle innych obiektów, co pozwoliło sformułować wnioski dotyczące badanego problemu. Założenia dworsko-parkowe w skutek wieloletnich zaniedbań nieodwracalnie znikają z przestrzeni społeczno-kulturowej. Powoli stają się zwykłymi przestrzeniami sportoworekreacyjnymi bez historii i tożsamości.

EN

The article is an attempt to answer the question how the management of manor parks in the communist period affected their present appearance. At the beginning of the research authors defined research thesis: the ideological base of the communism and consequently social changes have contributed to further blur of remaining relics of landscape park in Zalesie. The park history analysis, particularly its postwar alterations, with a wider background, allowed to formulate some conclusions to the presented issue. Due years of negligence manor-garden complexes disappear from the socio-cultural space. Deprived of history and identity they are becoming merely places for sport and leisure.

Słowa kluczowe

PL

park zabytkowy; problemy konserwatorskie; percepcja terenów zieleni

EN

historical parks; restoration problems; perception of green areas

• Wydawca: Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Zakład Architektury Krajobrazu
• Czasopismo: Topiarius. Studia krajobrazowe
• Rocznik: 2016
• Tom: Nr 2 (3)
• Strony: 51--65
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., fot., ryc., wykr.

Twórcy

autor

Wójcik A.

• Zakład Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Rzeszowski; doktorant na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej

autor

Gajdek A.

• Zakład Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Rzeszowski.

Bibliografia

• • Bogdanowski, J. (1999). Polska sztuka ogrodowa. Krótka historia kompozycji i rewaloryzacji. Kraków: Tow. Wyd. „Historia Iagellonica”.
• • Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej. Dz.U. 1944 nr 4 poz. 17.
• • Gajdek, A., Wójcik, A., Stompor-Chrzan, E. (2016). Zaginione dwory: zespół dworsko-parkowy na Zalesiu w Rzeszowie. [w:] Жовква кріз століття. Випуск 4. ред. Володимир Степанович, Микола
• Бевз, та інші. Львів: вид. Растр-7.
• • Gliwa, A. (2011). Zalesie. [w:] Draus, J., Zamoyski, G. (red.) Encyklopedia Rzeszowa. Rzeszów: Mitel.
• • Mapa katastralna Zalesie mit Ortschaft Czekay in Galizien. Arkusz VI. Rzeszów Kreis, Galicja 1849. Ze zbiorów Archiwum Państwowe Oddział w Rzeszowie.
• • Kuroń, J., Żakowski, J. (1995). PRL dla początkujących. Wrocław: Wyd. Dolnośląskie.
• • Majdecki, L. (1993). Ochrona i konserwacja zabytkowych założeń ogrodowych. Warszawa: PWN.
• • Malak, F. (1997). Dzieje parafii Słocina. Parafia Słocina: Urząd Gminy Krasne.
• • Malak, F. (1996). Dzieje parafii Tyczyn. Tyczyn: Zarząd Gminy i Miasta.
• • Malczewski, J. (1989). Obecnie dzielnice Rzeszowa niegdyś przedmieścia i wsie podmiejskie. Z cyklu „Stary Rzeszów” – część II. Rzeszów: Woj. Ośrodek Informacji Turystycznej.
• • Marcinowski, M. (2003). To wszystko działo się w Zalesiu, Część III, Roman Gumiński przekazuje z Londynu wspomnienia o Zalesiu. Rzeszów: Przedsiębiorstwo Przemysłowo-Handlowe „RIAL-ZIMOWIT”.
• • Mikos v. Rohrscheidt, A. (2008). Kulturowe szlaki turystyczne – próba klasyfikacji oraz postulaty w zakresie ich tworzenia i funkcjonowania. „Turystyka kulturowa” 2/2008.
• • Nowosiad-Sobańska, K. (1997). Aktualizacja inwentaryzacji zieleni i gospodarka drzewostanem w parku podworskim przy ulicy Wieniawskiego. Rzeszów-Zalesie: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, ze zbiorów archiwum oddziału w Rzeszowie.
• • Peret, S. (1976). Katalog parków województwa rzeszowskiego, gm. Tyczyn, Zalesie. Zalesie: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, ze zbiorów archiwum oddziału w Rzeszowie.
• • Pietrzak, J., Grzywacz, A. (2013). Kryteria wymiarowe dla drzew-kandydatów na pomniki przyrody. Zarządzanie Ochroną Przyrody w Lasach, t. 7.
• • Piórecki, J. (2008). Ogrody i parki dworskie województwa podkarpackiego. Rzeszów: Pro Carpathia.
• • Piórecki, J. (1996). Zabytkowe ogrody i parki województwa rzeszowskiego. Bolestraszyce: Zakład Fizjografii i Arboretum w Bolestraszycach.
• • Piórecki, N. (2011). Ochrona i użytkowanie ogrodów dworskich w województwie podkarpackim. Rzeszów: Pro Carpathia.
• • Polakowski, S. (2012). Pozostałości założeń dworskich województwa podkarpackiego. Krosno: Lygian.
• • Wajdowicz, M. (1994). Karta ewidencyjna zabytków, dwór Rzeszów – Zalesie. Rzeszów: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, ze zbiorów archiwum oddziału w Rzeszowie.
• • Woźniak, B., Woźniak, W. (1978). Inwentaryzacja szczegółowa i studium historyczno-przyrodnicze parku dworskiego Rzeszów – Zalesie ul. Wieniawskiego. Rzeszów: Stowarzyszenie NaukowoTechniczne Inżynierów i Techników Ogrodnictwa.
• • Wójcik, A. (2014). Problematyka zachowania zabytkowych założeń rezydencjonalno-ogrodowych w nowej tkance miejskiej na przykładzie ogrodów włoskich okolic Krakowa. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego jako narzędzie ochrony powiązań widokowych i kompozycyjnych. Praca podyplomowa pod kier. Agaty Zachariasz. Politechnika Krakowska. (materiały niepublikowane).
• • Wójcik, A. (2016). Influence of urbanization on heritage register sites. Rzeszów manor-garden ensembles changes over time. [w:] Kołodziejczyk, P., Kwiatkowska-Kopka, B. (red.) Landscape as impulsion for culture. Cracow landscape monographs, t. 3, Problems of protection and sharing. Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytet Jagielloński, Instytut Architektury Krajobrazu Politechnika Krakowska.
• • Wykaz pomników przyrody zlokalizowanych na terenie miasta Rzeszowa. (2015). http://bip.erzeszow.pl/urzad-i-jednostki-miasta/wydzialyurzedumiasta/wydzial-ochrony-srodowiska-irolnictwa/info/przyroda/ochrona-przyrody-w-rzeszowie (data dostępu: 15.09. 2016 r.)
• • Wypis z rejestru gruntów, Prezydent Miasta Rzeszowa, Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Rzeszowie.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).