Wielkoobszarowe oceny stanu hydromorfologicznego rzek i ich znaczenie dla zarządzania wodami

• Autorzy: Jusik Szymon , Nawrocki Przemysław

Identyfikatory

DOI

10.15199/22.2023.5.2

Warianty tytułu

EN

River hydromorphological status assessments covering large areas and their importance for water management

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono znaczenie oceny stanu hydromorfologicznego rzek dla zarządzania wodami w Polsce w kontekście zmiany paradygmatu: odejścia od inżynieryjnego traktowania rzek wyłącznie jako obiektów pełniących funkcje użytkowe na rzecz traktowania ich jako ekosystemów, które powinny osiągnąć dobry stan ekologiczny. Opisano cechy rzek seminaturalnych oraz ich antropogeniczne przekształcenia wykorzystywane do oceny stanu hydromorfologicznego na podstawie Hydromorfologicznego Indeksu Rzecznego. Ponadto przedstawiono społeczną inicjatywę opracowania szczegółowej oceny stanu hydromorfologicznego wszystkich rzek w Polsce, nakierowaną na wsparcie osiągnięcia środowiskowych celów Ramowej Dyrektyw Wodnej i zintegrowanego zarządzania wodami.

EN

The article presents the importance of the river hydromorphological status assessments for water management in Poland in the context of a changing paradigm: departure from the engineering approach to rivers as having a purely useful role to play towards treating them as ecosystems that should achieve a good ecological status. The authors describe the features of semi-natural rivers and their anthropogenic transformations used to evaluate their hydromorphological status based on the Hydromorphological Index for Rivers. Furthermore, they present a social initiative to elaborate a detailed assessment of the hydromorphological status of all rivers in Poland, aimed at supporting the achievement of the Water Framework Directive's environmental goals and integrated water management.

Słowa kluczowe

PL

hydromorfologia; hydromorfologiczna ocena stanu rzek; hydromorfologiczny indeks rzeczny HIR; zarządzanie rzekami; Ramowa Dyrektywa Wodna

EN

hydromorphology; river hydromorphological status assessment; Hydromorphological Index for Rivers (HIR); river management; Water Framework Directive

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Gospodarka Wodna
• Rocznik: 2023
• Tom: Nr 5
• Strony: 17--25
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., rys., tab., fot.

Twórcy

autor

Jusik Szymon

• Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul. Piątkowska 94 C, 60-649 Poznań, Polska

• https://orcid.org/0000-0002-2028-1618

autor

Nawrocki Przemysław

• Fundacja WWF Polska, ul. Usypiskowa 11, 02-386 Warszawa, Polska

• https://orcid.org/0009-0009-3120-283X

Bibliografia

• [1] Biedroń I., Bogdanska-Warmuz R., Borzuchowska J., Dondajewska R., Drożdżal E., Filipczyk J., Furdyna A., Gołdyn R., Grygoruk M., Grześkowiak A., Horska-Schwarz S., Jusik S., Krawczyk D., Krzymiński W., Krzyszczak A., Okrasiński K., Olszar M., Pawlaczyk P., Popek Z., Prus P., Szałkiewicz E., Wybraniec K., Żak J. 2020. Renaturyzacja wód. Projekt Krajowego programu renaturyzacji wód powierzchniowych. Kraków: Multiconsult Polska.
• [2] EN 14614-2020-12 „Water quality - Guidance standard for assessing the hydromorphological features of rivers”.
• [3] Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. 2020. Syntetyczny raport z klasyfikacji i oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych wykonanej za 2019 rok na podstawie danych z lat 2014-2019, 14. Warszawa: GIOŚ.
• [4] Gorczyca E., Wąs J. 2021. Samoistna renaturyzacja rzek i potoków górskich. W: Gorczyca E., Radecki-Pawlik A., Krzemień K. Procesy fluwialne a utrzymanie rzek i potoków górskich, 393-414. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ.
• [5] Grela J., Biedroń I., Boroń A., Gąsior M., Gebler D., Godyń I., Grzebinoga M., Grześkowiak A., Jusik S. Kokoszka R., Krawczyk D., Krzymiński W., Madej P., Mazur A., Olszar M., Pawlaczyk P., Pietruczuk K., Prus P., Stępień M., Wybraniec K., Żak J. 2019. Ostateczna metodyka wyznaczania silnie zmienionych i sztucznych części wód powierzchniowych wraz z koncepcją określania potencjału ekologicznego. Warszawa: PGW Wody Polskie, KZGW.
• [6] Jusik S., Achtenberg K., Chełstowska W., Gajc B., Gąsior M., Krawczyk D., Nawrocki P., Pędziwiatr K. 2023 (w druku). Wstępna ocena stanu hydromorfologii Jednolitych Części Wód Powierzchniowych rzecznych na podstawie kameralnej wersji Hydromorfologicznego Indeksu Rzecznego (HIR). Rekomendacje do kalibracji lub modyfikacji obliczeń parametrów stanu hydromorfologicznego wykonanych zgodnie z metodologią HIR w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Raport w ramach Inicjatywy „Najcenniejsze rzeki i potoki w Polsce”. Warszawa - Poznań - Kraków: Fundacja WWF Polska i Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu.
• [7] Nawrocki P., Pawelec A., Winiecki A. 2021. „Czym jest woda dla Przyrody?” Gospodarka Wodna (3): 38-44.
• [8] Pawlaczyk P. (red.), Biedroń I., Brzóska P., Dondajewska-Pielka R., Furdyna A., Gołdyn R., Grygoruk M., Grześkowiak A., Horska-Schwarz S., Jusik S., Kłósek K., Krzymiński W., Ligięza J., Łapuszek M., Okrasiński K., Przesmycki M., Popek Z., Szałkiewicz E., Suska K., Żak J. 2020. Podręcznik dobrych praktyk renaturyzacji wód powierzchniowych. Oprac. w ramach przedsięwzięcia „Opracowanie krajowego programu renaturyzacji wód powierzchniowych”, 364. Warszawa: Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej.
• [9] Szoszkiewicz K., Zgoła T., Jusik S., Hryc-Jusik B., Dawson F.H., Raven P. 2012. Hydromorfologiczna ocena wód płynących. Podręcznik do badań terenowych według metody River Habitat Survey w warunkach Polski. Poznań-Warrington: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
• [10] Szoszkiewicz K., Gebler D., Achtenberg K., Jusik S., Lisiak M., Nawrocki P., Pędziwiatr K., Konieczna P., Skibicki J., Dębiński K., Zaborowski S., Jasiak A., Spychalski K., Kaczanowski M., Latos B., Piniar D. 2015. Przedsięwzięcie najcenniejsze rzeki i potoki w Polsce. Podsumowanie w postaci opisu metodyki, zakresu i wstępnych wyników waloryzacji średnich i małych rzek oraz potoków na podstawie analizy ortofotomap. Raport etapowy z realizacji Inicjatywy „Najcenniejsze rzeki i potoki w Polsce”, 48. Poznań: WWF - UP w Poznaniu.
• [11] Szoszkiewicz K., Jusik S., Adynkiewicz-Piragas M., Gebler D., Achtenberg K., Radecki-Pawlik A., Okruszko T., Giełczewski M., Pietruczuk K., Przesmycki M., Nawrocki P. 2017. Podręcznik oceny wód płynących w oparciu o Hydromorfologiczny Indeks Rzeczny, 189. Warszawa: Inspekcja Ochrony Środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska.
• [12] Zaborowski S., Kałuża T., Jusik S. 2023. „The impact of spontaneous and induced restoration on the hydromorphological conditions and macrophytes, example of Flinta river”. Water 15(5): 4302. DOI: 10.3390/su15054302.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).