Rola zieleni w procesie przemian zagospodarowania rynków miasteczek Lubelszczyzny (na przykładzie Józefowa nad Wisłą, Kocka, Kurowa i Wąwolnicy)

• Autorzy: Kozak A. , Kimic K.

Warianty tytułu

EN

Greenery as means of change in little town squares in the Lublin region (on the example of Józefów nad Wisłą, Kock, Kurów and Wąwolnica)

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Na przestrzeni kolejnych wieków małe miasta zlokalizowane na terenie Lubelszczyzny podlegały przemianom historycznym, gospodarczym i społecznym charakterystycznym dla tego regionu. Zyskiwały nowe funkcje, a wraz z nimi przekształceniu ulegało także zagospodarowanie przestrzeni ich rynków. Wraz z końcem XIX wieku do miasteczek prowincjonalnych zaczęły stopniowo przenikać również tendencje związane z ich uzdrawianiem poprzez wprowadzanie roślinności w przestrzeniach publicznych. W niektórych miejscowościach w okresie międzywojennym zaczęły pojawiać się elementy zieleni komponowanej w postaci nasadzeń wzdłuż dróg i ulic, a nawet skwerów tworzonych w obrębie placów rynkowych. Wiązało się to z podwyższaniem wartości reprezentacyjnych tych centralnych obszarów poszczególnych osad, a także poprawą estetyki i zdrowotności przestrzeni miasteczek w ujęciu ogólnym. Przeprowadzone analizy zagospodarowania przestrzeni rynków Józefowa nad Wisłą, Kocka, Kurowa i Wąwolnicy w kolejnych okresach – od czasu ich powstania do chwili obecnej – ukazują kierunki ich przemian związanych z wprowadzaniem form roślinnych, jako elementu pełniącego funkcje ozdobne i wypoczynkowe. Wskazują także na konieczność prowadzenia indywidualnych badań w każdym z przypadków, służących określeniu precyzyjnych wytycznych do projektów rewaloryzacji poszczególnych rynków zależnie od charakteru i uwarunkowań historyczno-przestrzennych danego miejsca. Przedstawione w niniejszym opracowaniu badania stanowią treść pracy dyplomowej wykonanej w ramach Studium Podyplomowego „Ochrona Dziedzictwa Kulturowego” realizowanego na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej pod kierownictwem prof. dr hab. inż. arch. Danuty Kłosek-Kozłowskiej.

EN

Throughout the ages, little towns around Lublin (Poland) have undergone changes of historical, economic and social nature along with the entire region. They acquired new functions, which required different management of their main squares. At the turn of the 19th and 20th centuries, these provincial towns gradually absorbed the idea of healing urban settlements by introducing greeneries into public spaces. In some places during the interwar period there appeared plant compositions along roads and streets, and even green squares in the middle of main squares. This increased the aesthetic value of these central parts of settlements, as well as improved the general wholesomeness of the towns’ spaces. This analysis of the town squares in Józefów nad Wisłą, Kock, Kurów and Wąwolnica throughout their history – from the beginnings of the settlements up until now – shows a progressive introduction of plantings as ornamental elements as well as for purposes of leisure. It also indicates the need for a case-by-case individual study in order to define precise guidelines for revalorisation projects depending on the character of the town and its historical and spatial circumstances. This paper is based on a thesis written as part of the “Cultural Heritage Protection” Postgraduate Programme at the Faculty of Architecture, Warsaw University of Technology, under the supervision of dr hab. arch. Danuta Kłosek-Kozłowska.

Słowa kluczowe

PL

Lubelszczyzna; rynek; miasteczka

EN

Lublin Region; square; little towns

• Wydawca: Komitet Architektury i Urbanistyki PAN ; Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 59, z. 4
• Strony: 5--36
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Kozak A.

• Muzeum Wsi Lubelskiej, Lublin

autor

Kimic K.

• Katedra Architektury Krajobrazu, SGGW w Warszawie

Bibliografia

• G. Ciołek, Ogrody Lublina w XIX wieku, [w:] „Ochrona Zabytków", VII, z. 4, Warszawa 1954.
• A. Czyżewski, Trzewia Lewiatana. Miasta-ogrody i narodziny przedmieścia kulturalnego. Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Warszawa 2009.
• W. Dobrzyński, Istota i rozwój idei Howarda (miasto-ogród), Warsz awa 1917.
• I. Drexler, Miasta ogrodowe, Lwów 1912.
• I. Drexler, Odbudowanie wsi i miast na ziemi naszej,Lwów 1916.
• B. Gałczyński, Drzewa liściaste leśne i alejowe, Piaseczno pod Warszawą 1928.
• H. Gawarecki, O dawnym Lublinie. Szkice z przeszłości miasta, Wyd. Lubelskie, Lublin 1974.
• J. Holewiński, Osadv ogrodowe wobec zniszczenia przez wojnę miast i miasteczek. Warszawa 1915.
• E. Jankowski, Dzieje ogrodnictwa, tom II, Kraków 1938.
• E. Jankowski, Ogrody publiczne w miastach prowincjonalnych, [w:] „Ogrodnik Polski”, nr 24, 1892.
• W. Kalinowski, Zarys historii budowy miast w Polsce do połowy XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 1966.
• A. Kierek, Rozwój przestrzenny i stan urządzeń komunalnych m. Lublina w latach 1870-1915, [w:] „Rocznik Lubelski”, tom. IV, Lublin 1961.
• K. Kimic, Dziewiętnastowieczny park publiczny jako element uzdrowienia miast, [w:] K. Gerlic (red.). Architektura i technika a zdrowie. Materiah' II Sympozjum, Politechnika Śląska, Gliwice 2004.
• K. Kimic, Miejsce i rola publicznych terenów zieleni w przestrzeni polskich miast XIX wieku, [w:] „Czasopismo Techniczne", z. 19, Architektura, z. 6-A, Kraków 2012.
• K. Kimic, Tereny zieleni jako czynnik decydujący o poprawie warunków bytowania w mieście na przykładzie wybranych koncepcji urbanistycznych XIX i początku XX wieku, [w:] Architektura i Technika a Zdrowie. Materiały III Sympozjum, Gliwice 2005.
• A. Kozak, Przemiany zagospodarowania rynków małych miasteczek Lubelszczyzny z uwzględnieniem zieleni na przykładzie Józefowa nad Wisłą. Kocka. Kurowa i Wąwolnicy. Praca dyplomowa wykonana pod kier. dr inż. arch. kraj. Kingi Kimic. Studium Podyplomowe „Ochrona Dziedzictwa Kulturowego”, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2014.
• A. Kühnel, Ulice. Projektowanie, budowa i utrzymanie, Lwów-Poznań 1925.
• A. Kühnel, Zasady budowy miast małych i miasteczek. Lwów 1917.
• A. Michałowski. Wstęp, [w:] Studia i materiały, „Krajobrazy”, 7(19). Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury. Warszawa 1995.
• M. Niedzielska. Studium historyczno-urbanistyczne Józefowa nad Wisłą, Lublin 1984.
• Okólnik Ministra Spraw Wewnętrznych z 2 listopada 1927 r. w sprawie zadrzewienia kraju, [w:] B. Gałczyński, Drzewa liściaste leśne i alejowe, Piaseczno pod Warszawą 1928.
• Okólnik Ministra Spraw Wewnętrznych z 25 września 1928 r. Dziennik Urzędowy Kuratorjum okręgu szkolnego poznańskiego, nr 15. Poznań 1928.
• W. Olędzki, W sprawie obsadzania dróg, [w:] „Ogrodnik Polski”, nr 19, t. XXIII, 1901.
• J. Pilarska, Kock - studium rewaloryzacji układu starego miasta, Lublin 1982.
• E. Przesmycka, Przeobrażenia zabudowy i krajobrazu miasteczek Lubelszczyzny, Lublin 2001.
• S. Rogowicz, Idea ogrodnictwa miast i wsi, [w:] Pamiętnik jubileuszowej wystawy ogrodniczej w Poznaniu. Poznań 1926.
• S. Rogowicz, Plantacje miejskie w b. Kongresówce, [w:] Pamiętnik jubileuszowej wystawy ogrodniczej w Poznaniu. Poznań 1926.
• M. A. Ronikierowa. Ilustrowany przewodnik po Lublinie, cz. 1, Lublin 1901.
• J. Willaume, Początki ogrodu miejskiego w Lublinie 1827-1862, [w:] „Kalendarz Lubelski”, 1961.