Geologiczne uwarunkowania dynamiki procesów brzegowych rzek zachodniego Podhala

• Autorzy: Augustowski K. , Chmielowska D. , Kukulak J.

Warianty tytułu

EN

Geological controls on the dynamics of riverbank retreat in the western Podhale region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The western part of Podhale region is drained by the Czarny Dunajec and the Biały Dunajec rivers, flowing from the Tatra Mts., and streams originating in the region (Cichy Stream, Bystry Stream, Czerwony Stream, Wielki Rogoźnik). River banks are cut in the Podhale Flysch or in the alluvium of these rivers overlain with loam deposits of varied origin. This paper investigates the combined effect of weathering, frost processes and mass movements on the banks of the Czarny Dunajec River and its tributaries typified by different substrate material. Bank retreat due to frost processes was measured during multigelation periods using erosion pins. Grain size distribution and cohesion of the substrate were also determined for alluvial and loam deposits. On flysch cutbanks, we determined joint spacing and the density and direction of fractures, and other structural and textural characteristics of the rocks. The results indicate that the rate of bank retreat decreases from the banks cut in sandy loam deposits, through alluvial loam banks (with high clay content), the banks composed of poorly cemented gravels and shaly flysch, to the banks cut in sandstones and highly cemented Neogene gravels. Bank retreat due to frost processes and mass-wasting was more efficient in the cold half-year.

Słowa kluczowe

PL

brzeg rzeki; erozja; mróz; Podhale

EN

river banks; erosion; frost weathering; Podhale Region

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 61, nr 12
• Strony: 755–--763
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Augustowski K.

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków

autor

Chmielowska D.

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków

autor

Kukulak J.

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków

Bibliografia

• 1. BABIŃSKI Z. 1992 - Współczesne procesy korytowe dolnej Wisły. Pr. Geogr., 157: 1-171.
• 2. BANACH M. 1973 - Budowa geologiczna a powierzchniowe ruchy masowe na prawym zboczu doliny Wisły między Płockiem a Włocławkiem. Prz. Geogr., 45: 353-371.
• 3. BANACH M. 1998 - Dynamika brzegów dolnej Wisły. Dokum. Geogr., 9: 1-74.
• 4. BANACH M. 2007 - O zachwianiu procesu ewolucji brzegów zbiornika Włocławek. Słup. Pr. Geogr., 3: 95-105.
• 5. BIEROŃSKI J. & TOMASZEWSKI J. 1979 - Procesy korytowe w dolinie Białego Strumienia (Grzbiet Lasocki - Sudety Zachodnie). Probl. Zagosp. Ziem Górskich, 20: 163-184.
• 6. BIRKENMAJER K. 1958 - Przewodnik geologiczny po pienińskim pasie skałkowym, cz. 1, Szkic geologiczny pasa skałkowego. Wyd. Geol., Warszawa: 1-134.
• 7. CZAŁOW R.S. 1994 - Razmywy riecznych bieriegow, ich swiaz’ s rusłowymi processami. Gieoekołogija, 4: 100-110.
• 8. DAUKSZA L. & KOTARBA A. 1973 - An analysis of the influence of fluvial erosion in the development of a landslide slope (using the application of the Queueing theory). Stud. Geomorphol. Carpatho- -Balcanica, 7: 91-104.
• 9. FROEHLICH W. 2006 - Efektywność geomorfologiczna i wartości progowe procesów hydromorfologicznych w beskidzkim systemie fluwialnym. [W:] Kostrzewski A. & Szpikowski J. (red.) Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych 4. Procesy ekstremalne w środowisku geograficznym. UAM, Poznań-Storkowo: 29-33.
• 10. GIERSZEWSKI P. 1988 - Zmiany brzegów wywołane termicznymi ruchami lodu na przykładzie zbiornika włocławskiego. Prz. Geogr., 60: 657-674.
• 11. KALINOWSKI A., GLIŃSKA-LEWCZUK K., BURANDT P & BANASZEK Ż. 2012 - Wpływ zjawisk lodowych na erozję brzegów koryta rzecznego na przykładzie rzeki Łyny. Inż. Ekol., 31: 57-71.
• 12. KASZOWSKI L. & KOTARBA A. 1967 - Charakterystyka morfody- namiczna koryta Sanu koło Myczkowiec. Stud. Geomorphol. Carpatho- -Balcanica, 1: 53-73.
• 13. KLIMASZEWSKI M. 1981 - Geomorfologia. PWN, Warszawa, s. 1098.
• 14. KLIMEK K. 1974 - The structure and mode of sedimentation of the flood-plain deposits in the Wisłoka valley (south Poland). Stud. Geomorphol. Carpatho-Balcanica, 8: 137-151.
• 15. KLIMEK K. 1989 - Flood plains activity during floods in small mountain valleys, the Bieszczady Mts, the Carpathians, Poland. Quaest. Geogr., Spec. Issue, 2: 93-100.
• 16. KLIMEK K. 1991 - Typy koryt rzecznych i ich funkcjonowanie. [W:] Dynowska I. & Maciejewski M. (red.) Dorzecze górnej Wisły, cz. 1. PWN, Warszawa-Kraków: 231-259.
• 17. KRZAKLEWSKI P. 2008 - Rola zdarzeń ekstremalnych w kształtowaniu meandrowych koryt górskich na przykładzie Czarnej Orawy w okresie 2007-2008. Landf. Anal., 8: 45-48.
• 18. KRZEMIEŃ K. 1981 - Zmienność subsystemu korytowego Czarnego Dunajca. Z. Nauk. UJ, Pr. Geogr., 53: 123-137.
• 19. KRZEMIEŃ K. 1984 - Współczesne zmiany modelowania koryt potoków w Gorcach. Z. Nauk. UJ, Pr. Geogr., 59: 83-96.
• 20. KUKULAK J. 1999 - Orientacja spękań i uskoków w południowo-wschodniej części zapadliska orawskiego. Prz. Geol., 47: 1021-1026.
• 21. MALIK I. 2004 - Rola lasu nadrzecznego w kształtowaniu koryta rzeki meandrującej na przykładzie Małej Panwi (Równina Opolska). Pr. Nauk. Uniw. Śl., 2245: 1-94.
• 22. MALIK I. & OWCZAREK P. 2005 - Wykorzystanie odsłoniętych korzeni drzew do określania przebiegu erozji zboczy dolin i depozycji zwietrzelin w korytach rzek górskich (Sudety Wschodnie). [W:] Kocel K. (red.) Human impact on mid mountain ecosystems, 1. Uniwersytet Śląski, Sosnowiec: 45-54.
• 23. NIEMIROWSKI M. 1970 - Erozja rzeczna w potokach Jaszcze i Jamne. Fol. Geogr., Ser. Geogr.-Phys., 4: 63-82.
• 24. OWCZAREK P. 2007 - Transformacja koryt rzecznych w warunkach dostawy grubofrakcyjnego materiału stokowego (na przykładzie średniogórskich dopływów Odry i Wisły). Pr. Nauk. Uniw. Śl., 2510: 1-133.
• 25. OWCZAREK P. 2008 - Hillslope deposits in gravel-bed rivers and their effects on the evolution of alluvial channel forms: a case study from the Sudetes and Carpathian Mountains. Geomorphology, 98: 111-125.
• 26. PLEWA K. 1969 - Analiza pokryw żwirowych w Domańskim Wierchu. Fol. Geogr., Ser. Geogr.-Phys., 3: 101-114.
• 27. RACHOCKI A. 1974 - Przebieg i natężenie współczesnych procesów rzecznych w korycie Raduni. Dokum. Geogr., 4: 1-117.
• 28. RACHOCKI A. 1978 - Wpływ roślinności na ukształtowanie koryt i brzegów rzek. Prz. Geogr., 50: 469-481.
• 29. SMITH D.G. 1979 - Effects of channel enlargement by river ice processes on bankfull discharge in Alberta, Canada. Water Resour. Res., 15: 469-475.
• 30. STARKEL L. 2006 - Geomorphic hazards in the Polish Flysch Carpathians. Stud. Geomorphol. Carpatho-Balcanica, 40: 7-19.
• 31. TEISSEYRE A.K. 1979 - Przebieg zjawisk fuwialnych w zimie na przykładzie małych rzek sudeckich. Geol. Sudet., 14 (1): 125-157.
• 32. TEISSEYRE A.K. 1984 - Procesy fluwialne i rozwój koryta górnego Bobru na odcinku badawczym w Błażkowej (1967-1982). Geol. Sudet., 19(1): 7-71.
• 33. WATYCHA L. 1977 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1: 50 000, ark. Czarny Dunajec (1048). Wyd. Geol., Warszawa.
• 34. WOLMAN M.G. 1959 - Factors influencing erosion of a cohesive river bank. Am. J. Sci., 257: 204-216.
• 35. WYŻGA B., KACZKA R.J. & ZAWIEJSKA J. 2002-2003 - Gruby rumosz drzewny w ciekach górskich - formy występowania, warunki depozycji i znaczenie środowiskowe. Fol. Geogr., Ser. Geogr.-Phys., 33-34: 117-138.
• 36. WYŻGA B. & ZAWIEJSKA J. 2005 - Wood storage in a wide mountain river: case study of the Czarny Dunajec, Polish Carpathians. Earth Surf. Proc. Land., 30: 1475-1494.
• 37. ZIĘTARA T. 1968 - Fazy erozji, transportu i akumulacji wód powodziowych w Beskidach Zachodnich. Stud. Geomorphol. Carpatho-Balcanica, 2: 77-83.