Kamienica „Pod Kruki”, Rynek Główny 25, Kraków. Teraźniejszość historii – nawarstwianie przyszłości

• Autorzy: Włodarczyk Małgorzata , Włodarczyk Marcin

Identyfikatory

DOI

10.35784/odk.2764

Warianty tytułu

EN

Tenement House "Pod Kruki", Market Square 25, Krakow. The Present of History – the Layering of the Future

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Architektura to sztuka budowania, czyli gromadzenia trwałych materiałów i takie ich aglomerowanie, aby powstał utwór trwały, funkcjonalny i piękny (jak to opisuje witruwiańska triada: firmitas, utilitas, venustas). Zakończenie budowy oznacza początek trwania budynku. Trwanie architektury prawie zawsze wiąże się z wprowadzaniem zmian. Byłoby wspaniale pozwalać trwać architekturze w nieskończoność, z zachowaniem jej pierwotnych kształtów, faktur, materiałów. Postęp techniczny, zmiany w zakresie potrzeb, wypadki przyrodnicze i historyczne, i mnóstwo innych czynników powoduje konieczność wprowadzania zmian w obiekcie. Trwanie architektury to ciągłe zmiany i dobrze jest, jeżeli powstają one na drodze NAWARSTWIANIA. Nawarstwianie to jak pisanie książki, karta za kartą. Pozwala to potem na „czytanie” architektury, a z nią historii miejsca i ludzi. Nawarstwianie jest ciekawsze niż wymienianie. Strata w wypadku wymiany polega na tym, że poprzedni etap, który został usunięty, katastrofą czy świadomie, jest jak karta z książki wyrwana. Nowoczesna ingerencja w zabytkowy budynek musi szanować poprzednie karty, poprzednie nawarstwienia. Czasami może nawet pewne braki stron uzupełnić albo raczej wskazać. Mądre postępowanie nie kieruje się w takim wypadku wyłącznie poleceniami służb konserwatorskich. Empatia dla zapisów architektury/księgi to wyzwanie dla twórców, szczególnie architektów. Pokażemy taki proces na przykładzie kamienicy o numerze Rynek Główny 25 w Krakowie, która jest przykładem starannego unowocześniania struktury i przestrzeni z zachowywaniem czytelnych śladów. Jest także ukłonem teraźniejszości ku przyszłości nowego ducha tej przestrzeni.

EN

Architecture is the art of building, that is, gathering durable materials and agglomerating them in such a way as to produce a work that is durable, functional, and beautiful (as described by the Vitruvian triad: firmitas, utilitas, venustas). The completion of construction marks the beginning of the building's duration. The duration of architecture almost always involves making changes. It would be wonderful to let architecture last indefinitely, with its original shapes, textures, and materials preserved. Technical progress, changes in needs, natural and historical accidents, and many other factors make it necessary to introduce changes in the object. Persistence of architecture is a constant change and it is good if they are created by EVOLUTION. Layering is like writing a book, page by page. It then allows you to "read" the architecture and with it the history of the place and the people. Layering is more interesting than exchanging. The loss in the case of replacement is that the previous stage that was removed, whether by disaster or intentionally, is like a page torn out of a book. A modern intervention in a historic building must respect the previous pages, the previous layering. Sometimes it can even fill in some missing pages or rather point them out. The wise course of action in such a case is not guided only by the orders of conservation services. Empathy for architectural/book records is a challenge for creators, especially architects. We will show such a process on the example of the tenement house number 25 Market Square in Krakow, which is an example of careful modernization of structure and space while preserving legible traces. It is also a nod of the present to the future of the new spirit of this space.

Słowa kluczowe

PL

zabytek; architektura; adaptacja; nawarstwianie; krajobraz kulturowy; dziedzictwo

EN

monument; architecture; adaptation; layering; cultural landscape; heritage

• Wydawca: Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS ; Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
• Czasopismo: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego
• Rocznik: 2021
• Tom: Nr 11
• Strony: 107--126
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., il.

Twórcy

autor

Włodarczyk Małgorzata

• Włodarczyk + Włodarczyk Architekci Studio Autorskie

• https://orcid.org/0000-0001-9474-5836

autor

Włodarczyk Marcin

• Wyższa Szkoła Techniczna w Katowicach

Bibliografia

• 1. Ashworth G. , Planowanie dziedzictwa, Kraków: Wydawnictwo MCK, 2015.
• 2. Dyba O. , Kraków. Zabytki architektury i budownictwa, Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2007.
• 3. Komorowski W. Sudacka A., Rynek Główny w Krakowie, Kraków: Ossolineum, 2008.
• 4. Le Goff J., Historia i pamięć, Warszawa: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2015.
• 5. Łukacz M., Średniowieczne domy lokacyjnego Krakowa, Czasopismo Techniczne. Architektura 7-A/2011 Zeszyt 23, ss. 67–98.
• 6. Marcinek R., Kraków, Kraków: Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński, 2001.
• 7. Molski P. Adaptacja – formy i uwarunkowania, Współczesna myśl architektoniczna w adaptacji obiektu zabytkowego, czyli charakterystyka optymalnej ingerencji dla potrzeb nowej funkcji, [w:] B. Szmygin (red.), Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych, Warszawa–Lublin: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, ss. 87-97.
• 8. Motak M., Historia rozwoju urbanistycznego Krakowa w zarysie, Kraków: Politechnika Krakowska, 2012.
• 9. Purchla J. (red.), Metamorfozy kamienicy „Pod Kruki”, Kraków: Wydawnictwo MCK, 2009.
• 10. Purchla J. (red.), Rynek Główny 25. Dzieje jednego adresu, Kraków: Wydawnictwo MCK, 2020.
• 11. Stachowski A. H. (red.), Encyklopedia Krakowa, Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
• 12. Szmelter I., Nowe rozumienie dziedzictwa kultury; implikacje dla wartościowania, [w:] B. Szmygin (red.), Wartościowanie w ochronie i konserwacji zabytków, Warszawa–Lublin: PKN MROZ ICOMOS, 2012, ss. 219-232.
• 13. Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć, Warszawa: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2005.
• 14. Tunbridge J., Zmiana warty. Dziedzictwo na przełomie XX i XXI wieku, Kraków: Wydawnictwo MCK, 2018.
• 15. Witruwiusz (tł. Kumaniecki, K.), O architekturze ksiąg dziesięć, Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999.
• 16. Włodarczyk M., Współczesna myśl architektoniczna w adaptacji obiektu zabytkowego, czyli charakterystyka optymalnej ingerencji dla potrzeb nowej funkcji,[w:] B. Szmygin (red.), Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych, Warszawa–Lublin: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, 2009, ss. 203-208.
• 17. Włodarczyk M., Wartość zabytku – pamięć, teraźniejszość i nowa funkcja a ekonomia wobec architektury powojennego modernizmu czasu PRL-u,[w:] B. Szmygin (red.), Wartość funkcji w obiektach zabytkowych, Warszawa: PKN ICOMOS, 2014, ss. 315-324.