Ocena możliwości wykorzystania punktów widokowych projektowanego Geoparku Małopolski Przełom Wisły w edukacji geomorfologicznej i geoturystyce

• Autorzy: Gajek Grzegorz , Zgłobicki Wojciech

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana-040-003

Warianty tytułu

EN

Assessing the possibilities of using viewpoints of the proposed Geopark Małopolska Vistula Gap in geomorphological education and geotourism

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Effective actions for the development of geoeducation and geotourism should be based, first of all, on the geo-sites whose aesthetic value can arouse the interest of tourists. This condition is met by viewpoints, and the large number of visitors gives an opportunity to use their scientific potential. The objectives of the study are: a) the analysis of the range of view for 26 viewpoints located within the proposed Geopark Małopolska Vistula Gap, with regard to the landscapes and landforms occurring here and b) assessment of their geotourism values based on the method proposed by authors. Most viewpoints of high scientific and educational value are also of high tourism and functional value, which provides a good basis for their use in geotourism and geoeducation. The indicated viewpoints can be the basis for designing a geotourist trail presenting the key geomorphological features of the area.

PL

Efektywne działania na rzecz rozwoju geoedukacji i geoturystyki powinny w pierwszej kolejności opierać się o geostanowiska, które mogą budzić zainteresowanie turystów ze względu na swoje walory estetyczne. Warunek taki spełniają punkty widokowe – duża liczba odwiedzających daje szansę na wykorzystanie ich potencjału naukowego. Celami pracy były: a) analiza zasięgu widoczności dla 26 punktów widokowych położonych w obrębie projektowanego Geoparku Małopolski Przełom Wisły, w odniesieniu do występujących tu krajobrazów i form ukształtowania terenu oraz b) ocena ich walorów geoturystycznych w oparciu o autorską metodę. Większość punktów widokowych cechujących się wysokimi walorami naukowo-edukacyjnymi ma również wysokie walory turystyczno-funkcjonalne, co daje dobre podstawy do ich wykorzystania w geoturystyce i geoedukacji. Wskazano punkty widokowe, które mogą stanowić podstawę opracowania szlaku geoturystycznego, prezentującego kluczowe elementy ukształtowania terenu obszaru.

Słowa kluczowe

EN

geodiversity assessment; spatial multiple criteria analysis; globally weighted linear combination; locally weighted linear combination; geodiversity indicator; national park; Poland

PL

ocena georóżnorodności; przestrzenna analiza wielokryterialna; globalnie ważona kombinacja liniowa; lokalnie ważona kombinacja liniowa; indykator georóżnorodności; park narodowy; Polska

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2021
• Tom: Vol. 40
• Strony: 57--69
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz., rys.

Twórcy

autor

Gajek Grzegorz

• Instytut Nauk o Ziemi i Środowisku, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, Polska

• https://orcid.org/0000-0003-0301-8129

autor

Zgłobicki Wojciech

• Instytut Nauk o Ziemi i Środowisku, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, Polska

• https://orcid.org/0000-0003-1574-7468

Bibliografia

• Aldighieri B., Testa B., Bertini A., 2016. 3D exploration of the San Lucano Valley: virtual geo-routes for everyone who would like to understand the landscape of the Dolomites. Geoheritage 8: 77–90.
• Alexandrowicz Z., 2006. Framework of European geosites in Poland. Nature Conservation 62: 63–87.
• Andrejczuk W., 2007. Krajobrazy dolin rzecznych. W: Doliny rzeczne, przyroda-krajobraz-człowiek. U. Myga-Piątek (red.), Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 7. KKK PTG, Sosnowiec: 9–27.
• Gawrysiak L., Harasimiuk M., 2012. Spatial diversity of gully density of the Lublin Upland and Roztocze Hills (SE Poland). Annales UMCS sec. B. 67(1): 27–43. DOI 10.2478/v10066- 012-0002-y.
• Harasimiuk M., 1980. Rzeźba strukturalna Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. UMCS, Lublin.
• Harasimiuk M., Domonik A., Machalski M., Pinińska J., Warowna J., Szymkowiak A., 2011. Małopolski Przełom Wisły – projekt geoparku. Przegląd Geologiczny 59: 405–416.
• Harasimiuk M., Henkiel A.,1978. Wpływ budowy geologicznej i rzeźby podłoża na ukształtowanie pokrywy lessowej w zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego. Annales UMCS sec. B 30(31): 55–80.
• Harasimiuk M., Warowna J., Gajek G., 2013. Zróżnicowanie krajobrazów projektowanego Geoparku Małopolski Przełom Wisły. Monitoring Środowiska Przyrodniczego 14: 27–35.
• Jahn A., 1956. Wyżyna Lubelska. Rzeźba i czwartorzęd. Prace Geograficzne PAN, 7.
• Kowalczyk L., Pawłowski A., 1998. Przewodnik po ścieżkach dydaktycznych Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Część 2. Zarząd Zespoły Lubelskich Parków Krajobrazowych, Lublin.
• Machalski M., 1998. Granica kreda – trzeciorzęd w przełomie Wisły. Przegląd Geologiczny 46: 1153–1161.
• Maruszczak H., 1972. Wyżyny Lubelsko-Wołyńskie. W: M.Klimaszewski (red) Geomorfologia Polski, t. 1., PWN, Warszawa: 340–383.
• Migoń P., Pijet-Migoń E., 2017. Viewpoint geosites — values, conservation and management issues. Proceedings of the Geologists’ Association 128: 511–522.
• Mikhailenko A.V., Ruban D.A., 2019. Environment of Viewpoint Geosites: Evidence from the Western Caucasus. Land 8, 93.
• Pawłowski A., 1995. Przewodnik po ścieżkach dydaktycznych Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Część 1. Zarząd Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych, Lublin.
• Pawłowski A., 1999. Wrzelowiecki Park Krajobrazowy przewodnik przyrodniczy. Informator. Zarząd Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych, Lublin.
• PIG-PIB [Panstwowy Instytut geologiczny – Państwowy Instytut badawczy], 2021. Centralny Rejestr Geostanowisk Polski. Online: geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/geostanowiska/(dostep: 30 maja 2021).
• Pożaryska K., Pożaryski W., 1951. Przewodnik geologiczny po Kazimierzu i okolicy. Wydawnictwo Muzeum Ziemi, Warszawa.
• Pożaryski W.,1948. Jura i kreda między Radomiem, Zawichostem i Kraśnikiem. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 46: 3–106.
• Pożaryski W.,1997. Tektonika powaryscyjska obszaru świętokrzysko-lubelskiego na tle struktury podłoża. Przegląd Geologiczny 45: 1265–1270.
• Prosser C., Murphy M., Larwood J., 2006. Geological Conservation: A Guide to Good Practice. English Nature, Peterborough.
• Reynard E., Kaiser C., Martin C., 2015. An application for geosciences communication by smartphones and tablets. W: G.Lolino, D.Gordau, C.Marunteau, B.Christas, I.Yoshinori, C.Margottini (red), Engineering Geology for Society and Territory,Preservation of cultural heritage 8: 265–269.
• Reynard E., 2004. Geosite. W: A.S.Goudie (red), Encyclopedia of Geomorphology, vol. 1. Routledge, London: 440.
• Richling A., Dąbrowski A., 1995. Mapa typów krajobrazów naturalnych 1:500 000. W: Atlas Rzeczpospolitej Polskiej. Wydawnictwo PPWK, Warszawa.
• Ruban D., 2010. Quantification of geodiversity and its loss. Proceedings of the Geologists’ Association 121: 326–333.
• Słomka T., Kicińska-Świderska A., 2004. Geoturystyka – podstawowe pojęcia. Geoturystyka 1(1): 5–7.
• Sygar S., Szalewicz A., 2020. Szlak geoturystyczny „Na granicy er” (Małopolski Przełom Wisły) – od projektu do wdrożenia. MS. Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, UMCS, Lublin.
• Syroka K., 2019. Projekt wirtualnego „Kazimierskiego Szlaku Geoturystcznego”. MS. Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, UMCS, Lublin.
• Tessema G.A., Poesen J., Verstraeten G., Van Rompaey A., van der Borg, J., 2021. The Scenic Beauty of Geosites and Its Relation to Their Scientific Value and Geoscience Knowledge of Tourists: A Case Study from Southeastern Spain. Land 10(5), 460.
• UGGp [UNESCO Global Geoparks], 2021. UNESCO Global Geoparks. Online: en.unesco.org/global-geoparks (dostęp 1 czerwca 2021).
• Vujičić M.D., Vasiljević D.A., Marković S.B., Hose T.A., Lukić T., Hadžić O., Janićević S., 2011. Preliminary geosite assessment model (GAM) and its application on Fruska Gora Mountain, potential geotourism destination of Serbia. Acta Geographica Slovenica 51(2): 361–377.
• Warowna J., Zgłobicki W., Kołodyńska-Gawrysiak R., Gajek G., Gawrysiak L., Telecka M., 2016. Geotourist values of loess geoheritage within the planned Geopark Małopolska Vistula River ap, E Poland. Quaternary International 399: 46–57.
• Zgłobicki W., Baran-Zgłobicka B., 2013. Geomorphological Heritage as a Tourist Attraction. A Case Study in Lubelskie Province, SE Poland. Geoheritage 5: 137–149.
• Zgłobicki W., Baran-Zgłobicka B., Ziółek M., Ziółek G., 2005. trakcyjność wizualna krajobrazu polskich parków narodowych a ich wartości przyrodnicze. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 24(1–4); 135–151.
• Żaba J., Gaidzik K. 2001. Geoturystyka – nowa interdyscyplinarna dziedzina nauk o Ziemi. Biuletyn Naukowy Wrocławskiej Wyższej Szkoły Informatyki Stosowanej Turystyka i Rekreacja 1(1): 6–13.