Ogrody dawnego opactwa cysterskiego Najświętszej Marii Panny i św. Mikołaja w Lądzie

• Autorzy: Nowiński J.

Warianty tytułu

EN

Gardens of the former Cistercian Abbey of the Virgin Mary and Saint Nicholas in Ląd

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Przed kasatą w 1819 r. cysterskie opactwo w Lądzie posiadało trzy zespoły ogrodowe: ogród klasztorny (konwentualny) – zlokalizowany po południowej stronie klasztoru nad kanałem rzeki Warty oraz na wyspie pomiędzy kanałem a korytem rzeki, ogród opacki – założony przy pałacu opackim w 2. poł. XVI w. na stoku po wschodniej stronie klasztoru i kościoła oraz wirydarz z fontanną w środku klasztoru. Po kasacie ogrody te uległy dewastacji, a większa część ogrodu opackiego została przyłączona do powstałego na początku XIX w. folwarku. W 1850 r. kościół i klasztor w Lądzie objęli kapucyni, którzy przeprowadzili renowację całości założenia wraz z rewitalizacją jego ogrodów. Na placu przed kościołem powstał wówczas park. Plan kościoła i klasztoru w Lądzie z około 1865 r. dokumentuje lokalizację ogrodów i parku po zamknięciu klasztoru kapucynów przez rząd carski. Na przełomie XIX i XX w. został rozebrany pałac opata oraz większość zabudowań gospodarczych klasztoru. Salezjanie, którzy przybyli do Lądu w 1921 r., przywrócili części dawnych ogrodów ich pierwotną funkcję. W 2008 r. na zlecenie Salezjańskiej Prowincji św. Wojciecha powstał projekt koncepcyjny rewaloryzacji i zagospodarowania parku i ogrodów przy pocysterskim opactwie w Lądzie nad Wartą. Autorami projektu są Anetta Jarosińska-Krokowska i Janusz Nowiński. Przewiduje on nowe zagospodarowanie oraz rekonstrukcję dawnych i obecnych ogrodów przy klasztorze w Lądzie z przeznaczeniem ich na cele rekreacyjne, edukacyjne i gospodarcze.

EN

Before the abolition in 1819 the Cistercian abbey in Ląd had three garden complexes: the monastic garden (conventual) – located on the south side of the monastery by the Warta River canal and on as island between the canal and the river-bed, the abbot’s garden – founded by the abbot’s palace in the second half of the 16th century, on the slope on the east side of monastery and the church, as well as a viridarium with a fountain in the monastic interior. After the abolition these gardens became devastated, while the biggest part of the abbot’s garden was incorporated into a grange which came into being at the beggining of the 19th century. In 1850, the church and the monastery in Ląd were taken over by the Capuchins who carried out a renovation of the whole complex and also a revival of its gardens. In the square in front of the church a park was founded at the time. A plan of the church and monastery in Ląd from about 1865 documents the location of the gardens and park after the abolition of the Capuchines’s monastery by the Tsarist government. At the turn of the 19th and 20th centuries, the abbot’s palace was pulled down as well as most of the monastic farm buildings. The Salesians, who came to Ląd in 1921, restored parts of the old gardens to their primary function. In 2008, due to the commission of the Administration of the Salesian Society Facilities of St. Adal bert Inspectorate there came into existence a conceptional project of revalorization and management of the park and gardens by the post-Cisterican abbey in Ląd by the Warta River. The authors of the project are Anetta Jarosińska-Krokowska and Janusz Nowiński. The project anticipates a new management and reconstruction of the old and present gardens by the monastery in Ląd assigning them for purposes of recreation, education and economic ones.

Słowa kluczowe

PL

Ląd nad Wartą; historia ogrodów; ogrody cysterskie; Cystersi

EN

Ląd by the Warta Ri ver; gardens’ history; Cistercian gardens; Cistercians

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2013
• Tom: Nr 3(35)
• Strony: 63--74
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., rys.

Twórcy

autor

Nowiński J.

• Instytut Nauk Historycznych UKSW w Warszawie / Institute of History Science, Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw.

Bibliografia

• [1] Nowiński J., Genius horti w cysterskim opactwie, „Czasopismo Techniczne. Architektura” 2010, z. 13/5-A, 69–84.
• [2] Wyrwa A.M., Polska Kongregacja Cystersów i jej opaci prezesi, [w:] A.M. Wyrwa (red.), Ingenio et Humilitate. Studia z dziejów zakonu cystersów i Kościoła na ziemiach polskich [...], Biblioteka Śląska, Poznań–Katowice–Wąchock, 2007, 72–104.
• [3] Nowiński J., Nagrobek opata-mecenasa Mikołaja Antoniego Łukomskiego w pocysterskim kościele w Lądzie nad Wartą, „Biuletyn Historii Sztuki” 2008, nr 3–4, 385–406.
• [4] Historia Conventus Landensis Patrum Capucinorum Tomus Primus [1850–1864], rkpis, Archiwum Diecezjalne we Włocławku.
• [5] Dziuba M., Kapucyni w Lądzie nad Wartą (1850–1864), [w:] J. Kłoczowski (red.), Zakony franciszkańskie w Polsce, t. 4: Polska Prowincja Kapucynów (część 1: Polska Prowincja Kapucy nów w XIX w.), Prowincjałat OO. Franciszkanów Konwentualnych Prowincji św. Antoniego i bł. Jakuba Strepy, Lublin 1987, 215–270.
• [6] Kamiński M., Dawne opactwo zakonu cysterskiego w Lądzie nad Wartą. Zarys dziejów i zabytki sztuki, Nakładem Małego Seminarium Salezjańskiego, Ląd 1936.
• [7] Chodyński S., Seminarium Włocławskie. Szkic historyczny, Druk H. Neuman, Włocławek 1904.
• [8] Domasłowski Z., Kościół i klasztor w Lądzie, PWN, Warszawa–Poznań 1981.
• [9] Plan sytuacyjny klasztoru kościoła zabudowań i ogrodów klasztornych we wsi Lendzie. Powiat koniński. Gubernia warszawska, sygnowany przez A. Nowaka i B.P. Kamińskiego, Archiwum Główne Akt Dawnych, sygn. AD17-21.
• [10] Łużyniecka E., Architektura klasztorów cysterskich. Filie lubiąskie i inne cenobia śląskie, Ofi cyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2002.
• [11] Milecka M., Ogrody klasztorne OO. Cystersów – historia i współczesność, [w:] R. Kozakiewicz-Opałka (red.), Ogród sakralny – idea i rzeczywistość, VII Międzynarodowa Konferencja o Architekturze i Sztuce Sakralnej „Kościoły naszych czasów”, Stowarzyszenie Architektów Polskich, Kielce 2008.
• [12] Milecka M., Ogrody cystersów w krajobrazie małopolskich opactw fi lii Morimondu, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009.
• [13] Wyrwa A.M., Kasprowicz T., Sprawozdanie z sondażowo weryfikacyjnych badań archeologicznych na sta. L9 w Lądzie nad Wartą w 2006 roku, Poznań 2006, mpis, Biblioteka WSD w Lądzie.
• [14] Inwentarz sprzętów Kościelnych i Klasztornych Xięży Kapucynów Lądzkich [...] spisany [...] dnia 13 lipca 1853 roku, rkpis, Biblioteka WSD w Lądzie.
• [15] Wycieczka nad Wartę (ciąg dalszy), „Przyjaciel Ludu” 1848, nr 43, 339–340, 341.
• [16] Nowiński J., „Opactwo w Lądzie, widok od strony Warty” – nieznany pejzaż Marcina Zaleskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” 2009, nr 1–2, 205–212.
• [17] Majdecki L., Historia ogrodów, PWN, Warszawa 1978.
• [18] Gawarecki W.H., Początek i wzrost benedyktyńsko-cystercyeńskiego zakonu, łącznie i klasztoru lendzkiego, tegoż Instytutu w Guberni b. Kaliskiej, powiecie Konińskim położonego, „Pamiętnik Religijno-Moralny” 1846, t. 10.
• [19] Orda N., Ląd nad Wartą (Polska) Gubernia Kaliska, [w:] Album widoków historycznych Polski, Seria 8, Nr 225.
• [20] Rataj H., Ląd, park i ogrody kościelne (ewidencja), Konin 1982, mpis, Wo je wódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu Delegatura w Koninie.
• [21] Widoki Zabytków Starożytności w Królestwie Polskim służące do objaśnienia opisu tychże Starożytności sporządzonego przez Delegacyą wysłaną z polecenia Rady Administracyjnej Królestwa w latach 1844 i 1846 zebrane, Atlas IV . Gubernia Warszawska, Powiaty: kaliski, koniński, sieradzki, piotrkowski i wieluński, 1851, tabl. 20, Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego.
• [22] Walicki M., Sprawa inwentaryzacji zabytków w dobie Królestwa Pols kiego (1827–1862), Zakład Architektury Polskiej, Warszawa 1931.
• [23] Wykaz prac i inwestycji ks. Teodora Fibicha w kościele w Lądzie: Rok 1905 pozycje 43, 44, Rok 1909 i 1910 pozycje 9, 10, [w:] Księga Wizyt Biskupich kościoła parafialnego w Kowalewie założonego przez Antoniego Ostrowskiego ArcyBiskupa Gnieźnieńskiego w roku 1784, rkpis, Archiwum Biblioteki WSD w Lądzie.
• [24] Jarosińska-Krokowska A., Nowiński J., Koncepcja rewaloryzacji i zagospodarowania parku i ogrodów przy pocysterskim opactwie w Lądzie nad Wartą, Warszawa 2008, mpis, Archiwum Administracji Obiektami Towarzystwa Salezjańskiego Inspektorii pw. św. Wojciecha w Pile [oraz w posiadaniu autora].