Rational technology assessment in need of a philosophical framework

• Autorzy: Lekka-Kowalik A.

Warianty tytułu

PL

O potrzebie dostarczenia ram filozoficznych dla racjonalnej oceny techniki

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Armin Grunwald sketched a program of rational technology assessment (RTA) which binds TA and ethics of technology in order to secure both an empirical dimension and a normative dimension of judgments evaluating technology. The paper suggests a way of radicalizing that program. Against the background of basic presuppositions of TA, first Grunwald's program is presented, and then it is argued that in order to fullfil its task of issuing value-judgments and recommendation for decision-makers, RTA needs to be imbedded in a philosophy which grasps a normative structure of reality. Only the those value-judgments obtain rational justification. Seeing value-judgments as judgments optimizing various values involved in technology or as “if-then” judgments (thus, ultimately descriptive judgments value-neutral) does not respect cognitive, practical and evaluative rationality which Grunwald required for his RTA. At the end a hypothesis is posed that classical philosophy developed by the Lublin School of Philosophy is a promising paradigm for RTA.

PL

Armin Grunwald zaproponował program racjonalnej oceny techniki (RTA), łączący etykę techniki i TA, tak by zapewnić zarówno empiryczny, jak i normatywny wymiar sądów wartościujących technikę. Niniejszy artykuł przedstawia sposób radykalizacji tego programu. Na tle podstawowych założeń TA zostaje naszkicowana propozycja Grunwalda, a następnie pokazane, że zrealizowanie celów RTA – formułowanie ocen i rekomendacji dla decydentów – wymaga osadzenia RTA w filozofii, która uznaje normatywną strukturę rzeczywistości. Dopiero wtedy sądy wartościujące i płynące z nich rekomendacje RTA uzyskają racjonalne uzasadnienie. Traktowanie tych sądów albo jako sądów optymalizujących rozmaite wartości obecne w technice, albo jako sądów typu “jeżeli-to” (a więc ostatecznie jako sądów opisowych aksjologicznie neutralnych) nie respektuje wskazanych przez Grunwalda wymiarów racjonalności (kognitywnego, praktycznego i ocennego). Zostaje postawiona hipoteza, że filozofia klasyczna, rozwijana przez lubelską szkołę filozoficzna jest dla RTA obiecującym paradygmatem.

Słowa kluczowe

EN

rational technology assessment; rationality cognitive-practical-evaluative; value-judgments; normative structure of reality; rational justification of value-judgments

PL

racjonalna ocena techniki; racjonalność kognitywna-praktyczna-ocenna; sądy wartościujące; normatywna struktura rzeczywistości; racjonalne uzasadnienie wartościowań

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska
• Rocznik: 2018
• Tom: z. 115
• Strony: 221--233
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz.

Twórcy

autor

Lekka-Kowalik A.

• Katolicki Uniwersytet Lubelski im. Jana Pawła II Wydział Filozofii

Bibliografia

• 1. Agazzi E.: Right, wrong and science. The Ethical Dimensions of the Techno-Scientific Enterprise. Rodopi, Amsterdam-New York 2004.
• 2. Echeverria J.: Science, Technology, and Values. Towards an Axiological Analysis of Techno scientific Activity, “Technology in Society”, No. 25, 2003.
• 3. Grin J., Grunwald A.: Vision Assessment, Shaping Technology in the 21st Century: Towards a Repertoire for Technology Assessment. Springer Verlag, Berlin 2000.
• 4. Grunwald, A.: Technology Assessment or Ethics of Technology. “Ethical Perspectives”, No. 6, 1999.
• 5. Kamiński S.: Method in Classical Philosophy, [in:] Borkowski L., Stępień A.B. (eds.), Studies in Logic and Theory of Knowledge, Vol. 2. TNKUL, Lublin 1991.
• 6. Kaźmierczak J.: Ocena oddziaływań społecznych innowacyjnych produktów i technologii. 'Technology Assessment', [w:] Knosala R. (red.): Innowacje w zarządzaniu i inżynierii produkcji. Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją, Opole 2013.
• 7. Krąpiec M.A., Maryniarczyk A.: The Lublin Philosophical School. Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2010.
• 8. Lekka-Kowalik A.: Odkrywanie aksjologicznego wymiaru nauki. Wydawnictwo KUL, Lublin 2008.
• 9. Lizut R.: Technika a wartości. Spór o aksjologiczną neutralność artefaktów. Wydawnictwo Naukowe Academicon, Lublin 2014.
• 10. Morrow D. R.: When Technologies Makes Good People Do Bad Things: Another Argument Against the Value-Neutrality of Technologies. “Science and Engineering Ethics”, No. 20, 2014.
• 11. Quista J., Vergragt Ph.: Past and future of backcasting: The shift to stakeholder participation and a proposal for a methodological framework. “Futures”. No. 38, 2006.
• 12. Putnam H.: The Collapse of the Fact/Value Dichotomy and Other Essays. Harvard University Press, Cambridge MA and London 2002.
• 13. Rescher N.: Rationality: A Philosophical Inquiry Into the Nature and the Rationale of Reason. Oxford University Press, Oxford 1988.
• 14. Weber M. (1917[1949]): The Meaning of ‘Ethical Neutrality’ in Sociology and Economics, [in:] Shils E., Finch A. (eds.): The Methodology of the Social Sciences. Free Press, New York 1949.
• 15. Ethics & Principles for Science & Society Policy-Making. The Brussels Declaration, https://www.knaw.nl/nl/actueel/nieuws/BrusselsDeclaration.pdf.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).