Zawartość ołowiu w wybranych gatunkach roślin o potencjalnym znaczeniu leczniczym

• Autorzy: Musielińska R. , Śliwińska-Wyrzychowska A.

Warianty tytułu

EN

The lead content in selected plant species of potential medicinal significance

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rośliny lecznicze, dzięki posiadanym dużym wybiórczym zdolnościom kumulowania pierwiastków śladowych i metali ciężkich, mogą stanowić dodatkowe ich źródło dla stosujących je osób. W związku z tym podjęto próbę oceny zawartości ołowiu w wybranych roślinach, które klasyfikowane są jako przydatne w ziołolecznictwie i fitoterapii. Rośliny zostały pobrane z terenu dzielnicy Częstochowa Mirów, tj. terenu, który może być postrzegany przez laika jako obszar nieskażony i odpowiedni do pozyskania surowców leczniczych. Biodostępne ilości jonów ołowiu w badanych roślinach są podobne i w większości przypadków mieszczą się w przedziale 2,48–2,64 μgPb/g. Najwyższe zawartości ołowiu [μg/g] zanotowano dla następujących gatunków: babka zwyczajna (Plantago major) – 3,68 w korzeniu, dziewanna pospolita (Verbascum nigrum) – 6,32 w korzeniu, mak polny (Papaver rhoeas) – 9,50 w korzeniu i 3,00 w liściu, dziewanna wielkokwiatowa (Verbascum densiflorum) – 3,84 w liściu. Największą incydentalną zawartość ołowiu zaobserwowano w korzeniach następujących gatunków roślin (μg/g), np.: krwawnik pospolity (Achillea millefolium) 45,46; starzec jakubek (Senecio jacobaea) 40,14; babka zwyczajna (Plantago major) 32,47; szczaw lancetowaty (Rumex hydrolapathum) 31,81. Fakt ten posiada duże znaczenie dla ocen zawartości ołowiu w gatunkach pozyskiwanych w celach leczniczych i przydatności tych roślin w fitoterapii. W oparciu o przeprowadzone badania, opisujące występowanie ołowiu na badanym terenie (w ujęciu statystycznym), można ustalić najmniejsze i incydentalne tło środowiskowe zawartości tego metalu. Jest ono podwyższone w stosunku do obszarów niezanieczyszczonych, z których komercyjnie pozyskuje się materiał zielarski. Właściwości kumulowania ołowiu w poszczególnych częściach roślin są zróżnicowane gatunkowo. U większości badanych gatunków są one największe dla korzeni i liści.

EN

Medicinal plants due to their selective ability of accumulation of trace elements and heavy metals, may be an additional source of these elements and metals for people using the plants. Therefore, there was taken an attempt to assess the lead content in some plants that are classified as useful in herbal medicine and phytotherapy. The plants were collected from the area of Czestochowa - Mirow, the area that can be seen by a layman as an uncontaminated area and suitable for medicinal raw material collection. Bioavailable amounts of lead ions are similar and, in most cases, they range from 2,48 – to 2,64 μgPb/g. The highest lead content [μg/g] was recorded for the following plant species: Plantago major – 3,68 in the root, Verbascum nigrum – 6,32 in the root, Papaver rhoeas – 9,50 in the root and 3,00 in the leaf, Verbascum densiflorum – 3,84 in the leaf. The highest incidental lead content was observed in the roots of the following species of plants (μg/g): Achillea millefolium 45,46; Senecio jacobaea 40,14; Plantago major 32,47; Rumex hydrolapathum 31,81. This fact is of a great importance for the evaluation of the lead content in plant species collected for medicinal purposes and usefulness of these plants in phytotherapy. Based on the studies describing the statistics of presence of lead on the studied area one can establish the smallest and incidental environmental background of the metal content. It is higher in relation to the uncontaminated areas of commercial collection of the herbal plants. Abilities of lead accumulation in different parts of the plant are diverse depending on the species. In most species tested they are the biggest for roots and leaves.

Słowa kluczowe

PL

metale ciężkie; ołów; intoksykacja; roślina lecznicza; gleba

EN

heavy metals; lead; intoxication; medical plant; soil

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie
• Czasopismo: Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Technika, Informatyka, Inżynieria Bezpieczeństwa
• Rocznik: 2013
• Tom: T. 1
• Strony: 99--118
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Musielińska R.

• Akademia im. Jana Długosza, Al. Armii Krajowej 13/15, 42-200 Częstochowa

autor

Śliwińska-Wyrzychowska A.

• Akademia im. Jana Długosza, Al. Armii Krajowej 13/15, 42-200 Częstochowa

Bibliografia

• [1] Borkowski B., Zanieczyszczenia surowców roślinnych metalami ciężkimi, Farmacja Polska, 1994, 50 (15), s. 697–709.
• [2] Chłopecka A., Forms of trace metals from inorganic sources in soils and amounts found in spring barley, Water Air Soil Pollut, 1993, 69, s. 127–134.
• [3] Crockett A.B., Background levels on metal in soils, McMurdo Station, Antarctica, Environ Monit Assess, 1998, 50 (3), s. 289–296.
• [4] Czarnowska K., Gworek B., Wpływ zanieczyszczeń miejskich na zawartość metali ciężkich w glebach i warzywach warszawskich ogródków działkowych, Rocz. Nauk. Roln., 1987, A 107 (2), s. 23–33.
• [5] Gallo M., Gallo J., Sommer A., Flak P., Influence of emission fall-out on movement of heavy metals in the cycle soil-plant-animal, Arbeitstagung, Mengen- und Spurenelemente, Friedrich-Schiller-Universitat, Jena, 1997, s. 117–125.
• [6] Hereźniak J., Krasowska M., Ławrynowicz M., Roślinność przełomu Warty pod Częstochową, Ziemia Częstochowska, 1970, VIII/IX, s. 315–350.
• [7] Kabata-Pendias A., Gałczyńska B., Krakowiak A., Oznaczanie zawartości Cd, Ni i Pb w roślinie (taraxacum officinale) metodą ASA bezpośrednio i po ekstrakcji do fazy organicznej, [w:] Kabata-Pendias A., Szteke B. (red.), Prace instytutów i laboratoriów badawczych przemysłu spożywczego, Warszawa, 1995, s. 3440.
• [8] Kabata-Pendias A., Pendias H., Biogeochemia pierwiastków śladowych, PWN, Warszawa, 1999.
• [9] Karczewska A., Formy ołowiu w glebach zanieczyszczonych w świetle ekstrakcji pojedynczej i sekwencyjnej. Ołów w środowisku – problemy ekologiczne i metodyczne, Zeszyty Naukowe Komitetu „Człowiek i Środowisko” PAN, 1998, 21, s. 69–78.
• [10] Karczewska A., Łuszczyńska M., Kadm w glebach i roślinach na terenie dawnych ośrodków górnictwa i hutnictwa miedzi na obszarze Parku Krajobrazowego Chełmy. Kadm w środowisku – problemy ekologiczne i metodyczne, Zeszyty Naukowe Komitetu „Człowiek i Środowisko” PAN, 2000, 26, s. 141–148.
• [11] Kuylaars M., Kuylaars K., Burghardt W., Investigation of soils as a potential source of contaminated dust in the Surroundings of an ironwork and two different foundries, First International Conference on Soils of Urban, Industrial, Traffic and Mining Areas. July 12–18 2000, University of Essen, Germany, 2000, s. 899–904.
• [12] Kwapuliński J., Mirosławski J., Rochel R., Zawartość metali ciężkich w wybranych mieszankach ziołowych, Polski Tygodnik Lekarski, 1994, 23–24, s. 548–551.
• [13] Lorenz S.E., Hamon R.E., Holm P.E., et al., Cadmium and zinc in plants and soil solutions from contaminated soils, Plant Soil, 1997, 189 (1), s. 21–31.
• [14] Mapa zasadnicza 1:1000, Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne w Katowicach.
• [15] Markert B., Weckert V., Higher lead concentrations in the environment of former West Germany after the fall of the ‘Berlin Wall’, Sci Total Environ, 1994, 158, s. 93–96.
• [16] Matławska I., Farmakognozja, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego, Poznań, 2005.
• [17] Migaszewski Z.M., Gałuszka A., Podstawy geochemii środowiska, WNT, Warszawa, 2007.
• [18] Mirosławski J., Kwapuliński J., Kowol J., Wiechuła D., Paukszto A., Rochel R., Formy występowania ołowiu w glebie. Ołów w środowisku – problemy ekologiczne i metodyczne, Zeszyty Naukowe Komitetu „Człowiek i Środowisko”, PAN, 1998, 21, s. 79–83.
• [19] Mirosławski J., Wiechuła D., Kwapuliński J., Rochel R., Loska K., Ciba J., Występowanie Pb, Cd, Cu, Mn, Ni, Co i Cr w wybranych gatunkach roślin leczniczych na terenie Polski, Bromat. Chem. Toksykol., 1995, XXVIII (4), s. 3–368.
• [20] Nowakowski W., Olczak A., Badania skażenia metalami ciężkimi roślin leczniczych dziko rosnących, Wiad. Ziel., 1988, 2, s. 5–6.
• [21] Nowiński M., Dzieje upraw i roślin leczniczych, PWRiL, Warszawa, 1980.
• [22] Penso G., Index Plantarum Medicinalium Totius Mundi Eorumque Synonymorum. Edit. Org. Mond. D. Sanita, Milano, 1983.
• [23] Pillich A., Gleby, [w:] Czermińska B., Głąb J., Szymańska-Kubicka L. (red.), Stan środowiska w województwie śląskim w latach 1999–2000, Katowice, Biblioteka monitoringu środowiska, 2001, s. 275–281.
• [24] Rudd T., Lake D.L., Mehrotra I. et al., Characterization of metal from In sewage sludge by chemical extraction and progressive acidification, Sci. Total. Environ.,1988, 74, s. 149–175.
• [25] Samochowiec L., Kompendium ziołolecznictwa, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław, 2002.
• [26] Siuta J., Chemiczna degradacja gleb I roślin, Konferencja naukowa „Chemia w Ochronie Środowiska”, Politechnika Lubelska, Lublin, 1993, s. 55–89.
• [27] Słowicki S., Szkic fizyczno-geograficzny i walory turystyczne powiatu częstochowskiego, Ziemia Częstochowska, 1974, X, s. 49–64.
• [28] Steinnes E., Grodzińska K., Szarek-Łukaszewska G., Nygárd T., Stężenie ośmiu metali śladowych w powierzchniowej warstwie gleb: porównanie między Polską i Norwegią, Chem. Inz. Ekol., 2005, 12 (5–6), s. 603–609.
• [29] Szost T., Brzeziński J., Bronisz H., Badania zawartości kadmu w wybranych surowcach zielarskich, Acta Poloniae Toxicol, 1994, 2 (2), s. 171–175.
• [30] Tessier A., Campbell P.G.C., Bisson M., Sequential extraction procedure for the speciation of particular trace metals, Anal. Chem., 1979, 51 (7), s. 844–851.
• [31] Umińska R., Bożek U., Cygan L., Królik B., Badania poziomu metali ciężkich w glebach potencjalnie nienarażonych na zanieczyszczenie, II Krajowy Kongres Ekologiczny, 23–25.03.95, Tarnów, 1995, s. 194–207.
• [32] Whiteside P.J., Milner A., Pye Unicam Atomic Absorption Data Book, Pye Unicam Ltd, 1984.
• [33] Zachmann D.W., Block R., Studies Of The Availability Of Toxic Heavy Elements In Soils And Sediments In The Vicinity Of A Lead Smelting Site (Germany), Water Air Soil Pollut, 1994, 78 (3–4), s. 317–334.
• [34] Zimmers T., Heavy metals in herbs, Annu. Emerg. Med., 1985, 14, s. 486–487.