Spatial planning policy towards floodplains and environmental protection as obstacles to the development of settlements on the Lower Bug

• Autorzy: Sobieraj Janusz , Metelski Dominik

Identyfikatory

DOI

10.24425/ace.2023.145286

Warianty tytułu

PL

Polityka planowania przestrzennego wobec terenów zalewowych i ochrony środowiska jako przeszkody w rozwoju osadnictwa nad Dolnym Bugiem

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

A little over a decade ago, a number of legislative changes were made in Polish law dealing with spatial planning in relation to floodplains and water management. More specifically, the amendments were a consequence of the adoption of the relevant Floods Directive by the European Parliament and the European Council in 2007, which was introduced as a countermeasure to the allegedly increasing flood risks associated with the ongoing urbanisation of floodplains. It was recognised that the risks of material and non-material damage associated with increasing urbanisation are so great that appropriate legal provisions must be introduced to reduce them. More than a decade has passed since the introduction of these provisions (the Floods Directive was adopted in Poland in March 2011). Over time, it has become apparent that the implementation of many legislative changes in Poland related to spatial planning in floodplains has been impractical and has had a very negative impact on the spatial and economic development of these areas. In this article we focus on the Lower Bug Valley and show how these new laws have led to a deterioration of the living situation in the floodplains. Indeed, the problem of economic decline in the floodplains and Natura 2000 sites is very serious and affects people who have lived for years in a 2-5 km wide strip in quiet surroundings flood-prone areas and along the river bend. Restrictions on livestock and the decline of agriculture are compounded by the lack of interest in acquiring habitats and land. These areas are becoming an open-air museum with residents living on social benefits and pensions.

PL

Nieco ponad dziesięć lat temu w polskim prawie dokonano szeregu zmian legislacyjnych dotyczących planowania przestrzennego w odniesieniu do terenów zalewowych i gospodarki wodnej. Dokładniej rzecz ujmując, zmiany te były konsekwencją przyjęcia przez Parlament Europejski i Radę Europejską w 2007 r. stosownej dyrektywy powodziowej, która została wprowadzona jako środek zaradczy na rzekomo rosnące ryzyko powodziowe związane z postępującą urbanizacją terenów zalewowych. Uznano, że ryzyko szkód materialnych i niematerialnych związanych z nasilającą się urbanizacją jest tak duże, że należy wprowadzić odpowiednie przepisy prawne w celu jego ograniczenia. Od wprowadzenia tych przepisów minęła już ponad dekada (dyrektywa powodziowa została przyjęta w Polsce w marcu 2011 r.). Z czasem okazało się, że wprowadzenie w Polsce wielu zmian legislacyjnych związanych z planowaniem przestrzennym na terenach zalewowych było niepraktyczne i miało bardzo negatywny wpływ na rozwój przestrzenny i gospodarczy tych obszarów. W niniejszym artykule koncentrujemy się na Dolinie Dolnego Bugu i pokazujemy, jak te nowe przepisy doprowadziły do pogorszenia sytuacji życiowej na terenach zalewowych. Rzeczywiście, problem upadku gospodarczego na terenach zalewowych i obszarach Natura 2000 jest bardzo poważny i dotyka ludzi, którzy od lat żyją w pasie o szerokości 2-5 km w spokojnym otoczeniu terenów zagrożonych powodzią i wzdłuż zakoli rzek. Ograniczenia w hodowli i upadek rolnictwa potęgują brak zainteresowania pozyskiwaniem siedlisk i gruntów. Tereny te stają się skansenem, którego mieszkańcy żyją z zasiłków społecznych i rent.

Słowa kluczowe

EN

spatial planning policy; floodplain; spatial development; sustainable development; floods directive; spatial planning; water management; flood protection; Lower Bug

PL

polityka planowania przestrzennego; teren zalewowy; zagospodarowanie przestrzenne; zrównoważony rozwój; ochrona przeciwpowodziowa; dyrektywa powodziowa; planowanie przestrzenne; gospodarka wodna; Bug dolny

• Wydawca: Komitet Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN ; Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Lądowej
• Czasopismo: Archives of Civil Engineering
• Rocznik: 2023
• Tom: Vol. 69, nr 2
• Strony: 583--605
• Opis fizyczny: Bibliogr. 58 poz., il.

Twórcy

autor

Sobieraj Janusz

• Warsaw University of Technology, Faculty of Civil Engineering, Warsaw, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-0819-7384

autor

Metelski Dominik

• University of Granada, Faculty of Economics and Business Sciences, Granada, Spain

• https://orcid.org/0000-0003-0195-0342

Bibliografia

• [1] A. Jermaczek, K. Misztal, and P. Wasiak, Przyczyny i skutki powodzi na Dolnym Śląsku - propozycje ekologicznych działań przeciwpowodziowych. Gorzów Wlkp., Poland: Wydawnictwo Klubu Przyrodników w Świebodzinie, 2008.
• [2] T. Jarzębińska, “Zagrożenia powodziowe”, in Vademecum ochrony przeciwpowodziowej, S. Bednarczyk, T. Jarzębińska, S. Mackiewicz, E. Wołoszyn, Eds. Gdańsk, Poland: Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, 2006, pp. 11-37.
• [3] R. Lechowska, “Zrównoważony rozwój (zagospodarowanie) obszarów zalewowych jako kluczowy element ochrony terenów zurbanizowanych”, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, vol. 38, pp. 109-120, 2017.
• [4] Z. Gąsowski and A. Dobrowolski, “Ochrona przed powodzią doliny Loary jako przykład rozwiązań zgodnych z zasadą zrównoważonego rozwoju”, Gospodarka Wodna, vol. 3, pp. 103-109, 2010.
• [5] J. Schanze, “Dealing with future change in flood risk management”, Journal of Flood Risk Management, vol. 5, pp. 1-2, 2012, doi: 10.1111/j.1753-318X.2011.01129.x.
• [6] E. Głosińska, “Spatial planning in floodplains for implementation by the floods directive in Poland”, Geographia Polonica, vol. 87, pp. 127-142, 2014, doi: 10.7163/GPol.2014.8.
• [7] V. Meyer, D. Haase, and S. Scheuer, “Flood risk assessment in European river basins-concept, methods, and challenges exemplified at the Mulde river”, Integrated Environmental Assessment and Management, vol. 5, no. 1, pp. 17-26, 2009, doi: 10.1897/IEAM_2008-031.1.
• [8] V. Meyer, C. Kuhlicke, J. Luther, S. Fuchs, S. Priest, W. Dorner, and S. Scheuer, “Recommendations for the user-specific enhancement of flood maps”, Natural Hazards and Earth System Sciences, vol. 12, no. 5, pp. 1701-1716, 2012, doi: 10.5194/nhess-12-1701-2012.
• [9] B. Grzonka, “Zastosowanie dwuwymiarowego modelu MIKE FLOOD do wyznaczania stref zalewowych w obrębie Poznania”, Gospodarka Wodna, vol. 3, pp. 101-105, 2009.
• [10] T. Walczykiewicz, “Priorytety decyzyjne w zakresie realizacji systemów ochrony przeciwpowodziowej”, Gospodarka Wodna, vol. 2, pp. 61-64, 2002.
• [11] R. Grocki and R. Eliasiewicz, Zagospodarowanie terenów zalewowych. Wrocław, Poland: BKPBS, 2001.
• [12] J. Rotko, “Prawne determinanty gospodarowania terenami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi: z uwzględnieniem przepisów prawa dotyczących planowania przestrzennego, gospodarki wodnej i ochrony środowiska”, Gospodarka Wodna, vol. 9, pp. 353-358, 2005.
• [13] E. Wołoszyn, “Oddziaływanie powodzi na środowisko”, in Vademecum ochrony przeciwpowodziowej, S. Bednarczyk, T. Jarzębińska, S. Mackiewicz, E. Wołoszyn, Eds. Gdańsk, Poland: Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, 2006, pp. 125-158.
• [14] P. Warcholak and U. Kołodziejczyk, “Słubice - potencjalny lubuski Nowy Orlean”, Gospodarka Wodna, 2007, vol. 10, pp. 419-426, 2007.
• [15] A. Kaźmierczak and G. Cavan, “Surface water flooding risk to urban communities: Analysis of vulnerability, hazard and exposure”, Landscape and Urban Planning, vol. 103, no. 2, pp. 185-197, 2011, doi: 10.1016/j.landurbplan.2011.07.008.
• [16] H. Wheater and E. Evans, “Land use, water management and future flood risk”, Land Use Policy, vol. 26, pp. 251-264, 2009, doi: 10.1016/j.landusepol.2009.08.019.
• [17] J. Żelaziński, Rola map terenów zalewowych w planowaniu ochrony przeciwpowodziowej. Bezpieczna gmina nad Odrą, Kampania informacyjno-promocyjna na rzecz ochrony i zachowania nadodrzańskich terenów zalewowych dla ochrony przyrody i poprawy bezpieczeństwa powodziowego. Wrocław, Poland: Fundacja WWF Polska, 2007.
• [18] R. Ristić, S. Kostadinov, B. Abolmasov, S. Dragićević, G. Trivan, B. Radić, and Z. Radosavljević, “Torrential floods and town and country planning in Serbia”, Natural Hazards and Earth System Sciences, vol. 12, no. 1, pp. 23-5, 2012, doi: 10.5194/nhess-12-23-2012.
• [19] E. Richert, S. Bianchin, H. Heilmeier, M. Merta, and C. Seidler, “A method for linking results from an evaluation of land use scenarios from the viewpoint of flood prevention and nature conservation”, Landscape and Urban Planning, vol. 103, no. 2, pp. 118-128, 2011, doi: 10.1016/j.landurbplan.2011.07.001.
• [20] A. Ryłko, “Zagrożenia powodzią w planowaniu przestrzennym”, Przestrzeń. Magazyn Planowania Przestrzennego, vol. 19, p. 5, 2006.
• [21] K. Kitowski, “Dyrektywa powodziowa a prewencyjne planowanie przestrzenne”, Przegląd Komunalny, vol. 7, pp. 48-51, 2010.
• [22] J. Sobieraj, Wpływ polityki gospodarczej, środowiskowej i prawnej na zarządzanie procesem inwestycyjnym w budownictwie przemysłowym. Radom, Poland: ITE-PIB, 2019.
• [23] T. Borys, Indicators for sustainable development - Polish experiences.Warszawa, Poland: Wyd. Ekonomia i Środowisko, 2005.
• [24] Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Natura 2000 - dobro publiczne, problem prywatny. Warsaw, Poland: Institute of Rural and Agricultural Development (Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN), 2018.
• [25] W. Chmielewski, M. Głogowska, and K. Wrana, “Modele rozwoju gospodarczego w gminach z obszarami Natura 2000”, Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, vol. 14, pp. 17-34, 2014.
• [26] State Water Holding ‘Polish Waters’, “State Water Holding Polish Waters website”, Increasing flood safety in the Bug River area. [Online]. Available: https://warszawa.wody.gov.pl/aktualnosci/1226-zwiekszenie-bezpieczenstwa-powodziowego. [Accessed: 10 Aug. 2022].
• [27] M. Borowska-Stefańska, S. Kobojek, M. Kowalski, M. Lewicki, P. Tomalski, and S. Wśniewski, “Changes in the spatial development of flood hazard areas in Poland between 1990 and 2018 in the light of legal conditions”, Land Use Policy, vol. 102, art. no. 105274, 2021, doi: 10.1016/j.landusepol.2020.105274.
• [28] Z.W. Kundzewicz, D.L.T. Hegger, P. Matczak, and P.P.J. Driessen, “Flood-risk reduction: structural measures and diverse strategies”, Proceedings of the National Academy of Sciences, vol. 115, no. 49, pp. 12321-12325, 2018, doi: 10.1073/pnas.1818227115.
• [29] European Commission, “Communication and Information Resource Centre for Administrations, Businesses and Citizens”, The interaction between the Floods Directive and the Nature Directives. [Online]. Available: https://circabc.europa.eu/sd/a/448abaa4-66c0-43ce-851d-ca395bdb03f9/Report_Floods_Nature_Directives_final_clean.pdf. [Accessed: 20 Feb. 2023].
• [30] B. Baran-Zgłobicka, D. Godziszewska, and W. Zgłobicki, “The flash floods risk in the local spatial planning (case study: Lublin Upland, E Poland)”, Resources, vol. 10, no. 2, 2021, doi: 10.3390/resources10020014.
• [31] T. Burger, Świadomość ekologiczna społeczeństwa polskiego. Warszawa, Poland: IGPiM, 2005.
• [32] A. Bołtromiuk, Uwarunkowania zrównoważonego rozwoju gmin objętych siecią Natura 2000 w świetle badań empirycznych. Warsaw, Poland: IRWiR PAN, 2011.
• [33] K. Brown, “Innovations for conservation and development”, Geographical Journal, vol. 168, no. 1, pp. 6-17, 2002.
• [34] R.P. Camagni, “Development scenarios and policy guidelines for the lagging regions in the 1990s”, Regional Studies, vol. 26, pp. 361-374, 1992, doi: 10.1080/00343409212331347051.
• [35] M. Etienne, C. Le Page, and M. Cohen, “A step-by-step approach to building land management scenarios based on multiple viewpoints on multi-agent system simulations”, Journal of Artificial Societies and Social Simulation, vol. 6, no. 2, pp. 257-262, 2003.
• [36] K. Kok, M. Patel, D.S. Rothman, and G. Quaranta, “Multi-scale narratives from an IA perspective: Part II. Participatory local scenario development”, Futures, vol. 38, no. 3, pp. 285-311, 2006, doi: 10.1016/j.futures.2005.07.006.
• [37] H. Palang, H. Alumäe, and Ü. Mander, “Holistic aspects in landscape development: a scenario approach”, Landscape and Urban Planning, vol. 50, no. 1-3, pp. 85-94, 2000, doi: 10.1016/S0169-2046(00)00081-5.
• [38] J. Sobieraj, M. Bryx, and D. Metelski, “Stormwater management in the City of Warsaw: A review and evaluation of technical solutions and strategies to improve the capacity of the combined sewer system”, Water, vol. 14, 2109, 2022, doi: 10.3390/w14132109.
• [39] J. Sobieraj, M. Bryx, and D. Metelski, “Management of rainwater as a barrier for the development of the City of Warsaw”, Archives of Civil Engineering, vol. 68, no. 4, pp. 419-443, 2022, doi: 10.24425/ace.2022.143047.
• [40] European Court of Auditors, Floods Directive: progress in assessing risks, while planning and implementation need to improve. Luxembourg, Luxembourg: European Court of Auditors, 2018.
• [41] N. Holguin, A. Mugica, and O. Ukar, “How is climate change included in the implementation of the European flood directive? Analysis of the methodological approaches of different countries”, Water, vol. 13, no. 11, art. no. 1490, 2021, doi: 10.3390/w13111490.
• [42] M. Kapović Solomun, C.S. Ferreira, V. Zupanc, R. Ristić, A. Drobnjak, and Z. Kalantari, “Flood legislation and land policy framework of EU and non-EU countries in Southern Europe”, Wiley Interdisciplinary Reviews: Water, vol. 9, no. 1, art. no. e1566, 2022, doi: 10.1002/wat2.1566.
• [43] C. Segovia, An approach to assess the integration of the Water Framework Directive and Floods Directive. Uppsala, Sweden: Department of Earth Sciences, Uppsala University, 2021.
• [44] A. Serra-Llobet, S.C. Jähnig, J. Geist, G.M. Kondolf, C. Damm, M. Scholz, and R. Schmitt, “Restoring rivers and floodplains for habitat and flood risk reduction: experiences in multi-benefit floodplain management from California and Germany”, Frontiers in Environmental Science, vol. 9, art. no. 778568, 2022, doi: 10.3389/fenvs.2021.778568.
• [45] Z. Alexandrowicz, W.P. Alexandrowicz, and K. Buczek, “Conservation of the Natura 2000 Areas in the context of environmental changes in past and present: a case from the Polish Carpathians geoheritage”, Geoheritage, vol. 11, pp. 517-529, 2019, doi: 10.1007/s12371-018-0302-3.
• [46] M. Grodzinska-Jurczak and J. Cent, “Expansion of nature conservation areas: problems with Natura 2000 implementation in Poland?”, Environmental Management, vol. 47, pp. 11-27, 2011, doi: 10.1007/s00267-010-9583-2.
• [47] European Commission, “European Commission website”, Guidelines on Wilderness in Natura 2000 Management of terrestrial wilderness and wild areas within the Natura 2000 Network. [Online]. Available: https://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/wilderness/pdf/WildernessGuidelines.pdf. [Accessed: 15 Feb. 2023].
• [48] S. Santato, S. Bender, and M. Schaller, The European Floods Directive and Opportunities offered by Land Use Planning. CSC Report 12. Hamburg, Germany: Climate Service Center, 2013.
• [49] F. Klijn, P. Samuels, and A. Van Os, “Towards flood risk management in the EU: State of affairs with examples from various European countries”, International Journal of River Basin Management, vol. 6, no. 4, pp. 307-321, 2008, doi: 10.1080/15715124.2008.9635358.
• [50] A. Funk, J. Martínez-López, F. Borgwardt, D. Trauner, K.J. Bagstad, S. Balbi, and T. Hein, “Identification of conservation and restoration priority areas in the Danube River based on the multi-functionality of river-floodplain systems”, Science of the Total Environment, vol. 654, pp. 763-777, 2019, doi: 10.1016/j.scitotenv.2018.10.322.
• [51] G. Weigelhofer, E. Feldbacher, D. Trauner, E. Pölz, T. Hein, and A. Funk, “Integrating conflicting goals of the EC water framework directive and the EC habitats directives into floodplain restoration schemes”, Frontiers in Environmental Science, vol. 8, 538139, 2020, doi: 10.3389/fenvs.2020.538139.
• [52] Yorkcivictrust, “York Civic Trust website”, Flood Heights on the Ouse. [Online]. Available: https://yorkcivictrust.co.uk/heritage/civic-trust-plaques/flood-heights-on-the-ouse/. [Accessed:15 Feb. 2023].
• [53] I. Palomo, B. Martín-López, C. López-Santiago, and C. Montes, “Participatory scenario planning for protected areas management under the ecosystem services framework: the Doñana social-ecological system in southwestern Spain”, Ecology and Society, vol. 16, no. 1, pp. 1-34, 2011.
• [54] M. Grzybowski and K. Glińska-Lewczuk, “Principal threats to the conservation of freshwater habitats in the continental biogeographical region of Central Europe”, Biodiversity and Conservation, vol. 28, pp. 4065-4097, 2019, doi: 10.1007/s10531-019-01865-x.
• [55] V. Rincón, J. Velázquez, J. Gutiérrez, A. Hernando, A. Khoroshev, I. Gómez, and D. Sánchez-Mata, “Proposal of new Natura 2000 network boundaries in Spain based on the value of importance for biodiversity and connectivity analysis for its improvement”, Ecological Indicators, vol. 129, art. no. 108024, 2021, doi: 10.1016/j.ecolind.2021.108024.
• [56] S. Möckel, “The European ecological network ‘Natura 2000’ and the appropriate assessment for projects and plans under Article 6 (3) of the Habitats Directive”, Nature Conservation, vol. 23, pp. 1-29, 2017, doi: 10.3897/natureconservation.23.13599.
• [57] IOŚ-PIB, Wstępny raport zespołu ds. sytuacji na rzece Odrze. Warsaw, Poland: Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB), 2022.
• [58] FEMA, Reducing Flood Losses Through the International Codes. Coordinating Building Codes and Flood-plain Management Regulations. Hyattsville, MD, United States: FEMA, 2019.