Mapy gruntowe z XIX wieku jako źródło nazw obiektów fizjograficznych (na przykładzie wybranych wsi z terenu Wielkopolski)

• Autorzy: Oliskiewicz-Krzywicka A.

Warianty tytułu

EN

Land maps from 19th century as a source of names of physiographical objects (on the example of the selected villages in Wielkopolska, Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Preservation of the landscape is connected with the resource protection of the rural environment and with the cultural legacy. Name local are one of elements of the cultural legacy. Name of object, can indicate place the object in the space. Names of settlement objects, physiographical objects and natural objects are collected and made available through the National Register of Place Names (Panstwowy Rejestr Nazw Geograficznych - PRNG). PRGN is an official, referential database constituting the base for other systems of spatial information containing place names. In the literature there are many classifications of geographical names. In the article there is a division which is dividing toponyms to names of inhabited physiographical objects - oykonyms and to names of uninhabited physiographical objects - anoykonyms. Article analyzed maps which have been made from the 19th century from the area of Wielkopolski as anoykonyms sources to the National Register of Place Names. At the work analyzed twenty-two maps, which have been made in scale 1:5000 from the National Archive in Poznan. The maps covered the area which was divided in two areas. The first area was the villages located near the Wrzesnia. The second area was the villages located in the strip Grodzisk Wielkopolski-Opalenica-Pniewy-Sierakow. In research anoykonyms were divided in the following groups: 1. topographical relief (hillock, pit) 2. following water 3. water standing (pond, bog-mud, wetland) 4. other physiographic objects (field, meadow-pasture, forest). Analysis of maps showed, diversifying the amount of names of topographical objects on individual maps. The most of topographical names was on map of Gnin (21). Least of topographical names were on the maps of Nowa Wies Krolewska and Ksiazno (1). On remaining maps the amount of names ranged from 4 to 8. Anoykonyms were on 45% of the surveyed maps. From the analysis of maps were obtained in total 60 anoykonyms. The division according to individual groups looks as follows: 1. topographical relief - 7 names (hillock - 1, pit - 6) 2. flowing water - 4 names 3. standing water - 12 names (pond - 2, bog-mud - 5, wetland - 5) 4. other physiographic objects - 37 names (field - 15, meadow-pasture - 17, forest - 5). Places of appearing of names "topographical relief" of the area was compared with appropriate topographical maps and available maps on Geoportal. The control was aimed at checking whether the name is connected with the topography relief. (In all accidents the inspection confirmed speculations.) anoykonyms fields, meadows, pastures and forests, which were obtained from the maps, can provide a basis for studies of landscape history and to inform land cover, land use, ownership structure or human activity. Anoykonyms acquired from maps were confirmed in descriptive sources. Collected names were Compared from with "Urzedowymi nazwami miejscowosci i obiektow fizjograficznych" for the Wielkopolska given in years to 70 of the 20th century, with the National Register of Place Names available from Geoportal and with other descriptive materials. More than 30 percent anoykonyms which were on maps were confirmed in descriptive materials (38% of them appeared in more than one descriptive materials). Names of physiographical objects should be get both from of maps and as well as descriptive materials. Maps are used for a spatial localization of objects. Descriptive materials are used for a verification of names from maps. The names of the physiographical objects before the entry to the registry (PRNG) should be subject to appropriate verification. Research has shown that the maps from the nineteenth century are a valuable source anoykonyms. Physiographic object names can be used to specify the changes and evolution of the environment.

Słowa kluczowe

PL

mapy gruntowe; obiekty fizjograficzne

• Wydawca: Politechnika Koszalińska
• Czasopismo: Rocznik Ochrona Środowiska
• Rocznik: 2012
• Tom: Tom 14
• Strony: 551--562
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Oliskiewicz-Krzywicka A.

• Uniwersytet Przyrodniczy, Poznań

Bibliografia

• 1. Chojnacki J.: Nazwy terenowe północno-zachodniej części woj. konińskiego. PTPN. Poznań 1995.
• 2. Czerny A.: Teoria nazw geograficznych. IGiPZ PAN. Warszawa 2011.
• 3. Dejna K.: Terenowe nazwy śląskie. Onomastica, II, 103–126 (1956).
• 4. Gołaski J.: Opracowanie nazw na mapach wielkoskalowych. Toponomastyka kartograficzna. PPWK. Warszawa 1967.
• 5. Gołaski J.: Wprowadzenie do problematyki nazw miejscowych na polskich mapach topograficznych. IX Szkoła Kartograf. 89–106 (1994).
• 6. Górnowicz H.: Toponimia Powiśla Gdańskiego. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław 1980.
• 7. Górnowicz H.: Toponimia powiatu starogardzkiego. PAN Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1985.
• 8. Górnowicz H.: Wstęp do onomastyki. Wyd. Uniw. Gdańskiego. 1988.
• 9. Górska-Gołaska K.: Pomiary gruntowe w Wielkopolsce 1793-1861. PWN. Wrocław 1965.
• 10. Halicka I.: Nazwy miejscowe środkowej i zachodniej Białostocczyzny topograficzne i kulturowe. PWN. Warszawa. 1978.
• 11. Hładyłowicz J.K.: Zmiany krajobrazu i rozwój osadnictwa w Wielkopolsce od XIV do XIX wieku. Kasa im. J. Mianowskiego. Lwów 1932.
• 12. Janicki G.: Toponimy dorzecza Giełczwi – zapis historii krajobrazu kulturowego. PKKK, Nr 15, 75–90, Sosnowiec 2011.
• 13. Kozierowski S.: Badania nazw topograficznych dzisiejszej Archidiecezji Gnieźnieńskiej. T. 1–2. Drukarnia Dziennika Poznańskiego. Poznań 1914.
• 14. Kozierowski S.: Badania nazw topograficznych dzisiejszej Archidiecezji Poznańskiej. T. 1–2. Drukarnia Narodowa Winiewiczów, Poznań, 1916.
• 15. Kozierowski S.: Szematyzm historyczny ustrojów parafialnych dzisiejszej Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Wyd. PTPN. Poznań 1935.
• 16. Mrózek R.: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 1984.
• 17. Pospiszylowa A.: Toponimia południowej Warmii. Nazwy terenowe. Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie. 1990.
• 18. Rospond S.: Klasyfikacja strukturalno-gramatyczna słowiańskich nazw geograficznych. PWN. Wrocław 1957.
• 19. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dn. 14 lutego 2012 w sprawie państwowego rejestru nazw geograficznych (Dz.U. 26.03 2012r.).
• 20. Rutkiewicz M.: Nazwy terenowe i miejscowe w gminie Miedzichowo. Wyd. WiS. Poznań 1997.
• 21. Rutkiewicz M.: Toponimia środkowozachodniej części województwa wielkopolskiego. Wyd. Poznańskie. 2002.
• 22. Szulc H.: Morfogeneza osiedli wiejskich w Polsce. Prace geograficzne nr 163, wyd. Continuo. Wrocław 1995.
• 23. Szultka Z.: Piśmiennictwo polskie i kaszubskie Pomorza Zachodniego od XVI do XIX wieku. PTPN. Poznań 1994.
• 24. Taszycki W.: Onomastyka. Rozprawy i studia polonistyczne. Tom I. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław-Kraków 1958.
• 25. Taszycki W.: Słowiańskie nazwy miejscowe (ustalenie podziału). Prace Komisji Językowej PAU, Nr 29. Kraków 1946.
• 26. Treder J.: Toponimia byłego powiatu puckiego. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Gdańsk 1977.
• 27. Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. Tom 88,1972.
• 28. Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. Tom 95, 1972.
• 29. Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. Tom 103,1972.
• 30. Ustawa z dnia 29 sierpnia 2003 o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych (Dz.U. 22.09. 2003 r.).
• 31. Wielkopolskie nazwy polne zebrane zbiorowemi siłami wydane staraniem redakcji” Dziennika Poznańskiego”. Poznań 1901.
• 32. Wolff A., Rzetelska-Feleszko E.: Mazowieckie nazwy terenowe do końca XV wieku. PWN. Warszawa 1982.
• 33. Zagórski Z. [red nauk]: Nazewnictwo geograficzne Poznania. Wyd. UAM. Poznań 2008.