Złoża tlenowych rud cynku w okręgu śląsko-krakowskim

• Autorzy: Strzelska-Smakowska B.

Warianty tytułu

EN

Nonsulfide zinc deposit in the Silesia-Cracow district

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rudy tlenowe (galmany) cynku przeżywają renesans w górnictwie światowym. Jest on spowodowany odkryciami geologicznymi, przyczynami technologicznymi i ekonomicznymi. W Polsce, która była przez wieki dużym producentem, zaniechano ich eksploatacji z początkiem lat 90. i przypuszczalnie nie będą już one miały znaczenia przemysłowego. Galmany są ściśle związane ze strefą utlenienia rud siarczkowych obszaru śląsko-krakowskiego. Przeważaja tam tzw. czerwone galmany, występujące na wychodniach dolomitów kruszconośnych w pasie Trzebinia–Krzeszowice–Olkusz–Siewierz, w okolicy Tarnowskich Gór oraz w nieckach bytomskiej i chrzanowskiej. Dużo rzadsze są tzw. białe galmany, znane głównie z kopalni Matylda koło Chrzanowa. W artykule wskazano na różnice składu mineralnego, chemicznego, izotopów stabilnych H i O, temperatury powstania galmanów, określono formy występowania i czas wietrzenia.

EN

The discoveries of large nonsulfide zinc deposits and development of new technologies of zinc recovery resulted in renewed interest in the calamine ores worldwide. In Poland such ores have been exploited for centuries, but in 1990s the exploitation ceased, and probably they will have not economic importance in the future. The nonsulfide zinc ores are connected with supergene zone of sulphide ores. So called “red galmei” were commonly distributed on the outcrops of Ore-bearing Dolomite in the belt Trzebinia–Krzeszowice–Olkusz–Siewierz, near Tarnowskie Góry and in Bytom and Chrzanów troughs. Uncommon, white galmei were known mainly from Matylda mine near Chrzanów. The differences in mineralogical, chemical, stable isotope H–O compositions, crystallization temperatures were indicated and their forms and the weathering time determined.

Słowa kluczowe

PL

galmany; wietrzenie rud Zn–Pb; okręg śląsko-krakowski

EN

nonsulfide Zn ores (calamine, galmei); weathering; Silesia-Cracow district

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2010
• Tom: nr 439 (2)
• Strony: 371--374
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., rys.

Twórcy

autor

Strzelska-Smakowska B.

• Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

• [1] BĄK B., 1993 — Ferroan dolomites and ankerites from the Silesian–Kraków deposits of zinc and lead ores. Geol. Quart., 37: 279–290.
• [2] BĄK B., NIEĆ M., 1978 — The occurrence of monheimite in the Bolesław Zn–Pb ores deposit near Olkusz. Miner. Pol., 9: 123–128.
• [3] BILANS zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce (red. S. Przeniosło). 1992. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [4] COPPOLA V., BONI M., GILG A., STRZELSKA-SMAKOWSKA B., 2009 — Nonsulfide zinc deposits in the Silesia–Cracow district, Southern Poland. Miner. Dep., 44, 5: 559–579.
• [5] DUBIŃSKA E., SAKHAROV B.A., KAPRON G., BYLINA P., KOZUBOWSKI J.A., 2000 — Layer silicates from Szklary (Lower Silesia): from ocean floor metamorphism to continental chemical weathering. Geol. Sudet., 33, 2: 85–106.
• [6] GILG H.A., 2003 — Ein Beitrag zur Isotopen-Geochemie von Tonmineralien und Tonen. Habilitationschrift. Fakultät Chemie, Technische Universität München, Monachium.
• [7] GILG H.A., BONI M., HOCHLEITNER R., STRUCK U., 2008 — Stable isotope geochemistry of carbonate minerals in supergene oxidation zones of Zn–Pb deposits. Ore Geol. Rev., 33: 117–133.
• [8] GRZECHNIK Z., 1978 — Historia dotychczasowych poszukiwań i eksploatacji. W: Poszukiwanie rud cynku i ołowiu na obszarze śląsko-krakowskim (red. J. Pawłowska). Pr. Inst. Geol., 83: 23–42.
• [9] KUCHA H., 2003 — Mississippi Valley type Zn–Pb deposits of Upper Silesia, Poland. W: Europe’s major base metals deposits (red. J.G. Kelly i in.): 253–271. Irish Ass. Econom. Geol., Dublin.
• [10] KUCHA H., 2005 — Oxysulfides, smithsonite-siderite and Fe-free smitshonite as indicators of conditions of formation of primary and supergene non-sulfide Zn–Pb deposits, Upper Silesia, Poland. EFS Workshop on Nonsulfide Zn–Pb deposits, 21th–23rd April, 2005, Iglesias, Italy. Abstract: 24–25.
• [11] KUCHA H., CZAJKA K., 1984 — Sulfide-carbonate relationships in Upper-Silesian Zn–Pb deposits (MV type), Poland and their genesis. Trans. Inst. Min. Metall., 93: B12–B19.
• [12] LARGE D., 2001 — The geology of non-sulphide zinc deposits – an overview. Erzmetall, 54, 5: 264–273.
• [13] MIGOŃ Z.P., 2007 — Geomorphology of granite terrains in Poland. W: Granitoids in Poland (red. A. Kozłowski, J. Wiszniewska). AM Monograph, 1: 355–366.
• [14] NIEĆ M., BLAJDA R., NIEDZIELSKI B., 1993 — Zinc-lead ore deposit in Lower Triassic (Roethian) dolomite at Bolesław (Olkusz region, Poland). Geol. Quart., 37: 265–278.
• [15] PANEK S., SZUWARZYŃSKI M., 1974 — Rudy utlenione cynku w złożu kopalni Matylda. Rudy i Metale Nieżelazne, 19: 71–74.
• [16] PANEK S., SZUWARZYŃSKI M., 1975 — Fossil sinkholes with galena mineralization in the vicinity of Chrzanów (Kraków–Silesian region). Rocz. PTG, 45: 177–189.
• [17] PRZENIOSŁO S., BĄK B., RADWANEK-BĄK B., SMAKOWSKI T., 1992 — Analiza gospodarki rudami cynku i ołowiu w Polsce. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [18] RADWANEK-BĄK B., 1983 — Charakterystyka petrograficzna utlenionych rud cynku ze złóż obszaru Bolesławia i Olkusza. Rocz. PTG, 53: 235–254.
• [19] SANGSTER D.F., 2003 — A special issue devoted to nonsulfide zinc deposits: A new look. Econom. Geol., 98, 4: 683–684.
• [20] STRZELSKA-SMAKOWSKA B., 2006 — Renesans zainteresowania tlenowymi rudami cynku. Gospodarka Sur. Miner., 22, Zesz. Sp., 1: 253–261.
• [21] SZUWARZYŃSKI M., 1978 — Eluwialne i supergeniczne kruszce w utworach trzeciorzędowych z okolic Chrzanowa. Rudy i Metale Nieżelazne, 23: 345–349.
• [22] ŻABIŃSKI W., 1958 — Ferrogalmei (monheimite-galmei) from Kąty near Chrzanów. Bull. Pol. Acad. Sci., ser. Sc. Chemist. Geol. Geogr., 6: 389–393.
• [23] ŻABIŃSKI W., 1960 — Charakterystyka mineralogiczna strefy utlenienia śląsko-krakowskich złóż kruszców cynku i ołowiu. Pr. Geol. KNG PAN Kraków, 1: 1–99.
• [24] ŻABIŃSKI W., 1986 — Zincian dolomite: the present state of knowledge. Supp. Miner. Pol., 17: 69–71.

Uwagi

PL

Artykuł w Część 5, Złoża metali